جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خلود اهل نار و عذاب ابدی یکی از بحث‌های مهم و پیچیده‌ای است که عالمان دیانت را به خود مشغول داشته است و هریک به‌مقتضای اصول و مبانی فکری خویش روش متفاوتی برای حل این مسئله و سوالات مطرح دراین‌باره در پیش گرفته اند، ازجمله اینکه چگونه عذاب ابدی و خلود همیشگی در آتش با رحمت و عدالت خداوند سازگار است و اینکه چگونه ممکن است گناه محدود، عذابی نامحدود داشته باشد، این تفاوت رأی را در نظرات ابن قیم اشعری و علامه طباطبایی فیلسوف و مفسر شیعی به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد. ابن قیم جوزی از جمله متکلمینی است که قائل به خلود در عذاب نیست و به‌طور وسیع و روشمند به مسئله خلود اهل نار پرداخته است وی در بخشی از سخنان خود، آراء قائلین به خلود را بیان نموده است و در بخشی دیگر، آن‌ها را نفی و نقد می‌کند. وی با بیان ادله فراوان عقلی و نقلی، عدم خلود و جاودانگی در آتش را اثبات می‌نماید. علامه طباطبایی در تفسیر آیاتی که مربوط به خلود اهل نار است، بر اصل خلود پافشاری داشته و سعادت و شقاوت، خیر و شر در آدمیان را به ظهور حالات و ملکات نفسانی که در دنیا کسب کرده‌اند نسبت می‌دهد و معتقد است که اگر کفر و شرک در نفس رسوخ کند، باعث عذاب دائمی می‌شود. اما بر این نکته نیز تأکید می‌نماید که خلود در نار، به کافران اختصاص دارد. ‌وی در رابطه با خلود اهل نار به این نکته تاکید دارد که قرآن کریم بر خلود و جاودانگی در آتش نص صریح دارد و معتقد است نمی‌توان همه احکام شرع و خصوصیات معاد را با مقدمات کلی عقل اثبات کرد، چرا‌که دست عقل به آن خصوصیات و جزئیات نمی‏رسد، و تنها راه اثبات آن، تصدیق به نبوت پیامبر صادق است. ابن قیم جوزی و علامه طباطبایی هریک با توجه به مشرب و مبانی فکری که داشته‌اند، در تبیین مسئله خلود در عذاب دلایلی اقامه کرده‌اند که به لحاظ روشی و محتوایی و تفسیری متفاوت‌اند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 69 تا 86

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل روش‌ها و رویکردها در الهیات تطبیقی جدید

نویسنده:

مرتضی پیروجعفری ، وحیده فخار نوغانی ، جهانگیر مسعودی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

چکیده :

الهیات تطبیقی جدید، شاخه‌ای از الهیات معاصر مسیحی است که نگاهی متفاوت به «دیگری دینی» و الهیات سایر ادیان دارد. این گرایش درصدد است با نگاهی تطبیقی و مقایسه‌ای، مقوله‌های ایمانی را بررسی، بازخوانی و بازتفسیر کند و فهم عمیقی به ایمان دینی ببخشد. الهیات تطبیقی با تنوع رویکردی مواجه است و این تنوع باعث طرح مسئله در نوع روش پرداختن به این الهیات و اتخاذ موضع مناسب در مواجهه با «دیگری دینی» شده است. سه رویکرد تاریخی، اعتقادی و فرااعتقادی را می‌توان در این الهیات شناسایی کرد که تفاوت‌هایی در روش و هدف با یکدیگر دارند. رویکرد تاریخی، مطالعه چگونگی شکل‌گیری دگرگونی‌های الهیاتی در بستری از روابط بین ‌دینی به‌نحو تاریخی است. رویکرد اعتقادی راهی برای تعمیق یا غنی‌سازی حقیقت ایمانی است که در یک سنت خاص آشکار شده و رویکرد فرااعتقادی وسیله‌ای برای دستیابی به درکی جهان شمول‌تر از حقیقت دینی است؛ اما با وجود این، همپوشانی میان این دو رویکرد در برخی آثار الهیات تطبیقی دیده می‌شود. در این پژوهش، به بازشناسی رویکردهای عمده در الهیات تطبیقی و بیان تفاوت و چالش‌های این رویکردها پرداخته شده و این نتیجه حاصل است که می‌توان به ترکیبی سازنده از رویکرد اعتقادی و فرااعتقادی اندیشید و از هر دو توأمان بهره برد. روش پژوهش این مطالعه، توصیفی‌تحلیلی است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 16

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مفهوم خرد مینوی در حکمت ایران باستان (با نظر به دادستان مینوی خرد)

نویسنده:

اسماعیل رادپور ، سیده مریم اصفهانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

چکیده :

مفهوم «خرد» در متون پهلوی دارای مراتب و درجات مختلفی است؛ چنانکه گاه سخن از خردی به میان می‌آید که اکتسابی است و نسبت به مرتبۀ فردی تعالی ندارد و گاه خردِ فطری و ذاتی در نظر است که حقایق را شهوداً می‌بیند و گاهی هم به بالاترین درجۀ خرد، خردِ مینوی متعلّق به اورمزد اشاره می‌شود. متن پهلویِ دادستان مینوی خرد که زبان و بیانی حکمی و عرفانی دارد، به‌ویژه بر «آسْن خرد» (خرد فطری، ذاتی، مطبوع) و «مینوی آسْن خرد» یا به‌طور خلاصه «مینوی خرد» تأکید می‌ورزد و خویشکاری‌های این مینو را در نسبت با اورمزد و جهان مِنوگ و گِتیگ برمی‌شمارد. این نوشتار با اتّخاذ نظرگاه حکمت و عرفان اسلامی و با رجوع به متن فارسی میانه مینوی خرد، تأملاتی چند راجع به مفهوم خرد مینوی و چیستی و کیستی مینوی خرد طرح می‌کند و مطابقت آن را با سْپَنْتَه‌مَینیوی گاهانی نشان می‌دهد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 14

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

جایگاه بدن در امر ادراک از منظر ابن‌سینا و موریس مرلوپونتی

نویسنده:

راضیه شفیعی، سحر کاوندی

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

اصل مقاله مراجع نسخه PDF

زبان :

فارسی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

در تاریخ اندیشۀ فلسفی، بحث از علم و ادراک همواره بر محور نفس بوده و بدن به‌منزلۀ امری ثانوی دائماً در حاشیه قرار گرفته است. فیلسوفان اسلامی به‌ویژه مشائیان، علم و ادراک را فعل نفس و نه بدن می‌دانند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با روش تحلیلی‌توصیفی و با رویکرد تطبیقی، آرای علم‌النفس ابن‌سینا و اندیشه موریس مرلوپونتی دربارۀ ادراک بدن‌مند بررسی شوند. در این راستا ابتدا آرای ابن‌سینا در باب اصول علم‌النفسی و سپس نقش بدن در ادراک، واکاوی و در ادامه پدیدارشناسی ادراک و نقش بدن در آن از منظر موریس مرلوپونتی بررسی می‌شوند. ابن‌سینا با اعتقاد به دوگانگی نفس و بدن، نفس را مبنای ادراک دانسته است؛ اما در عین حال، از نقش بدن – اعم از تأثیر مستقیم و غیرمستقیم – در امر ادراک نیز غافل نیست. او نفس را همچون راکبی می‌داند که از مرکب خود یعنی بدن، در افعال و همچنین ادراک بهره می‌گیرد. درمقابل، نفس و بدن نزد مرلوپونتی با هم اتحاد دارند و بدن در امر ادراک دارای نقشی پررنگ‌تر و برجسته‌تر است و به عبارتی، بدن، یگانه راه ادراک هستی است و آگاهی در بدن جاسازی می‌شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 22

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی رویکرد الهیاتی لیندا زگزبسکی در باب قدیسان اخلاقی

نویسنده:

سیدعلی اصغر هاشم ‌زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

چکیده :

لیندا زگزبسکی، ازجمله فیلسوفانی است که با بسط نظریة انگیزش الهی خود در زمینة عواطف و انگیزه‌های قدیسان، کوشید خلأ مهم تبیین‌های پیش از خود دربارۀ حیات قدیسانه را پر کند و نشان دهد چرا توجه به قدیسان نباید صرفاً محدود به جایگاه آنان به‌مثابة الگوهای اخلاقی باشد. ازنظر او، ارتباط قدیسان با خدا همان چیزی است که آنها را در بلندای قلل اخلاق جای می‌دهد. او به‌درستی بر عواطف قدیسان، تمرکز و بینش‌های ارزشمندی در رابطه با روانشناسی اخلاقی آنها ارائه می‌کند. در این مقاله ضمن پرداختن به مفهوم قداست و ریشه‌های تاریخی آن در فرهنگ مسیحیت، کوشیده شده است از رهگذر تبیین دو نظریة مهم سرمشق‌گرایی و انگیزش الهی زگزبسکی، مهم‌ترین ادلة او در باب سبک زندگی قدیسانه به بوته نقد گذاشته شود. با اینکه دیدگاه جذاب او پیشرفت مهمی در جهت درک و توجیه مفهوم قداست اخلاقی به حساب می‌آید، از این حیث که هنوز نمی‌تواند حد و مرز تقلید از قدیسان و نیز ماهیت ارتباط آنها را با خدا به‌طور دقیق روشن کند، ناقص است. همچنین، زگزبسکی از نقش جوامع و نهادهای مذهبی و تربیت معنوی در زیست قدیسانه غفلت کرده است و توجه چندانی به فضایل و موهبت‌های خاصی که قدیسان به‌ویژه در فرهنگ‌های غیرمسیحی از آنها برخوردارند، نداشته است؛ بنابراین، از این نظر، تبیین او جامعیت کافی ندارد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 43 تا 62

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل مفهوم توکل از نگاه صدرالمتألهین و نسبت آن با مفهوم روان‌شناختی اعتمادبه‌نفس

نویسنده:

محمد جواد پاشایی ، مسعود نورعلیزاده میانجی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

با اهمیت آموزه توحید در اندیشه اسلامی، ارجمندی توکل نیز در امتداد آن مطرح می‌شود. از بین حکمای اسلامی، صدرالمتألهین در نگاهی هماهنگ با وحی، سرشت و درجات توکل را به دقت مطالعه کرده است. با توجه به اینکه گاه دربارۀ چگونگی اجتماع توکل (اعتماد به خدا) با مفهوم روان‌شناختی اعتمادبه‌نفس در زیست مؤمنانه، سؤال می‌شود، در این تحقیق کوشیده شده است تا در روی‌آوردی توصیفی‌تحلیلی به آرای ملاصدرا دربارۀ توکل و با بهره‌مندی از تکنیک‌ها و ابزارهای موجود در روش‌های تحلیل اسنادی، به این مهم پاسخ داده شود و در پرتو آن با بازسازی مفهوم اعتمادبه‌نفس، ابعاد توکل را نیز نمایان‌تر سازد؛ بنابراین، پرسش اصلی این نوشتار آن است که مختصات توکل در اندیشه ملاصدرا چیست و نسبت آن با مفهوم روان‌شناختی اعتمادبه‌نفس کدام است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند با نظر به اندیشه‌های ملاصدرا، اعتمادبه‌نفس را باید با مراتب نازل و متوسط توکل اجتماع‌پذیر و با مرتبه عالی توکل اجتماع‌ناپذیر دانست. تبیین درجات توکل، نسبت توکل با کار و تلاش و نیز نسبتش با نظام سبب مسببی، از نتایج دیگر این تحقیق به‌شمار می‌رود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 99 تا 116

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ارزیابی برهان واقعیت علامه طباطبایی از منظر اصل سادگی سویینبرن

نویسنده:

سعید بشاش ، حسن فتح زاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

برای اثبات وجود مبدایی برای عالم، استدلال‌های گوناگونی صورت گرفته است. برهان صدیقین گونه‌ای استدلال است که در آن، با تأمل در حقیقت وجود، مبدأ وجود استنتاج می‌شود. استدلال علامه طباطبایی به سبک برهان صدیقین است که «برهان واقعیت» نام گرفته است و تقریر ساده‌تری به نظر می‌رسد. مفهوم سادگی از آغاز درخشش بر لبۀ تیغ اکام، در دستگاه‌های فکری، معیار داوری میان تبیین‌های علمی و فلسفی در نظر گرفته و روایت‌های گوناگونی از آن ارائه شده است. در این میان، روایت ریچارد سویینبرن دقیق‌تر و پرمایه‌تر به نظر می‌رسد؛ زیرا او سادگی را هم به معنای نحوی و هم به معنای هستی‌شناختی آن در نظر گرفته و جنبه‌های گوناگونی برای آن بر شمرده است. سویینبرن سادگی را معیار محتمل‌بودن یک نظریه و دلیل صدق آن می‌داند. مقالۀ حاضر، نخست روایت سویینبرن از اصل سادگی را بازگو می‌کند و سپس در پرتو این اصل می‌کوشد نشان دهد تبیین علامه طباطبایی ساده‌ترین و بهترین تبیین دربارۀ مبدأ هستی است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 81 تا 94

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

گونه‌شناسی دین‌ورزی از دیدگاه سیدحیدر آملی و عبدالکریم سروش

نویسنده:

عطیه زندیه ، معصومه عامری

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

چکیده :

گونه‌شناسی دین‌ورزی یکی از مباحثی است که الهی‌دانان به آن توجه داشته‌اند. سید‌حیدر آملی و عبدالکریم سروش ازجمله اندیشمندانی هستند که به این امر همت گماشته‌اند. هدف ما در این مقاله، مقایسه و تطبیق دیدگاه‌های ایشان دربارۀ این موضوع است. سید‌حیدر برای دین‌ورزی، مراتب سه‌گانۀ «شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» را بر می‌شمرد. سروش نیز نوعی گونه‌شناسی دین‌ورزی را عرضه می‌کند که با تقسیمات یادشده، تمایزها و تداخل‌هایی دارد. این سه‌گونه دین‌ورزی عبارت‌اند از: «مصلحت‌‌اندیش»، «معرفت‌اندیش» و «تجربت‌‌اندیش». سیدحیدر و سروش با آنکه در بسیاری از خصوصیات دینی، فکری و فرهنگی خط‌مشی واحدی دارند، فضای‌ فکری و زمانۀ‌ آنان باعث شده است تا مبانی و رویکردشان متفاوت شود. سید‌حیدر به‌مقتضای رویکرد سنتی و عرفانی به گونه‌شناسی دین‌ورزی می‌پردازد؛ در حالی ‌‌که سروش رویکرد اجتماعی مبتنی بر دنیای مدرن را محور قرار می‌دهد. مهم‌ترین نتیجه‌ای که این دو رویکرد را از هم متمایز می‌کند، توجه سروش به شناخت‌شناسی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های تفکر مدرن، و التفات سید‌حیدر به وجودشناسی سنتی است. روش تحقیق در این مقاله، از این نظر که به موضوعی اندیشه‌ای و معرفتی می‌پردازد و به روش استدلال و تحلیل عقلانی مبادرت می‌ورزد، بنیادین و نظری است و از‌ این ‌نظر که آرای دو متفکر را مقایسه می‌کند و تطبیق می‌دهد، مقایسه‌ای و تطبیقی است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 63 تا 80

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی و نقد فطرت‌شناسی پویشی و ارتباط آن با دین، با تأکید بر آرای آیت‌الله جوادی آملی

نویسنده:

مهدی دانائی فرد ، حسین حجت‌خواه

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF اصل مقاله مراجع

زبان :

فارسی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

عبدالله جوادی آملی

چکیده :

الهیات پویشی به‌عنوان تفکر دینی و فلسفیِ متأثر از علوم طبیعی، برداشتی طبیعت‌گرایانه از «فطرت» دارد. مطابق این دیدگاه، سرشت انسان در بستر تکامل، رشد و نمو می‌یابد و براساس موقعیت هر شخص در جامعه خویش، شکلی متفاوت به خود می‌گیرد؛ بنابراین، سخن از فطرت ثابت در همه افراد بشر، امری بیهوده خواهد بود. همچنین، دین واکنش طبیعت انسان به جستجوی خدا است و بر این اساس، دین نیز همگام با فطرت و سرشت انسان در حال تغییر و تحول و تکامل است. این پژوهش، با روش توصیفی‌‌تحلیلی و انتقادی، براساس دیدگاه فلسفی و دینی آیت‌الله جوادی آملی، نشان می‌دهد نخست، فطرت انسانی برخلاف دیدگاه اندیشمندان پویشی، امری مجرد و ثابت است و دوم، ادعای تغییرپذیری و تکامل دین به علت تغییر و تحول در فطرت، دارای اشکال‌های اساسی است و دلایل گوناگونی چون ثبات فطرت و نیز وجود اصول کلی و تغییر‌ناپذیر در دین، خلاف آن ادعا را ثابت می‌کند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 23 تا 42

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسی تأثیرپذیری ابن‌رشد از غزالی در مسئلۀ تأویل نصوص دینی

نویسنده:

ابوذر رجبی ، مرسل عزیزی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF مراجع

زبان :

فارسی

چکیده :

متفکران اسلامی در باب فهم آیات متشابه و مسئلۀ ظاهر و باطن داشتن آیات به یکسان نمی‌اندیشند و گاهی اختلافات مبنایی میانشان وجود دارد. غزالی و ابن‌رشد از موافقان بهره‌گیری از روش تأویل در فهم آیات متشابه بودند و راه گریز از چالش و تعارض ظاهر و باطن را استفاده از رهیافت تأویل می‌دانستند. ابن‌رشد در مخالفت با غزالی شهره بود و کتاب تهافت التهافت را در نقد تهافت الفلاسفه غزالی نگاشت. با وجود نقدهایی که به او در این کتاب و دیگر آثارش صورت می‌دهد، در پاره‌ای از موارد و به‌ویژه در مسئلۀ تأویل از غزالی تأثیر می‌پذیرد. غزالی دو گونه مواجهه در دو دوره فکری با مسئله تأویل دارد. این مواجهه در هر دو دوره کاملاً روشمند است و همین امر سبب الگوبرداری از روش ارائه‌شدۀ او در مسئله تأویل شد. از این الگو در فهم متن ابن‌رشد بهره فراوانی برده است. براساس یافته‌های تحقیق، ابن‌رشد هم در ماهیت‌شناسی تأویل و هم در تعلیل و ضرورت اقبال به آن و هم در ابزار روی‌آوری به تأویل از غزالی متأثر بود؛ اگرچه اختلاف‌‌نظرهایی نیز در هریک از موارد با او دارد. در پژوهش حاضر، به روش توصیفی‌تحلیلی وجوه تأثیرپذیری ابن‌رشد از غزالی در مسئله تأویل نشان داده شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 1 تا 16

مشخصات اثر

ثبت نظر