جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فیلسوفان ایده‌آلیست آلمان نقطۀ عطف بزرگی در مسیر تاریخ فلسفه به وجود آوردند. «ولف»، گرچه فیلسوفی ایده‌آلیست و معتقد به این است که جهان مخلوق خداوند می‌باشد، ولی در زمرۀ فیلسوفان عقل‌گرا نیز به شمار می‌آید. افکار او در شکل‌گیری آراء کانت بسیار موثر بوده است. ولف در باب قانون طبیعی و حقوقی عقیده دارد که خرد به طور مضمونی چیستی حق اجتماع را بیان می‌کند. چند سال پس از مطرح کردن این عقیده، کانت اصلی جدید یعنی قانون‌گذاری صرفا صوری را مطرح کرد. به عقیدۀ وی وحدت جهان حاصل تاثیر متقابل نیروهای نامتناهی جوهرها است. کانت در تئوری‌ نژادها معتقد است که تمام نژادها، جنسی طبیعی و واحد را تشکیل می‌دهند، زیرا تمام نژادها بین خود قادر به تولید نسل هستند. نوکانتی‌های مستقل، مکتب ماربورگ، ارنست کاسیرر و مکتب جنوب غرب آلمان از پیروان جدید کانت هستند. نویسنده در کتاب حاضر فلسفۀ ولف، کانت، شلینگ و روح‌گرایان را بررسی و پیروان هم‌عصر و جدید کانت را معرفی کرده است.

هایدگر در «کانت و مسئله‌ متافیزیک» به دنبال تفسیر «نقد عقل محض» به‌مثابه «شالوده‌گذاری متافیزیک» است. او مسئله‌ متافیزیک در تفسیر «نقد عقل محض» را در چهار بخش پیگیری می‌کند. بخش نخست این اثر، «شالوده‌گذاری متافیزیک در نخستین نشانه» نام دارد. هایدگر در بخش اول این کتاب توضیح می‌دهد که چرا تلقی مَدرَسی از متافیزیک اشتباه است و چگونه این تلقی اشتباه این‌گونه گسترش و بسط یافته است. متافیزیک در تلقی مدرسی، علمی‌ است دربردارنده‌ نخستین بنیادهای چیزی که به شناخت بشر درمی‌آید، حال آنکه به اعتقاد هایدگر، متافیزیک به معنای شناخت مبنایی «هستندگان بماهو» و در حالت کلی است. عنوان بخش بعدی کتاب عبارت است از: «شالوده‌گذاری متافیزیک در عرصه متحقق شدن»، هایدگر معتقد است که برای فهم تحقق شالوده‌گذاری، تعیین‌کننده است که روشن شود که این عقل پایان‌مند بشر است که به تنهایی حد و مرز حوزه‌ی این «پرابلماتیک» را تعیین می‌کند. بنابراین این بخش به شرح شناخت ناب و پایان‌مند انسان اختصاص دارد. بخش سوم «شالوده‌گذاری متافیزیک در آغازین بودن آن» است. محور بحث این بخش قوه ‌ی تخیل استعلایی است. در این بخش هایدگر نشان می‌دهد که کانت، چگونه قوه‌ ی تخیل استعلایی را به عنوان ریشه‌ دو قوه‌ ی بنیادین دیگر در «نقد عقل محض» مطرح می‌کند. هایدگر در بخش نهایی موضوع «شالوده‌گذاری متافیزیک در ازسرگیری» را مطرح می‌کند. جایی که در آن متافیزیک به عنوان سرشت طبیعی انسان مطرح می‌شود. یک متافیزیک «دازاین» که به سمت امکان متافیزیک بماهو سمت‌وسویافته و در این متافیزیک، پرسش از ذات انسان به شیوه‌ای مطرح می‌شود که پیش از هر انسان‌شناسی فرهنگی و فلسفه‌ فرهنگ جای گرفته‌ باشد.

دو مفهوم کلیدی در فلسفۀ کانت و هایدگر، دو تن از تأثیرگذارترین فلاسفۀ مدرن، «خیال» و «اگزیستانس» است که اندیشه‌های این دو فیلسوف را به هم پیوند می‌زند. کتاب «خیال و اگزیستانس» اثر فرنک شلو، استاد فلسفه و متخصص هایدگر در آمریکا است. وی در این کتاب به بررسی تفسیر هایدگر از اخلاق کانت باتوجه به نقش قوۀ خیال در کنش اخلاقی انسان می‌پردازد. ایدۀ محوری فرنک شلو در تدوین این کتاب را می‌توان اینگونه شرح داد که به عقیدۀ او هستی‌شناسی هایدگر، از اگزیستانس انسانی مبتنی‌بر تفسیر مجدد قوۀ خیال استعلایی کانت است. در‌واقع شالو در‌صدد است که نشان دهد چگونه هایدگر خیال را به‌عنوان ریشۀ نهایی عقل بشری و نیز به‌عنوان منبع محدودیت‌های انسان و خطاهای او مورد بررسی قرار می‌دهد. به لحاظ مفهومی می‌توان گفت شلو کتاب را در سه بخش نوشته است. بخش اول کتاب به توضیح و شرح نظریات کانت در باب قوۀ خیال پرداخته و رابطۀ آن با قوۀ ادراک، قوۀ فاهمه و عقل عملی در سیستم فلسفی کانت نشان‌داده می‌شود. شالو توضیح می‌دهد که چگونه کانت خیال را به‌عنوان یک نیروی مولد و ترکیب کننده می‌بیند که به واسطۀ آن ما می‌توانیم مفاهیم، احکام و اصول خود را شکل داده و همچنین امکان یک قانون اخلاقی و یک ارادۀ آزاد را تصور کنیم. شلو سپس به نقد و بررسی هایدگر از فهم کانت از قوۀ خیال می‌پردازد. او برای این کار به آثار مختلف هایدگر مانند هستی و زمان و مسئلۀ متافیزیک ارجاع می‌دهد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت هایدگر خیال را به‌عنوان ساختار زمانی و وجودی انسان بازتعریف می‌کند که معنا و حقیقت اگزیستانس را در حالات و ابعاد مختلف آن آشکار می‌گرداند. همچنین شلو تفسیر هایدگر از شاکله‌سازی (شماتیسم) کانت به‌عنوان قوۀ اصلی برای ایجاد تصورات کلی از تصورات جزئی را بیان می‌کند. در بخش‌های آخر کتاب، پیامدهای بازنگری هایدگر از اخلاق کانت در مباحث معاصر فلسفۀ اخلاق بررسی می‌شود و دیدگاه‌های بدیل اخلاق کانتی مانند فایده‌گرایی و فضیلت‌گرایی با توجه به اخلاق وظیفه‌گرای کانتی شرح می‌گردد. در خاتمه باید گفت که کتاب «خیال و اگزیستانس»، یک بررسی بدیع و معاصر در حوزۀ عقل عملی انسان با نظر به دو تن از بزرگترین فلاسفۀ تاریخ است که می‌تواند مرجعی معتبر برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه باشد

نقد دیدگاه‌ها و برهان‌های فلسفی ایمانوئل کانت در زمینه مسأله شناخت، خداشناسی و مابعدالطبیعه است. در ابتدای این اثر به بررسی عناصر مختلف شناخت در فلسفه کانت و مفهوم قضایای ترکیبی و تحلیلی ارایه شده از سوی در این زمینه پرداخته شده و پس از آن مبانی تصوری و تصدیقی کانت در زمینه شناخت‌های متعالیه در قوه حس، تصدیقات فاهمه، استدلال‌های عقلی و استدلال‌های او در زمینه جهان‌شناسی و مباحث مابعدالطبیعی، مورد نقد و ارزیابی فلسفی قر ار گرفته است. نویسنده سعی کرده است ضمن مطالعه آثار کانت و ترجمه آثار وی مبانی فکری او را در زمینه معرفت‌شناسی در سه حوزه تصورت، تصدیقات یا قضایا و استدلال‌ها و حجیت‌ها، مورد نقد و ارزیابی قرار داده و روش‌شناسی او را در بکارگیری تجربه در شناخت‌های حسی و روش‌های عقلی مورد استفاده او در تفسیر امور متافیزیکی را مورد خدشه قرار دهد. نویسنده همچنین دیدگاه‌های کانت در مورد روح و نفس و جوهر بودن آن، نقد وی برهان وجودی و سایر براهین خداشناسی را نقد نموده و معتقد است که در زمینه شناخت روح و اثبات وجود آن مغلطه نموده است.

در این کتاب ، ماهیت عقل و حدود توانایی آن در شناخت مورد بررسی قرار گرفته است به این منظور، دیدگاه دین ودیدگاههای برجستگان فلسفه اسلامی و غرب را درباره عقل مورد مطالعه قرار داده ایم.در عین حال در حین بررسی نظرات متعدد، با اختلافات، تضاد و تشتت آراء فراوانی در مورد ذات و حقیقت عقل، ارائه یک تعریف جامع و محدوده شناخت عقل مواجه شدیم.به همین دلیل همواره عقل را مقابل دین ،علوم تجربی و عرفان قرار داده اند .از آنجاکه عقل نقش بارزی در تقویت دین داشته ودین هم در ترویج تعقل گامهای موثری برداشته است،طبیعی است که بین این دوگزینه رابطه تنگاتنگی برقرار باشد .در قرآن کریم آن مقدار که از عقل ستایش شده از کمتر مقوله ای تمجید گردیده است. عقلی که قرآن وروایات روی آن عنایت دارند،بیشتربرقوه فهم اطلاق می گردد . عقل با این معنا قادر به شناخت حقایق عالم هستی ، تمییز صحیح از ناصحیح و نیز استنباط احکام شرعی خواهد بود ، اما شناخت او رابطه مستقیمی با داده های حسی وفراحسی دارد ، به این صورت که عقل پس از دریافت این داده ها به تجزیه و تحلیل آنها ودر نتیجه بدست آوردن شناخت و معرفت اقدام می کند. ضمناً با بررسی مفهوم عقل ونقش آن در شناخت حقایق در فلسفه ابن سینا ، صدرالمتألهین و کانت مشخص می گردد که مفهوم عقل وتوانایی آن در شناخت ، در تفکر ابن سینا و ملاصدرا ، نزدیک به اسلام بوده در حالی که همین موضوع در فلسفه کانت دورتر از اسلام است زیرا کانت ، عقل را منشأ گمراهی معرفی می‌کند و معتقد است که این قوه با بلندپروازی، پای از حد فراتر می‌گذارد و سبب مغالطه و تعارض و توهم می‌شود .این نوشتار ، ضمن تعریف عقل به معنای فهم، ثابت می کند که فهم از علوم تجربی، فلسفه، عرفان، دین و سایر معارف، ابزار،مواد و مصالح خودش را می گیرد و با وارسی هریک از آنها به تحلیل و داوری می پردازد. بنابراین با هیچیک از آنها تضادی ندارد و می توان به کشاکش ها در این زمینه پایان داد.