مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از مباحث مهم اسلامی که در قرآن کریم بر آن تاکید شده، مسئله مکارم اخلاق است. تا جایی که فلسفه بعثت پیامبران و پیامبر گرامی اسلام نیز تعلیم و تربیت و تزکیه انسان‌ها و متخلق کردن آن‌ها به مکارم اخلاقی ذکر شده است. پیامبر گرامی اسلام به تصریح کلام الهی، الگو و اسوه‌ی انسان‌هاست. بی شک پیروی از آن حضرت سبب سعادت و رستگاری دنیا و آخرت مسلمانان و جامعه اسلامی است و بر همین اساس، شناخت اخلاق آن رسول رحمت بسیار پراهمیت و حیاتی می‌باشد. در زمینه اخلاق فردی و ویژگی‌های بارز آن حضرت می‌توان به نظافت و پاکیزگی، نظم، ساده زیستی، صبر و شجاعت اشاره کرد. و مهم‌ترین ویژگی‌های اخلاق اجتماعی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خُلق نیکو، شفقت و مهربانی با مردم، حسن سلوک، حلم و بردباری، عفو و گذشت نسبت به مردم می‌باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در دوران نبوت خویش با مخالفان مختلفی روبرو بودند؛ از مشرکان و اهل کتاب گرفته تا منافقان به ظاهر مسلمان و مرتدان، که سیره مواجه ایشان با مخالفان؛ با توجه به ابعاد و تأثیرات فرهنگی، اخلاقی و سیاسی است. اصل اولی پیامبر صلی الله علیه وآله در مواجه با مخالفان، مدارا و گذشت بود.از مهم‌ترین عوامل پیشرفت اسلام و جذب دل‌ها به سوی این آیین مقدس، عظمت اخلاقی و سجایای نفسانی ایشان بوده که دوست و دشمن به آن اذعان و اعتراف دارند. خداوند متعال اخلاق پیامبر گرامیش را در قرآن می‌ستاید و می‌فرماید: «وَاِنَک لَعَلی خُلق عظیم». از جمله اخلاق پیامبر صلی الله علیه وآله، حلم و بردباری ایشان است که باعث جذب افراد زیادی به سوی اسلام شد. مانند صلح حدیبیه و همچنین عفو و گذشت پیامبر صلی الله علیه وآله در روز فتح مکه و برخورد مسالمت آمیز ایشان با مشرکان و اهل مکه بود. اخلاق خانوادگی پیامبر صلی الله علیه وآله مانند ساده زیستی در خانه، مدارا و گذشت نسبت به همسران است که می‌تواند برای همه انسان‌ها الگو قرار گیرد. کلید واژه‌ها: اخلاق فردی پیامبر (ص)، اخلاق اجتماعی پیامبر (ص)، اخلاق خانوادگی پیامبر (ص)، سیره مواجه پیامبر (ص) با مخالفان، مکارم اخلاق.

عصمت پیامبران الهی یکی از مسایل مهم در باب نبوت است. متکلمان اسلامی از طریق دلایل عقلی و نقلی به اثبات آن پرداخته اند. دلایل عقلی آنان بر پایه حکمت الهی استوار است. از برهان حکمت بر عصمت پیامبران تقریرهای مختلفی ارائه شده است که مهم‏ترین آن‏ها عبارت است از تقریر برهان حکمت بر اساس معجزه، تقریر برهان بر پایه لطف، و تقریر آن بر اساس غرض از نبوت. این تقریرها به دو دسته حداقلی و حداکثری تقسیم می‌شوند، تقریرهای حداقلی عصمت پیامبران را در دریافت و ابلاغ پیام‏های الهی به بشر اثبات می کند، اما تقریرهای حداکثری، عصمت در مقام عمل را نیز شامل می‏شود. متکلمان اسلامی در این باره که آیا برهان حکمت عصمت از گناهان کبیره و صغیره، عمدی و سهوی را شامل می‏شود یا به گناهان کبیره و صغیره‏های منفّر اختصاص دارد، و نیز قبل از نبوت را نیز دربر می‏گیرد یا به زمان نبوت اختصاص دارد، هم‏داستان نیستند، متکلمان امامیه در این مسأله نگاه حداکثری دارند اما متکلمان معتزلی، گناهان صغیره غیر مسخّف را منفّر ندانسته، و برهان حکمت- با تقریرهای مختلف آن- را مُثبِت عصمت پیامبران از آن‏ها ندانسته‏اند. از تأمل در سخنان متکلمان اسلامی به دست می‌آید که عنصر منفّریت و نقض غرض در برهان حکمت بر عصمت پیامبران، نقش کلیدی دارد. آنان در این‌باره هیچ گونه اختلافی ندارند، هرچند در قلمرو و مصداق آن دیدگاه‌های مختلفی ارائه کرده‏اند. برداشت درست از منفّریت و نقض غرض، مؤید دیدگاه متکلمان امامیه در این‌باره است که در قلمرو عصمت نگاه حداکثری دارند.

کتاب تاریخ العرب فی الاسلام اثر مورخ نامور عراقی جواد علی مبتنی بر مواد و مستندات متنوع و متقن تاریخی و مقایسة آن‌‌ها، بهره‌‌گیری از تحقیقات لغت‌‌شناسی و زبان‌‌شناسی، و نقل و نقد آرای مستشرقان است. مؤلف با انگیزه و هدف حقیقت‌‌جویی و کشف واقعیت در تاریخ به مطالعه و تحلیل تاریخ اسلام پرداخته و نوپردازی‌‌ها و نکته‌‌سنجی‌‌های دقیق و عالمانه‌‌ای از زنجیرة رویدادها به دست داده است. از مباحث کتاب می توان به موارد ذیل اشاره کرد: •

كتاب المغازي اثر محمد بن عمر بن واقدى (متوفى 207ق)، با تحقيق مارسدن جونس، كتابى است ارزشمند پيرامون جنگ‌هاى پيامبر كه به زبان عربى، نوشته شده است. عنوان و نام كتاب، آن‌چنان كه ابن نديم ذكر كرده است، «كتاب التاريخ و المغازي و المبعث» است و چنين به نظر مى‌رسد كه اين اثر، بخشى از كتاب بزرگى است كه مشتمل بر تاريخ و مغازى و مبعث بوده است. با توجه به تاريخ مرگ واقدى كه 207ق است، تقريبا اين كتاب، قديمى‌ترين كتاب در اين رشته است كه به‌طور مفصل تدوين و از دستبرد حادثه محفوظ و به دست ما رسيده است. اهميت مقام علمى و فضل واقدى چنان است كه نه‌تنها اين كتاب او، بلكه آثار ديگرش هم از همان قرن سوم هجرى مورد استفاده و استناد ديگر مؤلفان و نويسندگان قرار گرفته است و غالبا به كتاب‌هاى او اعتماد داشته‌اند و مطالب نقل‌شده از ديگران را با مطالب واقدى معيار زده‌اند و بدون ترديد هيچ كتابى در سيره و مغازى به اهميت مغازى ابن اسحاق و مغازى واقدى نيست. كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در سه جلد، سامان يافته است. واقدى، به‌طور وضوح از يك روش علمى و فنى و درعين‌حال انتقادى پيروى كرده است. روش او تقريبا ثابت است و دگرگون نمى‌شود؛ مثلا او هنگام ذكر هريك از جنگ‌ها، نخست فهرست مفصلى از رجال را كه خبر را از ايشان نقل كرده است بيان مى‌كند، سپس نام و تاريخ دقيق هريك از جنگ‌ها و فرمانده آن و در موارد لزوم نام كسى كه در مدينه جانشين بوده است را ذكر مى‌كند. غالبا اطلاعات سودمند جغرافيايى از لحاظ منطقه جنگ عرضه مى‌دارد. "جلد دوم" شامل حوادث مربوط به ابن ابی و اصحاب افک تا غزوه الفتح می باشد.

موسوعة التاريخ الإسلامي در 8 جلد تأليف شده است. در اين كتاب نويسنده به تفصيل، درباره تاريخ اسلام از آغاز بعثت تا پايان حيات پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تاریخ ائمه علیهم السلام سخن مى‌گويد. مؤلف با بهره‌گيرى از متون تاريخى و تفسيرى عامه و خاصه و منابع سيره، به ويژه سيره ابن اسحاق به شرح حالات و أهم وقايع و حوادث و بيان شأن نزول برخى آيات همت گمارده است. در "جلد سوم" به بررسى مهمترين وقايع و حوادث سالهاى هفتم تا يازدهم هجرت پرداخته شده است.حوادثى چون جنگ خيبر، جريان فدك، شاة مشويّه، خبر ردّ الشمس، نامه‌هاى پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به كسرى، اكثم بن صيفى تميمى، امير يمامة و...، عمرة القضاء، فتح مكّه، برخى غزوات پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، سنة الوفود، حديث سدّ الابواب، مباهله، آيه ولايت، حديث دوات و كتف و تاريخ وفات پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم).

كتاب المغازي اثر محمد بن عمر بن واقدى (متوفى 207ق)، با تحقيق مارسدن جونس، كتابى است ارزشمند پيرامون جنگ‌هاى پيامبر كه به زبان عربى، نوشته شده است. عنوان و نام كتاب، آن‌چنان كه ابن نديم ذكر كرده است، «كتاب التاريخ و المغازي و المبعث» است و چنين به نظر مى‌رسد كه اين اثر، بخشى از كتاب بزرگى است كه مشتمل بر تاريخ و مغازى و مبعث بوده است. با توجه به تاريخ مرگ واقدى كه 207ق است، تقريبا اين كتاب، قديمى‌ترين كتاب در اين رشته است كه به‌طور مفصل تدوين و از دستبرد حادثه محفوظ و به دست ما رسيده است. اهميت مقام علمى و فضل واقدى چنان است كه نه‌تنها اين كتاب او، بلكه آثار ديگرش هم از همان قرن سوم هجرى مورد استفاده و استناد ديگر مؤلفان و نويسندگان قرار گرفته است و غالبا به كتاب‌هاى او اعتماد داشته‌اند و مطالب نقل‌شده از ديگران را با مطالب واقدى معيار زده‌اند و بدون ترديد هيچ كتابى در سيره و مغازى به اهميت مغازى ابن اسحاق و مغازى واقدى نيست. كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در سه جلد، سامان يافته است. واقدى، به‌طور وضوح از يك روش علمى و فنى و درعين‌حال انتقادى پيروى كرده است. روش او تقريبا ثابت است و دگرگون نمى‌شود؛ مثلا او هنگام ذكر هريك از جنگ‌ها، نخست فهرست مفصلى از رجال را كه خبر را از ايشان نقل كرده است بيان مى‌كند، سپس نام و تاريخ دقيق هريك از جنگ‌ها و فرمانده آن و در موارد لزوم نام كسى كه در مدينه جانشين بوده است را ذكر مى‌كند. غالبا اطلاعات سودمند جغرافيايى از لحاظ منطقه جنگ عرضه مى‌دارد. "جلد سوم" شامل حوادث مربوط به غزوه الفتح تا غزوه اسامه می باشد.

كتاب المغازي اثر محمد بن عمر بن واقدى (متوفى 207ق)، با تحقيق مارسدن جونس، كتابى است ارزشمند پيرامون جنگ‌هاى پيامبر كه به زبان عربى، نوشته شده است. عنوان و نام كتاب، آن‌چنان كه ابن نديم ذكر كرده است، «كتاب التاريخ و المغازي و المبعث» است و چنين به نظر مى‌رسد كه اين اثر، بخشى از كتاب بزرگى است كه مشتمل بر تاريخ و مغازى و مبعث بوده است. با توجه به تاريخ مرگ واقدى كه 207ق است، تقريبا اين كتاب، قديمى‌ترين كتاب در اين رشته است كه به‌طور مفصل تدوين و از دستبرد حادثه محفوظ و به دست ما رسيده است. اهميت مقام علمى و فضل واقدى چنان است كه نه‌تنها اين كتاب او، بلكه آثار ديگرش هم از همان قرن سوم هجرى مورد استفاده و استناد ديگر مؤلفان و نويسندگان قرار گرفته است و غالبا به كتاب‌هاى او اعتماد داشته‌اند و مطالب نقل‌شده از ديگران را با مطالب واقدى معيار زده‌اند و بدون ترديد هيچ كتابى در سيره و مغازى به اهميت مغازى ابن اسحاق و مغازى واقدى نيست. كتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در سه جلد، سامان يافته است. واقدى، به‌طور وضوح از يك روش علمى و فنى و درعين‌حال انتقادى پيروى كرده است. روش او تقريبا ثابت است و دگرگون نمى‌شود؛ مثلا او هنگام ذكر هريك از جنگ‌ها، نخست فهرست مفصلى از رجال را كه خبر را از ايشان نقل كرده است بيان مى‌كند، سپس نام و تاريخ دقيق هريك از جنگ‌ها و فرمانده آن و در موارد لزوم نام كسى كه در مدينه جانشين بوده است را ذكر مى‌كند. غالبا اطلاعات سودمند جغرافيايى از لحاظ منطقه جنگ عرضه مى‌دارد. "جلد اول" شامل حوادث سریه حمزة بن عبدالمطلب تا غزوه المریسیع می باشد.

موسوعة التاريخ الإسلامي در 8 جلد تأليف شده است. در اين كتاب نويسنده به تفصيل، درباره تاريخ اسلام از آغاز بعثت تا پايان حيات پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تاریخ ائمه علیهم السلام سخن مى‌گويد. مؤلف با بهره‌گيرى از متون تاريخى و تفسيرى عامه و خاصه و منابع سيره، به ويژه سيره ابن اسحاق به شرح حالات و أهم وقايع و حوادث و بيان شأن نزول برخى آيات همت گمارده است. "جلد دوم" به بررسى مهمترين حوادث سالهاى اول تا ششم هجرى مى‌پردازد. حوادثى چون رسيدن پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به قباء و بناء مسجد قباء، بناء مسجد النبي (صلی الله علیه و آله و سلم)، نماى اجمالى شهر مدينه، پيمان برادرى ميان مسلمانان، برخى غزوات و سراياى پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، تحويل و تغيير قبله، ميلاد امام حسن و امام حسين (عليهما‌السلام) و جريان تسميه اين دو بزرگوار، برخى زوجات پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، صلح حديبيه، بيعت رضوان، نامه‌هاى پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به پادشاهان اطراف و غيره.

موسوعة التاريخ الإسلامي در 8 جلد تأليف شده است. در اين كتاب نويسنده به تفصيل، درباره تاريخ اسلام از آغاز بعثت تا پايان حيات پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تاریخ ائمه علیهم السلام سخن مى‌گويد. مؤلف با بهره‌گيرى از متون تاريخى و تفسيرى عامه و خاصه و منابع سيره، به ويژه سيره ابن اسحاق به شرح حالات و أهم وقايع و حوادث و بيان شأن نزول برخى آيات همت گمارده است. در "جلد اول" ابتداء به جريان پرداختن مسلمانان به تاريخ با آغاز بعثت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و تدوين سيره نبوى و تاريخ اسلام از جانب ايشان، اصول سيره نبوى و تكامل آن، اولين نويسندگان سيره پيامبر، مورخان صدر اسلام، آثار باقى مانده در سيره، اصطلاحات ابن هشام در سيره ابن اسحاق، نقد كتابهاى سيره، شرايط تحقيق در تاريخ و روش مؤلف در بررسى تاريخ پرداخته شده و پس از آن طى 10 فصل، موضوعاتى مطرح شده است: فصل اول: نگاهى به حوادث و تاريخ قبل از اسلام. فصل دوم: نشو و نماى نبى اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) كه ضمن آن به موضوعاتى چون: ايمان عبدالمطلب، ولادت على (علیه السلام)، سفرهاى پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به شام، ازدواج با خديجه و ولادت فاطمه (سلام اللّه عليها) و... پرداخته شده است. فصل سوم: بعثت مبارك نبى اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) كه مباحثى چون: چگونگى آغاز بعثت، انقطاع وحى و... را دربر مى‌گيرد. فصل چهارم: اعلان دعوت عمومى، كه به خطبه‌هاى پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) براى دعوت علنى، اسلام حمزة و ايمان ابوطالب و... مى‌پردازد. فصل پنجم: معراج پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فصل ششم: هجرت به حبشه. فصل هفتم: هجرت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به طائف. فصل هشتم: بيعت عقبه و انتشار و گسترش اسلام در مدينه. فصل نهم: هجرت مسلمانان به مدينه. فصل دهم: توطئه ترور پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم).