بررسی و مقایسه دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا در باب رویکرد فلسفی به قرآن کریم با تاکید بر آیات مشترک | کتابخانه مجازی الفبا

فصل اول: کلیات 1-1-بیان مسئله 3 1-2-ضرورت تحقیق 3 1-3-هدفهای تحقیق 3 1-4-سوالات و فرضیه های تحقیق 3 1-5- پیشینه تحقیق 4 1-6- روش تحقیق 6 1-وحی در تفسیر قرآن کریم 6 1-1-وحی 6 1-1-1-وحی در لغت: 7 1-1-2-وحی در اصطلاح: 7 1-1-3-کاربردهای قرآنی کلمه وحی 7 1-2-ویژگی‌های وحی تشریعی 8 1-2-1-عقل 8 1-2-1-1-مفهوم لغوی عقل 8 1-2-1-2-ریشه یابی لغوی عقل 9 1-2-1-3-عقل در آیات 10 1-2-1-4-عقل در اصطلاح حکما و متکلمین 11 1-2-1-4-1-عقل نزد حکما 11 1-2-1-4-2-عقل نزد متکلمین و علمای کلام 12 1-2-2-تقسیم بندی عقل به عقل فلسفی و عقل دینی 12 1-2-2-1-عقل فلسفی 12 1-2-2-2-عقل دینی 13 1-3-رابطه و نسبت عقل و وحی 13 1-3-1-اعتبار حجیت عقل در روایات 14 1-3-1-1-امر به تعقل 14 1-3-1-2-حجیت عقل در معرفت خدا 14 1-3-2-دیدگاه و نظر حکما و متکلمین در مورد نقش و رابطه عقل و وحی و دین 15 1-4-مکتب تفکیک: 16 1-5-تفسیر: 16 1-5-1-تفسیر در لغت 16 1-5-2-تفسیر در قرآن 17 1-5-3-تفسیر در اصطلاح 18 1-5-4-رابطه بین معنای لغوی و اصطلاحی 18 1-5-5-ظاهر و بطور قرآن 18 1-5-6-انواع تفسیر 19 1-5-6-1-مفسران از نظر روشن، سلیقه بحث در استنباط معانی قرآنی، شکل ارائه اختلاف بسیاری دارند 19 1-5-6-2-از نظر گرایش و اسلوب و سلیقه بحث نیز در میان مفسیران این چندگونگی وجود دارد 19 1-5-6-3-بر اساس منبع معتبر و مورد استفاده در نزد مفسر، اقسام تفسیر قرآن را می‌توان چنین معرفی کرد: 19 1-5-6-4-همچنین بر اساس روش کار مفسر می‌توان این دسته بندی را برای تفاسیر ذکر کرد 19 1-5-7-تفسیر به رای 20 1-5-7-1-تفسیر: 21 1-5-7-2-رای 21 1-5-7-3-حرف «باء» 21 1-5-7-4-روایات تفسیر به رای 22 1-6-تأویل 22 1-6-1-تأویل در لغت: 23 1-6-2-تأویل در قرآن 23 1-1-2-6-مفهوم عام تأویل قرآن 24 1-7-تفاوت تفسیر و تأویل 25 1-8-عقل از دیدگاه ابن‌سینا 25 1-8-1-عقل عملی یا قوه عامله 26 1-8-2-عقل نظری 26 1-8-2-1-مراتب عقل نظری 26 1-8-3-عقل هیولانی 26 1-8-4-عقل بالملکه 26 1-8-5-عقل بالفعل 27 1-8-6-عقل مستفاد 27 1-8-7-نقش عقل فعال در تحقق عقل نظری 27 1-8-8-علم و یقین از دیدگاه ابن‌سینا 28 1-8-9-تبیین وحی از دیدگاه ابن‌سینا 29 1-8-10-امر عقلی 30 1-8-10-1-عقل فعال 30 1-8-10-2-نفوس فلکی: 31 1-8-10-3-نفوس انسانی 32 1-8-11-نفس 32 1-8-11-1-نفس عنصری 32 1-8-11-1-1-نفس نباتی 32 1-8-11-1-2-نفس حیوانی 32 1-8-11-1-3-حس مشترک 33 1-8-11-1-4-قوه خیال 33 1-8-11-1-5-قهوه واهمه 33 1-8-11-1-6-قوه حافظه 34 1-8-11-1-7-قوه متصرفه (متخیله) 34 1-8-12-نفس انسانی 35 1-8-13-ادراک نفس 35 1-8-13-1-قوی حدس 36 1-8-13-2-عقل قدسی 36 1-8-13-3-قوه متخیار نبی 38 1-9-تأویل 39 1-10-القاء وحی 40 1-11-عقل از دیدگاه ملاصدرا 42 1-11-1-مراتب عقل عملی 43 1-11-2-مراتب عقل نظری 44 1-11-3-عقل فطری و اکتسابی 44 1-11-3-1-عقل فطری و غریزی (طبیعی) 45 1-11-3-2-عقل مکتسب و استدلالی: 45 1-11-4-محدودیت و قلمرو عقل از دیدگاه ملاصدرا 45 1-12-وحی 47 1-12-1-وحی از منظر ملاصدرا 47 1-13-نفس 47 1-13-1-نفس انسانی 47 1-13-1-1-بعد نباتی و قوای آن 47 1-13-1-1-1-قوه نامیه 48 1-13-1-1-2-قوه مولده 48 1-13-1-2-بعد حیوانی و قوای آن 48 1-13-1-2-1-قوه شوقیه 48 1-13-1-2-2-قوه فاعلی 48 1-13-1-2-3-قوای ظاهری 48 1-13-1-2-4-قوای باطنی 48 1-13-1-3-قسم اول: مدرکه 49 1-13-1-4-قسم دوم: حافظه 49 1-13-1-5-قسم سوم: متصرفه 49 1-13-1-6-بعد انسانی 50 1-13-1-7-قوه عماله 50 1-13-1-8-قوه علامه 50 1-13-2-نفوس فلکی 50 1-14-عالم مثال: یا خیال منفصل 50 1-14-1-عالم خیال منفصل: 50 1-14-2-خیال متصل 51 1-15-معرفت شناسی 52 1-16-واهب الصدر یا «عقل فعال» 52 فصل دوم: 2-بررسی رویکرد فلسفی ابن‌سینا در تفسیر قرآن کریم 55 2-1-تفاسیر ابن‌سینا: 55 2-1-1-مجموعه تفاسیر ابن‌سینا 55 2-1-1-1-رسائل تفسیری ابن‌سینا 55 2-1-1-1-1-تفسیر سوره اعلی 56 2-1-1-1-2-تفسیر سوره توحید (اخلاص) 56 2-1-1-1-3-تفسیر سوره فلق 56 2-1-1-1-4-تفسیر سوره ناس 56 2-1-1-1-5-رساله نیروزیه (فی معانی الحروف الهجائیه) 57 2-1-1-1-6-رساله‌ای در تفسیر آیه شریفه «ثم استوی الی السماء وهی دخان» 57 2-2-تفاسیر پراکنده آیات قرآن 57 2-2-1-تفسیر سوره نور 57 2-2-2-تفسیر آیه: «کلّ شیء هالک الاوجهه» (ابن‌سینا: 1376ش، ص381) (قصص/88) 57 2-2-3-تفسیر آیه: «ان الحسنات یذهبن السیّئات» (ابن‌سینا: 1376ش، ص494) (هود/116) 58 2-2-4-تفسیر آیه: «لااحب الافلین» (ابن‌سینا: 1383ش، ص127) (انعام/76) 58 2-2-5-تفسیر آیه «سنریهم آیاتنا فی الآفاق و فی انفسهم» (ابن‌سینا: 1400ق، ص229) (فصلت/ 53) 58 2-2-6-تفسیر بسیار مختصری از آیه: «وأن الی ربک المنتهی» (ابن‌سینا: 1383ش، ص69) (نجم/42) 58 2-2-7-تفسیر آیه: «شهد الله أنه لا اله الا هو» (ابن‌سینا: 1379ش، ص80) (آل عمران/18) 58 2-2-8-تفسیر آیات هدایت: «ربّنا الذی اعطی کل شی خلقه ثم هدی» (طه/50) 58 2-2-9-تفسیر آیه: «الا له الخلق و الامر» (ابن‌سینا: 1400ق، ص303) (اعراف/54) 58 2-2-10-تفسیر آیه: «ماخلقت الجن و الانس الا لیعبدون» (ابن‌سینا: 1400ق، ص304) (زاریات/56) 58 2-2-11-تفسیر آیه: «اِنّ الصلاه تنهی عن الفحشاء والمنکر» (ابن‌سینا: 1383ش، ص308) (عنکبوت/45) 58 2-2-12-تفسیر آیه: «و علیها تسعه عشر و ماجعلنا اصحاب النار الا ملائکه» (ذهبی: 1976م، ج2، ص426) (موثر/31-30) 58 2-2-13-تفسیر آیه: «ویحمل عرش ربک فوقهم یومئذ ثمانیه» (ذهبی: 1976م، ج2، ص426) (حاقه/17) 58 2-2-14-تفسیر آیه: «کلاّ انهم عن ربهم یومئذلمحجوبون» (عاصی: 1403ق، ص167) (مطفعین/15) 58 2-2-15-تفسیر آیه: «لهاسبعه ابواب لکل باب منهم جزء مقسوم» (ذهبی: 1976م، ج2، ص428) (حجر/44) 58 2-3-مجموعه استنادات ابن‌سینا به آیات قرآن کریم 58 2-3-1-آیه: «وعلمنا، من لدنا علماً» (ابن‌سینا: 1400ق، ص223) (کهف/65) 58 2-3-2-آیه: «نزل به الروح الامین علّی قلبک» (همان، ص223) (شعرا/193) 58 2-3-3-آیه: «عالم الغیب فلایظهر علی غیبه احداً الّا من ارتضی من رسول» (همان، ص223) (جن/26) 58 2-3-4-آیه: «وعلّمک ما لم تکن تعلم» (همان، ص223) (نساء/113) 58 2-3-5-آیه: «وکذلک اوحینا الیک روحاً من امرنا ما کنت تدری ما الکتاب ولا الایمان» 58 2-3-6-آیه: «تلک من انبیاء الغیب نوحیها الیک» (همان، ص224) (آل عمران/44) 58 2-3-7-آیه: «رسلاً قد قصصنا هم علیک من قبل و رسلاً نقصصهم» (همان، ص224) (نساء/164) 58 2-3-8-آیه: «الم، غلبت الروم فی ارنی الارض و هم من بعد غلبهم سیغلبون فی بضع سنین» 58 2-3-9-آیه: «الوسواس الخناس الذی یوسوس فی صدور الناس من الجنه والناس» (ناس/406) 58 2-3-10-آیه: «سحروا اعین الناس و استرهبو هم و جاؤ و ابسحر عظیم» (اعراف/116) 58 2-3-11-آیه: «مانعبد هم الا لیقربوا الی الله زلفی» (ابن‌سینا: 1383، ص224) (زمر/3) 58 2-3-12-آیه: «ایغرب عن علمه مثقال ذرّه فی الارض و لا فی السماء» (شبا/3) 59 2-3-13-آیه: «و ما امرنا الا واحده کلمح البصر» (ابن‌سینا: 1400ق، ص252) (قمر/50) 59 2-3-14-آیه: «لو کان فیها آلهه الا الله لفسدتا» (ابن‌سینا: 1379ش، ص38) (أبنیاء/22) 59 2-3-15-آیه: «و من عنده لایستکبرون عن عبادته و لا یستحسرون بسبحون اللیل و النهار لا یفترون» 59 2-3-16-آیه: «و ما منا الا له مقام معلوم» (ابن‌سینا: 1383ش، ص130) (صافات/164) 59 2-3-17-آیه: «الله یبدء الخلق ثم یعیده» (ابن‌سینا: 1383ش، ص31) (یونس/35) 59 2-3-18-آیه: «و الیه یرجع الامر کلّه» (ابن‌سینا: 1400ق، ص232) (هود/123) 59 2-4-فرایند تفسیر نزد ابن‌سینا 59 2-4-1-مبانی وحی شناسی 59 2-5-مبانی تفسیری ابن‌سینا 60 2-5-1-سبک تفسیری ابن‌سینا 61 2-5-2-روش تفسیری عقلی 62 2-5-3-گرایش فلسفی 62 2-5-4-تأویل فلسفی 63 2-5-4-1- قرآن دارای بطول است 64 2-5-4-2- ارتباط حکمت و فلسفه 65 2-5-4-3- معانی حکمت نزد ابن‌سینا 66 2-6-قرآن و حکمت: 66 فصل سوم: 3-بررسی رویکرد فلسفی ملاصدرا در تفسیر قرآن کریم 68 3-1-تفاسیر ملاصدرا 68 3-1-1-مجموعه تفسیر ملاصدرا 68 3-1-1-1-رسائل تفسیری ملاصدرا : 68 3-1-1-2-دسته دوم آثار تفسیری ملاصدرا به ترتیب: 69 3-1-1-3-فرایند تفسیر نزد ابن ملاصدرا 69 3-2-1-دیدگاه ملاصدرا به مسئله وحی 69 3-2-1-1-روش تفسیری عقلی 69 3-2-1-2-تأویل فلسفی 71 3-2-2-سبک تفسیری ملاصدرا 72 3-2-2-1-تفسیر آیه ای 72 3-2-2-2-تفسیر پیکره ای 73 3-2-2-3-توجه به مباحث ادبی قرآن 73 3-2-2-4-توجه به اسباب نزول آیات و سوره قرآن 73 3-2-2-5-توجه به تفاسیر مفسران و عقاید فرق مختلف: 74 3-2-2-6-استفاده از آیات دیگر برای تفسیر آیات: 74 3-2-2-7-استفاده از مطالب عرفانی و حکمی: 74 3-2-2-8-استفاده از اشعار شعرا 75 3-2-2-9-توجه به آراء و آثار فیلسوفان اسلامی و پیش از اسلام 75 3-3-1-رویکرد عاشقانه به قرآن 75 فصل چهارم: 4-مقایسه و تطبیق تفاسیر ابن‌سینا و ملاصدرا 78 4-1-وحی در منظر ابن‌سینا و ملاصدرا 78 4-1-1-ابن‌سینا به عنوان فیلسوفی مشایی و عقلگرا : 78 4-1-2-ملاصدرا به عنوان مفسر و شارح حکیم متون و حیانی معتقد است: 80 4-2-نقش عمل و حد و حدود آن در فهم وحی 83 4-2-1-از نظر ابن‌سینا تعقل و ادراک عقلی: 83 4-2-2-ملاصدرا عقل را یکی از قوا و مراتب نفس انسانی دانسته و آن را دارای مراتبی می‌داند: 85 4-3-تفاسیر ابن‌سینا و ملاصدرا 91 4-3-1-تفاسیر ابن‌سینا بسیار محدود و مختصرند: 91 4-3-2-تعداد تفاسیر ملاصدرا نسبت به ابن‌سینا بیشتر و از وسعت بیشتری برخوردار است 91 4-4-معاد جسمانی 92 4-4-1-از مواردی که ابن‌سینا مشخصاً بیان می‌کند: 92 4-4-2-ملاصدرا در مورد این موضوع، معاد جسمانی: 92 4-5-تفسیر سوره توحید «ابن‌سینا» 92 فصل پنجم: نتیجه گیری: 105 منابع: 105