جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشتغال انسان مدرن و صنعتی به زندگی مادی، موجب تغییر سبک زندگی او شده است؛ به‌گونه‌ای که از برخی نیازهای اساسی خود که ارتباط مستقیم با سلامت روح و جسم او دارد غافل است. گسترش فرهنگ فردگرایی و اصالت لذت، موجب شده است افراد از روی‌آوردن به تولید نسل و تربیت آن سر باز زنند یا به آن اهمیت چندانی ندهند. با توجه به اهمیت سبک زندگی اسلامی در این پژوهش به این سؤال پاسخ می دهیم که اهمیت فرزندآوری در آیات و روایت چیست و چه نقشی در زندگی شخص می تواند داشته باشد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و استنباطی، برگرفته از آیات و روایات و یافته‌های علمی می‌باشد. در پژوهش حاضر درمی‌یابیم که دین اسلام با رویکردی مثبت، به فرزندآوری توجه کرده است و با یادآوری مزیت‌های دنیوی و اخروی و ارائۀ دستورهای ظریف در جهت فرزندآوری، پیروان خود را به استقبال از این امر خجسته تشویق می‌کند. فرزندآوری با توجه به ایجاد آثاری، همانند برقراری رابطۀ مودّت و رحمت میان والدین، تثبیت بنیان خانواده، شادی‌آفرینی فرزند در خانواده، داشتن احساس ثمرۀ والدین در زندگی، زیادشدن برکت و روزی و ایجاد احساس امنیت روانی در دورۀ کهن‌سالی موجب سلامت معنوی والدین می‌شود.

از جمله رذایلی که ممکن است در افراد وجود داشته باشد عُجب است. یکی از جنبه‌های خودپسندی، ورود این رذیلۀ اخلاقی در عبادت است؛ خصوصاً در عبادات مستحبی و اعمالی که دیگران کمتر به آن‌ها می‌پردازند. اهمیت و ارزش این مسئله از آنجا روشن می‌شود که قرآن کریم نیز به آن اشاره کرده و عجب در عبادت را نکوهش کرده است. بر اساس یافته‌های تحقیق برخی از مهم‌ترین علل عجب عبادی عبارت‌اند از: ۱. توجه‌نداشتن به حقیقت عبادت؛ ۲. جهل انسان به جایگاه حقیقی خویش؛ ۳. توهّم حصول کمال از ظاهر عبادت؛ ۴. زهدورزی افراطی در عبادت؛ ۵. حماقت و سفاهت؛ ۶. مقایسۀ اعمال خود با دیگران. از جمله آثار عجب نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد: ۱. نرسیدن به مرتبۀ عبودیّت؛ ۲. برقرارنشدن ارتباط مؤثر؛ ۳. کفران نعمت عبادت؛ ۴. فساد و بطلان عبادت. راه درمان عجب ناشی از عبادت نیز عبارت است از: 1. کسب معرفت و علم؛ 2. توجه به عیوب خویش و نقص عبادات. نوشتار حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش تحلیلی‌توصیفی به رشتۀ تحریر در آمده است.

توکل و تفویض، از جمله مفاهیم کلیدی و اساسی در قرآن کریم و روایات هستند که هریک به‌نوبۀ خود نقشی بسزا در تحصیل آرامش دارند. تحقیق پیش رو با روش تحلیلی‌توصیفی و مبتنی بر گردآوری و تحلیل اطلاعات و مقارنۀ آرا در پی تبیین نقش دو مفهوم توکل و تفویض در مقابله با اضطراب و تحصیل آرامش است. بر این اساس ابتدا حقیقت توکل و تفویض، ارکان و تفاوت‌های آن دو با یکدیگر تبیین می‌شود، بعد از آن مکتب اسلام با سایر مکاتب در توکل و تفویض مقایسه می‌شود و سپس در گام سوم بر اساس آیات و روایات به نقش توکل و تفویض در تحصیل آرامش پرداخته و در نهایت حوزه‌هایی که برای توکل در آیات و روایت مطرح می‌شود موردبررسی و تحلیل قرار می‌گیرد؛ از جمله نتایج تحقیق آنکه: 1. اگرچه توکل نقشی بسزا در تحصیل آرامش دارد، تفویض مراتب بالاتری در تحصیل آرامش دارد؛ 2. از آنجا که دین اسلام به‌دنبال تطهیر درون انسان‌هاست توکل و تفویض نیز جایگاه خاصی پیدا می‌کند؛ اما سایر مکاتب به‌جهت آنکه غالباً هدف اساسی را تغییر رفتارها نه اصلاح درون می‌دانند از این دو مفهوم اساسی در تحصیل آرامش بی‌بهره خواهند بود.

جامعه‌ای که روح ایمان و تعالیم دین مقدس اسلام در میان افراد و قوانین و دستورهای عملی آن جامعه جریان داشته باشد جامعۀ ایمانی است. همچنین جامعۀ ایمانی جامعه‌ای است که بینش‌ها و گرایش‌ها و کنش‌های افراد در همۀ ابعاد فردی و اجتماعی در اختیار دین بوده و هدف دینی داشته باشد. در قرآن، مفهوم جامعه با واژگانی، مانند امت، ملت، قوم، قبیله، عشیره، طایفه، شُعَب، قرن، ناس و... به کار گرفته شده است. برای ایمانی‌شدن جامعه نیاز است که افراد با تکیه بر منش‌ها و گرایش‌ها و رفتارهای خود، جامعۀ ایمانی را به وجود آورند. معیار جامعۀ ایمانی بر اساس آموزه‌های دینی را می‌توان از قرآن گرفت. این تحقیق با روش توصیفی‌تحلیلی به تبیین ویژگی‌های مؤثر در پیوند افراد به جامعۀ ایمانی پرداخته است. پیوستن به جامعۀ ایمانیِ مبتنی بر قرآن در گروی شناخت و تبیین ویژگی‌های مؤثر بینشی، مانند ایمان به خدا، پیامبران، معاد، ولایت، علم و عقل و ویژگی‌های مؤثر گرایشی، مانند تقوی، توکل، امیدواری و تواصی به صبر و ویژگی‌های مؤثر کنشی، مانند عمل صالح، امر به‌ معروف و نهی از منکر، عدالت، وحدت و انفاق در جامعه است.

یکى از موضوعات قرآنى که از دیرباز دستخوش واکاوی اندیشمندان مسلمان و قرآن‌پژوهان قرار گرفته است مسئلۀ ترجمه‌پذیرى و جواز ترجمۀ قرآن است. این مبحث از جنبۀ شرعى و نیز زبان‌شناختى قابلیت بررسى دارد. رشیدرضا در اثبات جایزنبودن ترجمۀ قرآن به پانزده دلیل اشاره کرده است. وی ترجمه را امرى فراتر از توان بشر تلقّى و به‌علاوه حرام شرعی قلمداد کرده است؛ اما آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی معتقد است قوانین و تعالیم قرآن همگانی و راهنمایی‌های آن عمومی و جهانی است و باید این کتاب آسمانی به تمام زبان‌های زندۀ جهان ترجمه شود تا کسانی که با زبان قرآن آشنا نیستند بتوانند از حقایق عالی و همگانی آن برخوردار شوند. وی بر آن است که مترجم باید به سه اصل ملتزم باشد: 1. پایبندی به اصالة‌الظهور و آنچه از ظاهر لفظ استفاده می‌شود؛ 2. هماهنگی متن ترجمه‌شده با فطرت و عقل؛ 3. توجه به روایاتی که در تفسیر قرآن از خاندان وحی روایت شده است.

خداوند متعال در آیۀ 35 سورۀ نساء یکی از روش‌های جلوگیری از فروپاشی نهاد خانواده را در شرایط بحرانی و اختلاف بین زوجین وضع و امضا کرده است که با به‌کارگیری واقعی و صحیح این روش، زیربنای بنیادین جوامع خدامحور، یعنی خانواده حیاتش ادامه‌دار خواهد شد. این روش قرآنی «حکمیت غیرقضایی» و «صلح و سازش خویشاوندی» بدون مراجعه به دستگاه قضایی است. در حقیقت گام اول در شناخت نهاد خانواده بررسی واژه‌های آیۀ شریفه است؛ اما به‌سبب حجم بالای محتوای تمام واژه‌های آیه، در این جستار فقط واژه‌های کلیدی «شِقاق» و «حَکَم» و «أهل» موردبررسی لغوی، تفسیری و فقهی قرار می‌گیرند. در اثر بی‌توجهی یا توجه سطحی به معانی این واژه‌ها مشکلاتی، نظیر به‌کارگیری واژۀ «نشوز» در تعریف «شقاق» یا استعمال آن به‌جای «شقاق» (در غیر تعریف) و بیان واژۀ «داور» به‌جای «حَکَم» رخ می‌دهد؛ به‌طوری که در اکثر کتب و پژوهش‌های حقوقی و حتی در مواد قانونی، با اینکه پدیدآوردندگان آثار برای هر نهادی از آن‌ها تعریف و شرائط خاصی قائلند، این واژه‌ها به‌جای یکدیگر به کار گرفته شده‌اند. همچنین گفته می‌شود «محکمۀ صلح خانوادگی» یا اینکه حَکَم از خانوادۀ زوجین باشد؛ در حالی که معنای کلمۀ «أهل» این نیست؛ بلکه معنای صحیح و جامع افراد این واژه «صلح و سازش خویشاوندی» است.

یکی از موضوعاتی که موجبات تکاپوی ذهنی اندیشمندان را فراهم آورده است، زبان قرآن است. پیشینه‌ی این موضوع به گستره‌ی وجودی خود قرآن بوده، و نیازمند کاوشی ژرف‌نگرانه است تا پرده از چهره‌ی خویش بردارد. تاکنون زبان‌شناسی قرآن با نگاهی برون‌قرآنی بوده و درون قرآن را واکاوی ‌ننموده و یا کاوشش ناکافی بوده و ناخوشایند است که بگوییم در مواردی آن‌چنان غرق « زبان » شده‌ایم که فراموش شده است این تکاپو برای بررسی « زبان قرآن » است نه « زبان انسان ». چارچوب حاکم در این نوشتار با بررسی و تحلیل رویکردهای مختلف درباره‌ی زبان قرآن و در نهایت با دستیابی دیدگاه قرآن درباره‌ی این رویکردها بسته شده است؛ بنابراین ابتدا رویکرد مورد نظر تحلیل می‌شود، سپس آیاتی را که به روشنی و یا به‌گونه‌ای درباره‌ی رویکرد یادشده سخن گفته‌اند، جمع‌آوری و در نهایت نظر قرآن را بر اساس تمام آیات، جویا شده‌ایم. از میان رویکرد‌هایی که بررسی شده است، در مواردی قرآن، نگرشی را مردود دانسته، و در مواردی نیز آن را از جهتی تأیید ولی ناکافی دانسته است.

یکی از مسائلی که در مبحث تحول علوم انسانی مطرح است بحث تاثیرگذاری باورها و ارزشهای عالم در فرایند تولید علم است. آیا باورها عالم در دانشی که تحقیق می کند تاثیر گذار است یا خیر؟ در بین اندیشمندان دو نظریه متضاد وجود دارد. برخی قائلند که نظام ارزشی و باورهای یک اندیشمند در فرایند تولید علم تاثیری ندارد و برخی بر این باورد که باورها و اعتقادات یک محقق در آثار او تجلی می یابد. در این تحقیق با روش تحلیلی و با استناد به آیات قرآن نظریه کسانی که قائل به تاثیرگذاری باورها و ارزش ها در تولید علم هستند تقویت شده است و به این نتیجه رسیده که از دیدگاه قرآن نظام ارزشی و باورهای عالم در تولیدات علمی او تاثیرگذار می باشد و علوم انسانی نمی‌تواند تافته‌ای جدابافته از نظام ارزشی و منظومه فکری محققان و پژوهشگران باشد. تاکید آیات قرآن بر تاثیر متقابل کنش‌ها و گرایش‌ها و بینش‌ها در یکدیگر گویای این حقیقت است که ادراکات آدمی منقطع از ارزش‌های او نیست و ارزش‌های او نیز مستقل از ادراکاتش نیست.

قرآن کریم در استعمال واژگان اگر چه بر مبنای عصر نزول پیش رفته است لکن با دقّت نظر در آن مشخص میشود که، در معنای استعمالی الفاظ، توسعه بخشیده است. و این توسعه معنایی در مفردات الفاظ به گونه ای است که واژگانی که دارای لایه های معنایی نزدیک به هم هستند، در حوزه معنایی خود، با یکدیگر ارتباط دقیق و ظریفی پیدا می کنند ودقّت در استعمال این الفاظ و کشف نسبت میان آنها، فرد را به شناخت نزدیکتری نسبت به مراد متکلم حکیم قرآن میرساند. از جمله این الفاظ واژگان صدر و قلب و فؤاد است. این پژوهش با دقّت در استعمال این الفاظ در سیاق آیات و بر اساس روش «تحلیل متن» در علم «معناشناسی» با رویکرد «هم‌زمانی» و با تمرکز بر مفاهیم عرفی «صدر» و «قلب» و «فؤاد» در متون دینی، به کشف نسبت میان آنها پرداخته است. بر این اساس میتوان گفت که، صدر به عنوان پیشدار و جلودار نفس آدمی است و اولین مرحله برخورد نفس با اشیاء به وسیله صدر او اتفاق می افتد. پس از تلاقیِ نفس با اشیاء، آن عضوی که متصدی توجه نفس آدمی به اشیاء است، قلب اوست. و سپس اگر قلب در اثر توجهبه درکی از واقعیت شیء دست یابد از آن به فؤاد تعبیر میشود.

یکی از افعال مورد تأکید دین اسلام، دعا کردن است. دعا به معنای صحبت با خداوند متعال است که گاهی مقارن با حاجت خواستن نیز می‌گردد. یکی از چالش ‌ها در باب دعا، کیفیت استجابت است؛ زیرا استجابت دعا، توسط خداوند متعال صورت می ‌پذیرد، درحالی‎ که ذات خداوند متعال، تغییرناپذیر و استجابت دعا نیازمند تغییر در اجابت‌کننده است. در این پژوهش، ابتدا به حقیقت دعا و برخی از آداب و شروط اساسی دعا پرداخته شده و سپس ارکان استجابت دعا که شامل خداوند متعال، وسائط فیض و نفوس انسانی است، مورد تحلیل قرار گرفته است. از جمله نتایج بدست آمده، این است که استجابت دعا حقیقتاً متعلق به خداوند متعال است و وسائط فیض، همچون اوّلیاء، ملائکه و نفوس انسانی، در طول اراده‎ی الهی قرار می‌گیرند، نه در مقابل آن، لذا از طریق استجابت، نه تنها نقصی به خداوند متعال نسبت داده نمی‌شود بلکه کمال لایتناهی خداوند متعال، اقتضای چنین تأثیراتی را در عالم دارد.