جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از ابعاد سلامتی سلامت اجتماعی است که اهمیت آن برای جوانان، به‌خاطر ظرفیت‌های وجودی‌شان، مضاعف است و یکی از مؤلفه‌های سلامت اجتماعی از دیدگاه اسلام آرامش و امیدواری و نشاط است. به نظر می‌رسد از مهم‌ترین عواملی که به ایجاد و تقویت این مؤلفه‌ در جوانان کمک می‌کند، توسل به اهل‌بیت علیهم‌السلام است. در مقالۀ حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی نقشی که توسل به اهل‌بیت علیهم‌السلام در ایجاد آرامش و روحیۀ امیدواری و نشاط جوانان ایفا می‌کند بررسی شده است. این پژوهش با هدف اُنس بیشتر جوانان با معصومان علیهم‌السلام و ارتقای سطح سلامت اجتماعی این سرمایه‌های عظیم است. جوانان با توسل به اهل‌بیت علیهم‌السلام به خداوند عزّوجل تقرب پیدا می‌کنند و در هنگام سختی و مشکلات در پناهگاه امن معصومان علیهم‌السلام مأوا می‌گیرند. همچنین انتظار ظهور حضرت مهدی عجل‌الله و سرانجام، پیروزی نهایی حق بر باطل امید و نشاط و آرامش را برای جوانان به ارمغان می‌آورد.

«بینامتنیت» (intertextuality) ازجمله گرایش‌های نقد جدید می‌باشد که به ارتباط و تعامل بین متون می‌پردازد. براساس این نظریه آثار ادبی در تعامل با یکدیگر شکل گرفته و هر متنی زاییدۀ متون پیشین است. این نظریه، در حوزۀ تفسیر و فهم متون کاربرد فراوانی دارد. قرآن کریم منبعی با مفاهیم و آموزه‌های بلند معنوی است که مضامین آن به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در آثار ائمۀ معصومان علیهم‌السلام به‌ویژه امام سجاد علیه‌السلام بازتاب داده شده است. روابط بینامتنی قرآن کریم با ادعیه به‌گونه‌ای زیبا و هماهنگ شکل گرفته است. این مقاله به بررسی دعای ابوحمزۀ ثمالی ازمنظر روابط بینامتنی می‌پردازد و پس‌از ارزیابی برخی بندهای منتخب این دعا براساس اصول و قواعد این نظریه، بر آن است تا تأثیرپذیری امام سجاد علیه‌السلام از آیات قرآن را تبیین کرده و نقش اطلاعات بینامتنی در فرایند فهم را روشن سازد.

بررسی‌های روش‌شناسی تفاسیر قرآن از ضرورت‌های تحقیق در عرصۀ قرآن‌پژوهی است که علاوه‌بر کمک به شناخت بهتر و بهره‌گیری بیشتر از این تفاسیر، زمینۀ آسیب‌شناسی دقیق‌تر این آثار را نیز فراهم می‌کند. این نوشتار با گردآوری منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی‌تحلیلی، میان دو تفسیر الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور و جامع البیان عن تأویل آی القرآن مقایسه کرده و سعی در بازشناسی دقیق‌تر روش ایشان داشته است؛ این دو مفسّر در پایبندی به روش تفسیری روایی اشتراک‌نظر دارند؛ اما روش تفسیری درّ المنثور رواییِ محض و جامع البیان رواییِ اجتهادی است. علاوه‌بر آن، تفاوت‌هایی در استفاده از روش تفسیری، روایات، رَوا بودن اجتهاد در تفسیر قرآن و... در کتاب‌های تفسیری این دو مفسّر مشاهده می‌شود. این نوشتار بعد از مفهوم‌شناسی و بیان پیشینۀ تحقیق به معرفی دو تفسیر، بیان روش تفسیری دو مفسّر، امتیازات و کاستی‌های دو تفسیر و در پایان افتراقات و اشتراکات روشی و مبنایی دو تفسیر پرداخته است.

براساس آیات و روایات، یکی از راه‌های تحصیل آرامش و زدودن ناآرامی از خود توجه به عوامل قبض و بسط در درون انسان‌هاست؛ به‌گونه‌ای که با شناخت عوامل گوناگون آن می‌توان عوامل بسط روحی را در انسان‌ها فراهم کرد تا در پی آن، به آرامش واقعی و پایدار رسید. این تحقیق مبتنی بر روش توصیف و تحلیل اطلاعات از روایات، در پی دست یافتن به عوامل قبض و بسط روحی و نقش آن در ایجاد آرامش است؛ به همین خاطر ابتدا خصوصیت و حقیقت عناصر قبض و بسط بررسی و پس‌از آن اقسام قبض و بسط، اعم از جسمانی و روحانی و الهی و شیطانی، تبیین می‌شود تا در نهایت اهم عوامل قبض و بسط الهی و شیطانی و نقش هریک در تحصیل و سلب آرامش مورد مداقه و تحلیل قرار گیرد؛ ازجمله نتایج تحقیق آنکه: 1. حقیقت قبض و بسط در افراد گوناگون متفاوت است؛ 2. اقسام قبض و بسط به‌طور کلی به قبض و بسط جسمانی و روحانی و شیطانی و الهی تقسیم می‌شود که هریک نقش بسزایی در تحصیل یا سلب آرامش دارد؛ 3. عوامل اهم قبض و بسط الهی اموری، همچون ادخال سرور در قلب مؤمن، رسیدگی به فقرا و ایتام، توسل به اهل‌بیت علیهم‌االسلام، قرآن کریم و زیارت اهل قبور است؛ 4. عوامل اهم قبض و بسط شیطانی نیز اموری، همچون رعایت نکردن حق‌الناس، هتک حرمت مقدسات عالم و حضور شیاطین جنی و انسی است.

هدف اصلی از این پژوهش الگوگیری از آموزه‌های هدایتی و تربیتی داستان قرآنی اصحاب کهف برای معنابخشی به زندگی است؛ بر همین اساس بنیادی‌ترین پرسش نیز از این قرار است: از آموزه‌های هدایتی و تربیتی داستان اصحاب کهف چگونه می‌توان برای معنابخشی به زندگی الگو گرفت؟ گردآوری اطلاعات در این پژوهش با ابزار فیش و به روش کتابخانه‌ای بوده که با پیمایش مراحل سه‌گانۀ توصیف و تحلیل و تبیین (تفسیر) این مسئله بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که هدف قرآن از بیان داستان‌ها عبرت‌گیری از سرنوشت پیشینیان است و هدف نهایی از برانگیختن اصحاب کهف اثبات حقیقت رستاخیز با نشان دادن قدرت خداوند عزّوجل در زنده کردن مردگان است. از دیگر یافته‌ها: شکسته شدن وحدت زمانی، توصیف عینی حوادث، واقعیت‌گرایی، لزوم قیام به حق و پایداری در برابر فرهنگ منحرفانه، هجرت و پاداش مهاجران موحد، مسئولیت انسان و جایگاه اختیار است. برجسته‌ترین نتیجۀ پژوهش این است که با الگوگیری از داستان‌های قرآنی و شبیه‌سازی با زندگی انسان می‌توان زندگی سالم و در مسیر رضایت خداوند عزّوجل را مهیا کرد.

«اقتصاد مقاومتی» اقتصادی تدبیری و ترمیمی است که دارای نقشی فعال، نه منفعل و خنثی‌کننده، نه تابعِ فعالیت‌های خصمانۀ جبهۀ زراندوزان بین‌المللی و معبری روشن بر گذر از مشکلات داخلی و بحران‌های ناشی از درهم‌ریختگی اقتصادی است. هدف از تدوین این اثر، بررسی مهم‌ترین راهبردهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث است؛ لذا این مقاله به این سؤال مهم پاسخ می‌دهد که مهم‌ترین راهبردهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث کدام‌اند؟ این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای و با روش تحلیل محتواست. داده‌های مورد نیاز جمع‌آوری و درراستای پاسخ به سؤال تحقیق تجزیه‌وتحلیل و تدوین شده است. یافته‌های بحث نشان می‌دهد راهبردهایی، همچون حفظ استقلال اقتصادی، افزایش اقتدار اقتصادی حکومت، توسعۀ متوازن اقتصادی و مواردی نظیر این‌ها به‌صورت راهبردهایی عقلی و منطقی و الهی در درون شریعت موجودند و به‌صورت نظام‌مند در قالب نظام‌وارۀ عملیاتی قابلیت اجرا دارند که در این پژوهش آن‌ها را ازمنظر قرآن و حدیث تبیین می‌کنیم.

از جمله رذایلی که ممکن است در افراد وجود داشته باشد عُجب است. یکی از جنبه‌های خودپسندی، ورود این رذیلۀ اخلاقی در عبادت است؛ خصوصاً در عبادات مستحبی و اعمالی که دیگران کمتر به آن‌ها می‌پردازند. اهمیت و ارزش این مسئله از آنجا روشن می‌شود که قرآن کریم نیز به آن اشاره کرده و عجب در عبادت را نکوهش کرده است. بر اساس یافته‌های تحقیق برخی از مهم‌ترین علل عجب عبادی عبارت‌اند از: ۱. توجه‌نداشتن به حقیقت عبادت؛ ۲. جهل انسان به جایگاه حقیقی خویش؛ ۳. توهّم حصول کمال از ظاهر عبادت؛ ۴. زهدورزی افراطی در عبادت؛ ۵. حماقت و سفاهت؛ ۶. مقایسۀ اعمال خود با دیگران. از جمله آثار عجب نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد: ۱. نرسیدن به مرتبۀ عبودیّت؛ ۲. برقرارنشدن ارتباط مؤثر؛ ۳. کفران نعمت عبادت؛ ۴. فساد و بطلان عبادت. راه درمان عجب ناشی از عبادت نیز عبارت است از: 1. کسب معرفت و علم؛ 2. توجه به عیوب خویش و نقص عبادات. نوشتار حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش تحلیلی‌توصیفی به رشتۀ تحریر در آمده است.

اشتغال انسان مدرن و صنعتی به زندگی مادی، موجب تغییر سبک زندگی او شده است؛ به‌گونه‌ای که از برخی نیازهای اساسی خود که ارتباط مستقیم با سلامت روح و جسم او دارد غافل است. گسترش فرهنگ فردگرایی و اصالت لذت، موجب شده است افراد از روی‌آوردن به تولید نسل و تربیت آن سر باز زنند یا به آن اهمیت چندانی ندهند. با توجه به اهمیت سبک زندگی اسلامی در این پژوهش به این سؤال پاسخ می دهیم که اهمیت فرزندآوری در آیات و روایت چیست و چه نقشی در زندگی شخص می تواند داشته باشد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و استنباطی، برگرفته از آیات و روایات و یافته‌های علمی می‌باشد. در پژوهش حاضر درمی‌یابیم که دین اسلام با رویکردی مثبت، به فرزندآوری توجه کرده است و با یادآوری مزیت‌های دنیوی و اخروی و ارائۀ دستورهای ظریف در جهت فرزندآوری، پیروان خود را به استقبال از این امر خجسته تشویق می‌کند. فرزندآوری با توجه به ایجاد آثاری، همانند برقراری رابطۀ مودّت و رحمت میان والدین، تثبیت بنیان خانواده، شادی‌آفرینی فرزند در خانواده، داشتن احساس ثمرۀ والدین در زندگی، زیادشدن برکت و روزی و ایجاد احساس امنیت روانی در دورۀ کهن‌سالی موجب سلامت معنوی والدین می‌شود.

یکى از موضوعات قرآنى که از دیرباز دستخوش واکاوی اندیشمندان مسلمان و قرآن‌پژوهان قرار گرفته است مسئلۀ ترجمه‌پذیرى و جواز ترجمۀ قرآن است. این مبحث از جنبۀ شرعى و نیز زبان‌شناختى قابلیت بررسى دارد. رشیدرضا در اثبات جایزنبودن ترجمۀ قرآن به پانزده دلیل اشاره کرده است. وی ترجمه را امرى فراتر از توان بشر تلقّى و به‌علاوه حرام شرعی قلمداد کرده است؛ اما آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی معتقد است قوانین و تعالیم قرآن همگانی و راهنمایی‌های آن عمومی و جهانی است و باید این کتاب آسمانی به تمام زبان‌های زندۀ جهان ترجمه شود تا کسانی که با زبان قرآن آشنا نیستند بتوانند از حقایق عالی و همگانی آن برخوردار شوند. وی بر آن است که مترجم باید به سه اصل ملتزم باشد: 1. پایبندی به اصالة‌الظهور و آنچه از ظاهر لفظ استفاده می‌شود؛ 2. هماهنگی متن ترجمه‌شده با فطرت و عقل؛ 3. توجه به روایاتی که در تفسیر قرآن از خاندان وحی روایت شده است.

جامعه‌ای که روح ایمان و تعالیم دین مقدس اسلام در میان افراد و قوانین و دستورهای عملی آن جامعه جریان داشته باشد جامعۀ ایمانی است. همچنین جامعۀ ایمانی جامعه‌ای است که بینش‌ها و گرایش‌ها و کنش‌های افراد در همۀ ابعاد فردی و اجتماعی در اختیار دین بوده و هدف دینی داشته باشد. در قرآن، مفهوم جامعه با واژگانی، مانند امت، ملت، قوم، قبیله، عشیره، طایفه، شُعَب، قرن، ناس و... به کار گرفته شده است. برای ایمانی‌شدن جامعه نیاز است که افراد با تکیه بر منش‌ها و گرایش‌ها و رفتارهای خود، جامعۀ ایمانی را به وجود آورند. معیار جامعۀ ایمانی بر اساس آموزه‌های دینی را می‌توان از قرآن گرفت. این تحقیق با روش توصیفی‌تحلیلی به تبیین ویژگی‌های مؤثر در پیوند افراد به جامعۀ ایمانی پرداخته است. پیوستن به جامعۀ ایمانیِ مبتنی بر قرآن در گروی شناخت و تبیین ویژگی‌های مؤثر بینشی، مانند ایمان به خدا، پیامبران، معاد، ولایت، علم و عقل و ویژگی‌های مؤثر گرایشی، مانند تقوی، توکل، امیدواری و تواصی به صبر و ویژگی‌های مؤثر کنشی، مانند عمل صالح، امر به‌ معروف و نهی از منکر، عدالت، وحدت و انفاق در جامعه است.