مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

همواره یکی از راه‌های مهم توجیه باورهای دینی از سوی دینداران، تجربه دینی بوده است؛ هرچند که این موضوع مخالفان و موافقان زیادی را هم داشته است، امّا به هرحال بررسی تجربه دینی از نگاه علوم اعصاب در قرن حاضر یکی از مباحث مهم به حساب می‌آید. این بررسی‌ ‌ها به این مسأله می‌پردازند که عامل اصلی وقوع تجربه‌های دینی "خود" است یا عصب‌های مغز؟ و در این پژوهش به مطالعه این موضوع از دیدگاه مک‌نامارا و ارزیابی نتایج او از منظر حکمت متعالیّه پرداخته شده است. دکتر پاتریک مک‌نامارا این موضوع را به خوبی مورد آزمایش قرار داده‌ و نتیجه بررسی ‌های خود را در آثار علمی مختلفی عرضه کرده است. همانگونه که در حکمت متعالیّه حقیقت انسان به نفس او نسبت داده می‌شود، دکتر مک‌نامارا نیز "خود" را به عنوان واحد اصلی وقوع تجارب دینی نگریسته و نقش وساطت عصب‌های مغز را در وقوع تجربه دینی به خوبی شرح داده‌است. قطعه‌های گیجگاهی راست و پیش‌پیشانی از جمله بخش‌های محوری هستند، امّا موارد متعدّد دیگری نیز در سیر بحث، بیان خواهند شد. آنچه که برای نتیجه این بررسی در نظر گرفته شده، این است که نفس یا به تعبیر مک‌نامارا "خود" مسئولیّت تحوّلات درونی انسان و حتّی تحریک مغز را به عهده دارد؛ برای این ادّعا نیز از دلایل عقلی و شواهد آزمایشگاهی بهره گرفته شده تا اتقان پژوهش بیشتر گردد. از جمله نقاط مثبت دکتر مک‌نامارا این است که یک نگاه متعادل به بحث علم و دین داشته و در صدد آشتی میان دینداران و بی‌دینان است. از نگاه صدرالمتألّهین نفس دارای مراتبی است که با حرکت جوهری به استکمال می‌رسد و با گذر از هر مرحله می‌تواند بتدریج به تجربه‌ها و حالات عرفانی نایل آید. دراینجا، مراتب نفس و حرکت جوهری ملاصدرا تا حدودی بر خودهای مورد نظر مک‌نامارا و رشد آن‌ها قابل تطبیق است.

این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، ملاک‌های حجیت معرفت‌شناختی تجربۀ دینی را با تأکید بر اندیشۀ ابن عربی مورد بررسی قرار می‌دهد. ابتدا به تصویری اجمالی از تجربۀ دینی پرداخته و سپس به این نکته توجه می‌شود که با چه ملاک و میزانی می‌توان بر تجربیات دینی صحه گذاشت؟ آیا تجربۀ دینی می‌تواند خدا و حتی حقیقتی مانند "تجرد روح-من" را اثبات کند و استدلال یا شاهد و دلیلی بر وجود خداوند و روح مجرد باشد، به طوری که انسان بتواند اعتقاد خود به خدا و تجرد روح را بر آن استوار کند و اساس دینداری متدینان قرار گیرد؟ تجربه‌ها در رتبۀ واحدی نیستند، بلکه به سه قسم درجه‌بندی می‌شود؛ تجربۀ دینی عامۀ مؤمنان، تجربۀ عرفانی عارفان و تجربۀ معصومان. در حجیت معرفتی تجربۀ معصومان و تفسیر و تعبیرشان هیچ خطایی نیست، بلکه برترین نوع و بالاترین درجۀ معرفت است؛ اما در تجربۀ دینی متدینان و عارفان، عروض خطا ممکن است و چون تجربه‌های غیر معصوم، مصون از خطا نیست، برای داوری صحت و سقم مکاشفات و مدعیات تجربه‌گرایان و عارفان، معیارهایی لازم است که متقن و مطمئن باشد. در نگاه ابن عربی، مؤسس و بنیانگذار عرفان نظری، با توجه به آثار و تألیفاتش، به ویژه فتوحات و فصوص الحکم و برخی از نوشته‌های دیگر، گزارش تجارب به دو صورت از طریق معصوم و از طریق غیر معصوم میسر است که هر کدام با شرایطی، حجیت و اعتبار دارند. نگارنده در صدد است این مسئله را مورد بررسی و زوایای بحث را مورد کاوش قرار دهد.

پس از آن که در قرون هجده ونوزده فلسفه و متافیزیک در مغرب زمین اعتبار وحجیت خود را ازدست داد ودانشمندانی چون هیوم وکانت براهین فلسفی خداشناسی را به شدت زیر سوال بردند، شلایرماخر برای دفاع از آموزه های دینی، دست به دامن مباحث ذوقی واحساسی شد و بحث تجربه دینی را مطرح کرد. ادعای او این بود که اساسا دین براستدلال عقلی وبرهانی مبتنی نیست،بلکه گوهر دین را باید در عواطف دینداران جست. سپس گروهی ازفیلسوفان دین غربی تجارب دینی را به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا مطرح کردند. مساله ای که در این جا مطرح می شود این است که آیا تجارب دینی ارزش معرفت شناختی دارد ؟ دراین جا برای روشن شدن بحث، تعریفی از تجربه دینی بیان می کنیم :"تجربه واقعه ای است که شخص از سر می گذراند ونسبت به آن آگاه و مطلع است .تجربه دینی را غیر از تجربه های متعارف می دانند یعنی شخص، متعلق این تجربه را موجود یا حضوری مافوق طبیعی می داند یا آن را موجودی می انگارد که به نحوی با خداوند مربوط است و یا آن را حقیقتی غایی می پندارد، حقیقتی که توصیف ناپذیر است."(مایکل پترسون و...، 1376،مترجم نراقی و سلطانی،ص 36و37) پس درتعریفی کلی تجربه دینی هرگونه مواجهه شخص با امر ما فوق طبیعی است. اما آیا متعلق این تجربه خداست و آیا تجربه دینی می تواند به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا و توجیه باورهای دینی مطرح شود ؟ بحث تجربه دینی از موضوعات مطرح در فلسفه دین است که می توان آن را از ابعاد مختلفی چون بعد پدیدار شناختی ،روان شناختی و معرفت شناختی و... مورد بررسی قرار داد. باتوجه به این که پس از رنسانس و ترویج شکاکیت درغرب مباحث معرفت شناختی گسترش یافت و از آن جا که "مهم ترین مباحث معرفت شناسی دینی مبحث ارزش معرفت دینی است، به این معنا که چگونه می توان در معرفت های دینی ،معرفت های صادق وحقیقی را از معرفت های کاذب و غیر حقیقی باز شناخت؟ "(محمد حسین زاده ،1379،ص33) قصد داریم ارزش معرفت شناختی تجربه دینی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. در این راستا به منظور تبیین مساله ابتدا به بررسی تاریخچه ،ماهیت و انواع تجربه دینی می پردازیم و سپس ارزش معرفت شناختی انواع آن از دیدگاه سویین برن مورد تحلیل قرار می دهیم. جایگاه این مباحث در فلسفه دین، بخش براهین اثبات خداست. سویین برن فیلسوف متاله غربی در دو کتاب به نامهای "وجود خدا"و"آیا خدایی هست؟" به بررسی برهان تجربه دینی پرداخته است. فیلسوفان مسلمان به دلیل رویکرد عقلی برای اثبات وجود خدا، مشخصا از برهانی به نام برهان تجربه دینی نام نبرده اند، اما مفاهیمی چون معرفت فطری ،شهود باطنی(علم حضوری ) مورد بحث حکیمان و عرفای مسلمان بوده است وحتی کشف وشهود یا علم حضوری درکنار عقل و وحی منبعی برای معرفت بشری شناخته می شود . علامه طباطبایی فیلسوف گرانقدر اسلام درکتاب "اصول فلسفه وروش رئالیسم "به مباحث معرفت شناسی می پردازد ودر کتاب "نهایه الحکمه" در حصری عقلی علم را به حصولی و حضوری تقسیم میکند. ایشان در تفسیر آیات قرآن در تفسیر المیزان نیز مباحث خداشناسی فطری را مطرح می کند . مساله اصلی این پژوهش این است که ارزش معرفت شناختی تجربه دینی از دیدگاه سویین برن، براساس آراء علامه طباطبایی چگونه بیان می شود؟ برای کندوکاو دراین مساله پژوهشی پاسخگویی به پرسشهای ذیل ضروری است : تاریخچه و تعاریفی که برای تجربه دینی ارائه شده است چیست؟ تعریف و تقسیم بندی سویین برن در مورد تجربه دینی چیست؟ سویین برن درباب ارزش معرفت شناختی تجربه دینی چه اصولی را بیان می کند ؟ آیا می توان ارزش معرفت شناختی تجربه دینی از دید سویین برن را با ارزش معرفتی کشف و شهود و معرفت فطری مورد نظر علامه طباطبایی مورد بررسی قرارداد؟ آیا معرفت حاصل از تجارب دینی برای دیگران هم حجیت دارد؟

ترجمه ماشینی: ویلیام جیمز در کتاب: «انواع تجربه دینی: مطالعه ای در طبیعت انسان (1902)» به بررسی نقش عرفان در توسعه دین می پردازد. جیمز استدلال می کند که ریشه همه ادیان دقیقاً تجربه حالات عرفانی آگاهی است. همانطور که خواهیم دید، اگرچه جیمز خود اعتراف می‌کند که ساختار روان‌شناختی‌اش او را از این تجربیات باز می‌دارد، تصدیق پیشرفت‌های عملی عرفان در ادیان نهادینه‌شده، واقعیت این حالت‌های آگاهی را نشان می‌دهد، موضعی که توسط پراگماتیسم جیمز پشتیبانی می‌شود. بنابراین، این مقاله نه تنها به بررسی ماهیت عرفان می پردازد، بلکه دیدگاه عمل گرایانه جیمز از دین را ارائه می دهد.

ترجمه ماشینی: تاریخ مملو از شواهدی از شیفتگی بشریت به مواد مخدر و تعقیب حالات تغییر یافته است. از رمانتیسم اولیه تا غیبت گرایی اواخر قرن نوزدهم و از پاریس تا شمنیسم روانگردان معاصر، مواد روانگردان نقش کاتالیزور مردم را بر عهده داشته اند. با این حال، هنوز تحلیل جدی از ابعاد مذهبی مصرف مدرن مواد مخدر وجود ندارد. استفاده از مواد مخدر و تعقیب تعالی از قرن نوزدهم تا امروز. این کتاب که با شیفتگی رمانتیک به تریاک شروع می شود، کشف داروهای بیهوشی، علاقه روانپزشکی و مذهبی به حشیش، قدرت فریبنده مسکالین و قارچ های توهم زا، استفاده های جدیدتر از ال اس دی، و همچنین بحث های پیرامون مواد مخدر و تجربیات مذهبی را شرح می دهد. این تاریخ اجتماعی و فرهنگی جذاب و گسترده، شکاف بزرگی را در مطالعه دین در دنیای مدرن و درک ما از اهمیت تفکر ضدفرهنگی پر می کند و بینش های جدید و به موقع را در مورد رابطه بحث برانگیز مواد مخدر و تجربه عرفانی ارائه می دهد.

ترجمه ماشینی : حوزه الهیات دانشگاهی در حال حاضر موارد زیر را در مورد اندیشه انتقادی جان بیلی (1960-1886) متفکر اسکاتلندی حفظ می کند: (1) به اصطلاح «الهیات میانجی» بیلی مفهومی برای کمک به تفکر مسیحی معاصر ندارد. (2) مفهوم بیلی از «بی واسطه‌گی» اساساً برای اندیشه بیلی در کتاب «شناخت خدای ما» (1939) مهم است. (3) منطق بی واسطه بودن واسطه در مورد معرفت خدا به شدت پیچیده است. مواضع دریافت شده که به ویژه از به حاشیه راندن این حوزه از اهمیت معاصر میانجی‌گری حمایت می‌کنند، با امتیازاتی همراه هستند: (4) سردرگمی حوزه در مورد معنای بداهت واسطه‌ای - این، همانطور که در بیش از 75 سال تفاسیر رقابتی در مورد منطق بی‌واسطگی واسطه‌ای مشهود است. به خصوص. این پایان نامه عمدتاً بر مفهوم بی واسطه بیلی متمرکز است و هدف اصلی خود را حل مسائل تحقیقی می داند (1-4). با انجام این کار، نشان می دهد که تحقیقات قبلی دست کم گرفته اند: قدرت ماندگاری الهیات میانجی بیلی به طور کلی، اهمیت بی واسطه گری برای الهیات میانجی بیلی به طور خاص، و واسطه گری پتانسیل بداهت به عنوان کمکی به تفکر مسیحی معاصر. در این راه، چندین موضوع پژوهشی را حل می کند که ناشی از سردرگمی همیشگی در مورد منطق معرفت شناسی هنجاری بی واسطه و به ویژه معرفت شناسی توصیفی است. مشارکت‌های پژوهشی درباره منطق معرفت‌شناسی بی‌واسطگی واسطه‌شده فی‌نفسه، از سه مشارکت تحقیقاتی دیگر ناشی می‌شوند: ردپایی متمایز از توسعه الهیات میانجی بیلی (تحقیق بیلی به دنبال نظم‌دهی جامع و قانع‌کننده‌ای از اندیشه انتقادی غیرسیستماتیک بیان شده بیلی است. پایان‌نامه آن را با شناسایی مشغله‌های معذرت‌آمیز و معذرت‌خواهانه بیلی در طول توسعه تقریباً 35 ساله اندیشه انتقادی‌اش ارائه می‌کند. مدل‌سازی منطق بی‌واسطگی واسطه‌ای (که قبلاً در یک مجموعه تحقیقاتی وجود نداشت که ادبیات آن مملو از سردرگمی بود)، بیان این منطق در آنچه که بر خلاف پیش‌فرض تحقیقات قبلی، مفهومی از بی‌واسطگی واسطه‌ای است که حداقل چهار مورد را خدمت می‌کند. توابع برای الهیات میانجی بیلی. و یک ارزیابی انتقادی جامع و دقیق از معرفت شناسی بی واسطه (که قبلاً در ادبیات پژوهشی بیلی نیز وجود نداشت)، یک ارزیابی چند رشته ای از منطق آن (از دیدگاه های فلسفی-معرفت شناختی، تجربی روانشناختی و الهیاتی-معرفت شناختی معاصر)، شامل می شود. ارزیابی ای که به واسطه دامنه چند رشته ای الهیات میانجی بیلی، و همچنین به کارگیری بیلی از مفهوم نسبتاً همه کاره خود از بداهت میانجی، تضمین می شود، این ارزیابی پیامدهای منطق بی واسطه ای که اکنون به شدت ارزیابی شده است را برای جنبه های اصلی ایده های الهیات میانجی بیلی، از جمله اندیشه های بیلی، در نظر می گیرد. شناخت خدا، فعل الهی، وحی الهی و تجربه دینی.

ترجمه ماشینی: در این مطالعه اصلی، موشه ایدل، محقق برجسته عرفان و اندیشه یهودی، و عصب شناس شناختی و شاهار ارضی، عصب شناس شناختی، تخصص قابل توجه خود را برای کشف اسرار کابالا از منظری کاملاً جدید ترکیب می کنند: از منظر مغز انسان. نویسندگان به جای رویکردهای الهیاتی، جامعه شناختی و روانکاوی که عموماً بر مطالعه تجربیات عرفانی خلسه مسلط بوده اند، سعی در رمزگشایی مکانیسم های مغزی نهفته در این پدیده ها دارند. آرزی و ایدل توصیفات اول شخص را تجزیه و تحلیل می‌کنند تا تکنیک‌های کابالیستی را که توسط اکثر عرفای برجسته یهودی به کار می‌رود برای تأثیرگذاری بر تکرارهای بدنی، تفکیک‌ها و سایر پدیده‌ها بررسی کنند و آنها را با مشاهدات عصبی اخیر و آزمایش‌های آزمایشگاهی امروزی مقایسه کنند. مطالعه حاصل به خوانندگان درکی علمی و مبتنی بر مغز بیشتر از چگونگی دستیابی کابالیست های سرمست به گرانبهاترین تجربیات عرفانی خود ارائه می دهد. این مطالعه بیشتر نشان می‌دهد که چگونه این کابالیست‌ها مدت‌هاست به‌عنوان محققین پیشگام در خود انسان عمل کرده‌اند.

ترجمه ماشینی: این جلد به بررسی تجربیات عرفانی می‌پردازد که «نویسندگان» از جمله فیلسوفان، عارفان، روانکاوان، نویسندگان و زنان دهقان به شیوه‌های مختلف به تصویر کشیده‌اند. این «نویسندگان عرفانی» در طول اعصار سعی در انتقال ناگفتنی ها از طریق نوشته ها، نقاشی ها یا داستان های شفاهی داشته اند. تجربه بلافصل خداوند منبع اولیه و هدف نهایی این تعابیر عرفانی است. این تجربه اساساً غیرقابل وصف است، با این حال همه نویسندگان عرفانی، آگاهانه یا ناآگاهانه، میل به بیان آنچه در لحظات رستاخیز داشته‌اند، دارند. در عین حال آنها در نقش واسطه قرار دارند: هدف از ابراز خود - چه مکتوب، چه نقاشی یا شفاهی - این است که دیگران را به نحوی درک یا احساس کنند که تجربه کرده اند و دیگران را به سمت هدف معنوی انسان سوق دهند. زندگی این مجلد تجربیات عرفانی و نحوه توصیف یا ترسیم آنها در فرهنگ اروپای غربی از دوران باستان تا امروز را از منظری میان رشته ای مورد مطالعه قرار می دهد و به روش های مختلف به مفهوم «تجربه بی واسطه» می پردازد.

ترجمه ماشینی: در قرن شانزدهم، کابالیست معروف، آیزاک لوریا، مجموعه ای مخفی از اعمال بسیار پیچیده عرفانی را به گروه های منتخبی از دانش آموزان منتقل کرد. این مراقبه‌ها برای استفاده از حالت‌های خواب و مرگ به منظور تقسیم مؤثر روح به بخش‌های متعدد طراحی شده‌اند، و هنگامی که به درستی انجام شوند، به فرد ماهر اجازه می‌دهد تا خود را از چرخه تولد دوباره رها کند. زوی ایش-شالوم از طریق تحلیل عمیق این شیوه‌های متفکرانه در بافت وسیع‌تر ادبیات لوریایی، ما را در یک سفر علمی نافذ به قلمروی از آموزه‌ها و شیوه‌های عرفانی که قبلاً به زبان انگلیسی در دسترس نبوده، راهنمایی می‌کند و یک بینش رادیکال مونیستی از واقعیت را روشن می‌کند. در قلب متافیزیک و عمل کابالیستی.

ترجمه ماشینی: ریک استراسمن، روانپزشک بالینی، اثرات DMT، یکی از قوی ترین روانگردان های شناخته شده را بررسی می کند. چکیده: روان‌پزشک بالینی، ریک استراسمن، اثرات DMT، یکی از قوی‌ترین روان‌گردان‌های شناخته شده را بررسی می‌کند.