جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قاعده لطف یکی از قواعد مهم و تأثیرگذار در میان متکلمان بوده و از جایگاه خاصی در علم کلام برخوردار است. این قاعده کلامی نقش مهمی در اثبات وجوب بعثت انبیا و نصب امام در نظریات متکلمان شیعه دارد. درباره چیستی مضمون قاعده لطف، دلایل وجوب لطف از جانب باری‌تعالی و اثبات وجوب ارسال رسل و نصب امام با تمسک به قاعده لطف، در آثار کلامی سخنان بسیاری آمده است. عالمان شیعه مانند نوبختی، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، علامه حلی و از میان متأخران، سید هاشم حسینی طهرانی و جعفر سبحانی، در مباحث مربوط به اثبات وجوب بعثت انبیا و نصب امامان از قاعده لطف بهره برده‌اند. برخی آن را مطابق حکمت الاهی و برخی صرفاً جود و کرم خدا دانسته‌اند. برخی این قاعده را در اثبات مسائل نبوت و امامت کارآمد می‌دانند و برخی در خور استناد نمی‌دانند. ولی در نهایت حاصل سخنان متکلمان شیعه، اثبات وجوب بعثت پیامبران و نصب امامان با استمداد از قاعده لطف است.

تعبیر «اهل البیت» یکی از تعابیر کلیدی در شناخت آموزه‌های شیعی است. این تعبیر در طول تاریخ دچار تطور مفهومی شده است. علت این تطور تأثیر کارکردهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن در حوادث تاریخی است. در نوشتار حاضر، تطور مفهومی این تعبیر در هفت قرن نخست هجری و در چهار دوره نبوی، خلفای راشدین، خلافت اموی و خلافت عباسیان بررسی می‌شود. به نظر می‌رسد در تمام دوره‌ها مفهوم «اهل البیت» میان معنای لغوی، قبیله‌ای، عقیدتی و دینی داد و ستد می‌شده است. سرانجام، در قرن هفتم هجری مفهوم حقیقی «اهل البیت» در معنای اصطلاحی‌ای که پیامبر (ص) تبیین کرده بود، استقرار می‌یابد.