جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ ترین آثار سوین برن کتاب Is there a God توسط محمد جاودان با عنوان «آیا خدایی هست؟» به فارسی ترجمه شده است. وی در این کتاب به دنبال پایه‌ گذاری مجدد الهیات طبیعی، با تدارک حساب احتمالات، از ویژگی‌ های عمومی جهان به وجود خدا استدلال می‌ کند. سوین برن در این کتاب در جهت تأیید و تثبیت نیروی معتبر سه برهان اصلی در اثبات خدا به استدلال می‌ پردازد. او در برهان غایت‌ شناختی به ارائه و توضیح مفهومی از "نظم" و "قاعده‌ مندی" می‌ پردازد که هم نظم مکانی و هم نظم زمانی را در بر می‌ گیرد. کتاب «آیا خدایی هست؟» دارای یک مقدمه، نتیجه‌ گیری و هفت فصل است و موضوع اصلی آن اثبات وجود خداوند است. مولف در مقدمه پس از ذکر ضرورت و انگیزه تالیف این کتاب، ساختار اصلی برهان خود را ذکر کرده و در فصل نخست به بیان دیدگاه ادیان غربی یعنی یهود، مسیحیت و اسلام در مورد خداوند پرداخته و آن را theism نامیده است. سوین برن در فصل دوم نحوه تبیین ما از اشیا و اقسام آن و ملاک‌ های آن را تشریح می‌ کند. در فصل سوم سادگی فرضیه خداشناسی توحیدی را توضیح می‌ دهد و در فصل چهارم نشان می‌ دهد که تنها فرضیه خداشناسی توحیدی است که می‌ تواند وجود جهان و نظم آن را تبیین کند، در این فصل ناکامی فرضیه‌ های رقیب، همانند انسان‌ گرایی یا اومانیسم و ماتریالیسم یا اصالت ماده را در تبیین وجود هستی و پدیده‌ های آن اثبات و سپس برهان نظم با تقریر آکویناس را نقل و از آن دفاع می‌ کند و نیز به برخی از شبهات و اشکالات در این موارد پاسخ می‌ دهد. مولف در فصل پنجم به وجود انسان و شعور و آگاهی و روح او پرداخته و نشان داده است که تنها در صورت اعتقاد به وجود خداوند می‌ توان این پدیده‌ ها را تبیین کرد. سوین برن در فصل ششم از فرضیه خداشناسی توحیدی در برابر اشکالات مبتنی بر شر اخلاقی و شر طبیعی دفاع می‌ کند. در فصل هفتم نیز از طریق معجزات و تجارب دینی بر وجود خداوند استدلال کرده و این نظر خود را شرح می‌ دهد که بدون اعتقاد به خداوند هیچ کدام از این دو نوع پدیده قابل تبیین نیستند. سوین برن در فصل پایانی نتیجه می‌ گیرد که همه شواهد و دلائل ارائه شده در کتاب مانند وجود جهان، سامان‌ مندی آن، وجود انسان‌ ها، معجزات، تجارب دینی و سایر شواهد در مجموع احتمال وجود خداوند را به طرز چشم‌ گیری بالا می‌ برند. سرانجام در خاتمه اثبات می‌ کند که بر اساس بالانس احتمالات، خداوند وجود دارد و اگر به وجود او معتقد شدیم، باید به لوازم آن اعتقاد گردن نهیم، یعنی بایستی سپاسگذار نعمت‌ های او باشیم و تلاش کنیم خواسته‌ های الهی محقق شوند و راه را برای رسیدن ابدی به او هموار سازیم. ساختار اصلی دلیل سوین برن در این کتاب این است که دانشمندان، مورخان و کاشفان داده‌ ها را مشاهده کرده و از آنجا به سوی نظریه‌ ای پیش می‌ روند که به بهترین وجه آن داده‌ ها را تبیین می‌ کند.

پژوهش حاضر شامل دو بخش است که هر بخش نیز به چند فصل تقسیم می شود. بخش اول که با عنوان ترجمه کتاب تجربه دینی است شامل فصلهای دین و تجربه انسان، ادیان ماقبل تاریخی و ابتدایی تجربه مکتب اصالت بشر، تجربه معاصر وآینده است. بخش دوم نیز با عنوان دین پژوهی تطبیقی است.

رساله حاضر ترجمه دو فصل " تجربه دین یهودی"" و " تجربه دینی مسیحیت پیشین" از کتاب " تجربیات دینی بشر" اثر نینیان اسمارت می باشد. در این کتاب این مباحث آورده شده است: زندگی عیسی، ماموریت عیسی، رستاخیز مسیح، پولس طرسوسی، الهیات پولس، گنگوسی گری، ساختار کلیسا در قرن دوم، مانوی گرایی،

این رساله شامل مباحث ذیل است: - اندیشه دینی ابتدائی چین - اندیشه دینی کنفوسیوس - اندیشه دینی لائودزو - تلفیقی بین اندیشه های متافیزیکی - دین ابتدائی چین - آیین کنفوسیوس - آیین لائودزو - آیین بودایی - بودائی چان - احیاء نوکنفوسیوسی - ادیان غربی در چین - شینتو - دین بودایی - شینتوی ریوبو - بودایی ذن - پیوستگی ذن و شینتو - شینتو در قرن بیستم - خلاصه ای از دین ژاپنی

یکی از مهمترین حوزه های دانش بشری حوزه دین شناسی است. این حوزه از این جهت اهمیت می یابد که دین نقش فعالی در ساختار جامعه و فرد ایفا می کند و در حوزه های دیگر معرفت بشر مانند انسان شناسی؛ جهان شناسی؛ اخلاق؛ جامعه شناسی ؛ حقوق و سیاست تاثیرگذار است. محوری ترین حوزه دین شناسی بحث وجود خداوند است که استدلالهایی در رد و اثبات آن بیان شده است دو نوع از استدلالهای مثبت وجود خداوند که بر مبنای دریافتهای درونی انسان صورت پذیرفته است استدلل تجربه دینی و استدلال فطرت است. از جمله کسانی مه از طریق تجربه دینی در صدر اثبات وجود خدا برآمده است گری گاتنیگ است شهید مرتضی مطهری نیز با عطف نظر به نظریه فطرت از آن اثبات وجود خدا استفاده می کند. این تحقیق برآن است تا بر تقریر دو استدلال تلاش این دو دانشمند را به نمایش بگذارد و ضمن ارائه تاریخچه دو استدلال مبانی و نقدهای آن دو بیان کند و در پایان مقایسه ای بین دو استدلال به عنوان نتیجه تحقیق صورت دهد. مبانی استدلال فطرت ذات گروی وجود فطریات واقع نمایی ادراکات مبناگروی است مبانی استدلال تجربه دینی وقوع تجربه دینی واقع نمایی تجارب و حجیت روش استقرایی است نقد استدلال تجربه دینی دوری بودن آن است و نقد استدلال فطرت ابطال ناپذیری آن است دو استدلال در روش مبانی و نتیجه قابل مقایسه هستند.

فرضیّه‌ی پلورالیسم دینی جان هیک تلاشی است که وی از درون سنّت مسیحی برای تبیین رابطه‌ی مسیحیّت با دیگر ادیان جهان صورت داده است. ادّعای اصلی هیک آن است که همه‌ی ادیان از ارزش معرفتی یکسانی برخوردارند و هم‌ی آن‌ها در راهنمایی پیروانشان به سمت رستگاری نهایی موفّق عمل می‌کنند. هیک برای تبیین و توجیه ادّعای خود ابتدا باید در مقابل ناواقع‌گِرَوان از واقع‌گروی گزاره‌های دینی حمایت، و سپس در مقابل شمول‌گروان و انحصارگروان از تفسیر پلورالیستیِ مسئله‌ی تنوّع ادیان دفاع کند. امّا به‌نظر می‌رسد که مدل پلورالیسم دینی هیک دچار تعارضات درونی بسیاری است که بیان آن‌ها هدف اصلی این مقاله است. به این منظور، به بیان سه دسته از انتقادات وارد بر این مدل اشاره خواهد شد: نخست انتقاداتی که به ناکثرت‌‌گروانه بودن این مدل اشاره دارند، دوم انتقاداتی که به عدم امکان پذیرش این مدل در سنّت مسیحی می‌پردازند، و سوم انتقاداتی که از ناکارآمدی این مدل در دست‌یابی به اهداف از پیش مشخّص‌شده پرده‌ برمی‌دارند.

رابطه میان مفاهیم انسان و مفاهیم مذهبی ریشه ای عمیق به قدمت پیدایش اولین اجتماعات انسانی و شاید آغاز سخن گفتن و جدل کردن داشته باشد و مسئله مورد بحث و قابل توجه اغلب دانشمندان و مکاتب مختلف بوده است. در این میان هدف غایی انسان که در سالهای 1126-1196 میلادی توسط ابن رشد و ابن میمون ‘ آن هم جهت ارتباط دادن به ایمان و خرد مطرح می شود‘ تقریبا همان است که هشتصد سال بعد یعنی در فاصله سالهای 1902-1987 میلادی توسط کارل راجرز و آبراهام مازلو بنیانگزاران انسانی مطرح می شود. جالب آنکه این همان است که قرآن در آیات مختلف بیان می کند‘ آنجا که می گوید انسان استعداد دستیابی به والاترین مراتب کمال را دارد ‘ یعنی می تواند به چنان مقامی برسد که موجودی ملکوتی شود.

تجربه دینی در حیات دینی مؤمنان نقش مهمّی را ایفا می کند. در این گونه تجارب که خداوند خود را به نحوی از انحأ بر انسان متجلی می کند، مسائل زیادی مطرح می شود، برای مثال اینکه ماهیت این تجارب چیست؟ که البته در این زمینه چهار نظریه مطرح است: 1) تجربه دینی نوعی احساس است.2) تجربه دینی نوعی تجربه مبتنی بر ادارک حسّی است.3) تجربه دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی است.4) نظریه علم حضوری اما مهم ترین مسأله ای که در مباحث تجربه دینی مطرح است این است که آیا این تجارب از چنان قدرتی برخوردارند که بتوانند در کنار سایر ادله اثبات وجود خداوند قرار بگیرند یا خیر؟ اگر تجربه دینی را از جنس احساس بدانیم که در این صورت این تجارب ارزش معرفتی ندارند اما اگر تجربه دینی را مطابق شیوه ی سوم تفسیر کنیم، یعنی بگوییم تجربه دینی تجربه ای است که به اعتقاد فرد صاحب تجربه به مدد علل طبیعی قابل تبیین نیست. در این صورت تجربه دینی را نمی تون برای توجیه اعتقاد به وجود آن علت به کاربرد. و اما کسانی که معتقدند تجربه دینی نوعی تجربه حسی است، استدلال می کنند که می توان آن را در توجیه اعتقادات دینی به کار برد. بنابراین از بین نظریات پیرامون ماهیت تجربه دینی، هنگامی می توان به کارایی تجارب در توجیه باور دینی معتقد شد که آنها را از سنخ علم حضوری بدانیم، اما نظریه مشابهت با ادارک حسی بیشتر باید مورد بررسی قرار بگیرد. در زمینه ی علم حضوری می توان به این نکته اشاره کرد که اگر مکاشفات و تجارب دینی و عرفانی را از سنخ علم حضوری بدانیم، چون علم حضوری علمی است که عالم بی واسطه به معلول پی می برد، درنتیجه می تواند موجه کننده ی اعتقادات دینی باشد زیرا علم حضوری علمی خطاناپذیر، بی واسطه و یقینی است بنابراین کشف ها و شهودات عرفانی به شرط داشتن ملاک های صدق می توانند مبنایی دقیق و متقن برای توجیه اعتقادات دینی باشند. روش تحقیق در این رساله روش کتابخانه ای است.

تجربه دینی به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه دین پژوهان، پیشینه کلامی و زمینه های اجتماعی روشنی در غرب و در مسیحیت دارد و روند فزونی گرفتنِ توجهات به سوی آن نیز، کاملاً قابل درک و ردیابی است. اما نضج و نمو آن در ایران همچون بسیاری از مفاهیم و مقولات دیگر، از روندی طبیعی برخوردار نبوده، بلکه از طریق تأملات صِرف آکادمیک و تبادلات روشنفکرانه به وقوع پیوسته است. این مقاله، بی آن که قصد ارزشیابی کلامیِ این مفهوم با نظر به آموزه های اسلامی را داشته باشد، تلاش دارد تا با اشاره به برخی از ریشه های کلامی و عقبه های تاریخی _ اجتماعیِ آن در غرب، توجه متألهین و فلاسفه دین از یک سو و روان شناسان و جامعه شناسان دین را از سوی دیگر، به لزوم بذل احتیاط و دقت نظر هر چه بیشتر در تشخیص و تدقیق مفهومی و تعیین جایگاه و مرتبت حقیقی آن در دین و نسبتش با دینداری جلب نماید