جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه‌ی وحدت وجود از عمیق‌ترین دستاورد‌های عرفان و یکی از دیریاب‌ترین اندیشه‌های بشری در طول تاریخ بوده که با تقریر‌های گوناگون تبیین گردیده است. از آنجا که این مسأله زیر‌بنای بسیاری از مباحث عرفانی است عرفا بیش از هر موضوع دیگری به آن پرداخته‌اند. ارباب وحدت وجود بر این باورند که حقیقت مطلق گرچه به صورت اشخاص و افراد مختلف ظاهر می‌شود ولی در کنه ذات خود واحد است. بر این اساس جهان امری غیر واقعی است و همه‌ی وقایع ذهنی و مادی اموری موهوم و در حکم عدم‌اند. این اندیشه در جهان اسلام و سرزمین هند از سابقه‌ای بس کهن برخوردار است. از این رو بنا به ضرورت موضوع در رساله‌ی حاضر به بررسی و مقایسه‌ی عقاید وحدت وجودی شنکره بانی مکتب هندی ادویته ودانته با آرا و نظرات شبستری عارف مسلمان و سراینده‌ی منظومه‌ی گلشن-راز پرداخته می‌شود. آنچه در خور توجه است این است که با وجود اینکه این دو عارف فرزانه متعلق به دو سنت دینی و عرفانی متفاوت هستند ولی عقاید آن‌ها در باب خدا‌شناسی، انسان‌شناسی و جهان‌شناسی از بسیاری جهات قابل تطبیق با یکدیگرند. بر این اساس فصل اول این رساله شامل کلیات و همچنین مروری بر تحقیقات در زمینه مورد بحث می‌باشد. فصل دوم به موضوعاتی از قبیل عرفان اسلامی، معرفی شبستری، دین هندو، معرفی شنکره، وحدت وجود و... می‌پردازد. در ادامه در فصل‌های جدا‌گانه مباحث مرتبط از دیدگاه این دو عارف مورد کاوش قرار گرفته و در نهایت به مقایسه و مقارنه عقاید این دو عارف بر اساس نسبت‌های قیاس‌پذیر پرداخته شده است.

فصل اول رساله ی حاضر شامل عناوین : مقدمه، بیان مسأله، هدف و پیشینه ی تحقیق بوده و در فصل دوم با ذکر پیشینه ی تاریخی طرح مدینه فاضله از جانب حکیمان و دانشمندان جهان اسلام چون فارابی، ابن سینا، سهروردی، اخوان الصفا، غزالی ، خواجه نظام الملک، خواجه نصیر طوسی، ابن خلدون و صدرالمتألهین، به تقابل اندیشه ی این بزرگان با کلام امام در نهج البلاغه پرداخته شد و بعد با مراجعه به نهج البلاغه و کتب مرتبط با آن درفصل سوم به صفات بارز آن امام همام به عنوان رئیس مدینه فاضله از زبان خود ایشان اشاره گردید که با گفتار حکیمان در این زمینه همراه شد. در ادامه شرح طبقات و اقشار اجتماع از دیدگاه حکیمان و امام آورده شد که توصیه های سازنده ی امام در مورد اقشار اجتماع به صورت ارتباط حاکم جامعه آرمانی با قاضیان،نظامیان،صنعتگران،محرومان،کشاورزان،حکیمان، خویشاوندان، اقلیت های مذهبی، دشمنان و جایگاه زنان، کودکان، بردگان و محیط زیست بیان گردید. هدف از این جستار طرح جهان آرمانی امام علی (ع) در نهج البلاغه است که در نهایت این نتایج حاصل آمد: جامع ترین طرح جامعه آرمانی در اوج کمال مطلوب از جانب امام درنهج البلاغه طرح گردیده که اهم اصول آن عبارتند از: پیروی از قرآن و سنت نبوی، عدالت، رضایت عموم مردم و حاکمیت امامت به همراه حمایت مردمی. ویژگی بارز جامعه ی آرمانی امام رونوشتی راستین از اسلام و سیره ی نبوی است که رستگاری و سعادت را نه تنها در زندگی آرمانی که در مرگ آرمانی هم رقم می زند. امیرمومنان علی (ع) در نگاهی واقع گرایانه به اجتما ، عالی ترین عامل یعنی تقوا را برای آحاد امت اسلامی توصیه کرده وآن را در ایجاد مدینه فاضله واجب می داند. حکیمان و دانشمندانی که توانسته اند تا حدی در طرح مدینه فاضله موفق واقع شوند، اندیشه و گفتارشان تا حدودی در راستای کلام امام در نهج البلاغه بوده است.

ابن یمین وپروین اعتصامی از شعرایی هستند که در طرح مسائل اخلاقی وزمینه هاي تعلیمی و تربیتی، بسیاري از راهها را آزموده وصادقانه و بدون پروا، موضوع آزادي حقوق بشر، حمایت از ستمدیدگان و ارتباط فرهنگی ومناسبات میان افراد را با بیان احساسی که از شناخت هستی وناپایداري دنیا داشتهاند،از طریق تذکار ونصیحت وهشدار مطرح ساختهاند؛ باتاکید براین نکته که:در برابر فشارهاي پنهان و آشکار باید از خرد پیروي ودر جهت کسب علم و عمل صالح کوشید.ازآنجایی که این دو شاعر به دلیل روحیه ي مردم دوستی، ارتباط تنگاتنگی با جامعه ونابسامانی هایش داشته اند، واقع گرایی در اشعارشان موج می زند،تا جایی که می توان مدعی شد با مطالعه ي اشعار این دو شاعر بسیاري از ابهامات و پیچیدگی هاي دورانی که در آن به سر می برده اندتا حدود زیادي می تواند،روشن شود.شگفتا با این که قرون متمادي بین این دو شاعر فاصله انداخته،اما ارتباط فکري شان در سرودن موضوعات مشترك آنچنان نزدیک است که گویا در یک عصر زیسته اند،البته بسامد وحجم موضوعاتی که ابن یمین مورد بررسی قرار داده، نسبت به پروین بیشتر و گسترده تر است.قابل ذکر است که هر دو به بیان موضوعاتی از قبیل؛ ظلم- ستیزي، علم آموزي، قضا وقدر، تلاش وکوشش، خداشناسی وعرفان و چندین موضوع دیگر یکسان نگریسته اند.

این رساله، نگاهی مبسوط و فراگیر به موضوع مرگ و رستاخیز از دیدگاه مولانا در مثنوی معنوی است. مثنوی گنجینه‏ای انباشته از مرواریدهای گرانبهای ادب فارسی و عرفان اسلامی و گوهرهای نایاب از حکمت و فلسفه است. به طوری که موضوعات و مفاهیم عالی ادب و فرهنگ، اندیشه و عرفان، به طرزی بدیع، زیبا و در حین حال ساده، آمیخته با حکایات و تمثیلات ظریف بیان گردیده است. موضوع مرگ، از موضوعات بسیار مهم انسانی به شمار می‏آید. مثنوی هرگز از این موضوع خالی نبوده، بلکه ظریف‏ترین و ناب‏ترین مفاهیم را می‏توان در آن مشاهده کرد . انسان از لحظه ی شناخت خود و جهان خواسته بداند که از کجا آمده و به کجا می‏رود، اندیشه ی گذر از این جهان همچون گردش روز و شب و تغییر فصول، بر دل و جانش سایه ی سیاهی افکنده که نه راه قرار در آن را داشته و نه راه فرار از آن را. در نگاه شعرای عارف، زندگی جاوید یعنی تحول و تکامل انسان از خاک تا افلاک. به همین خاطر مولوی در مثنوی به توصیف سرای جاوید پرداخته و قیامت را لقای الهی و بهشت را زمان وصال با یار دانسته‏و دوزخ را لحظه ی فراق ازیار.مثنوی مجموعه ی نسبتاً متنوعی از تقابل هاست که در این میان تقابل دو جهان یکی از بنیان‏های فکری شاعر را تشکیل می‏دهد. در منظومه یفکری مولوی، پیوستهسیطره یجهان غیب بر عالم شهادت محسوس‏ است. ما در این اثر با معانی گوناگونی از مرگ مواجهیم که هر‏چند همگی آدمی را به سوی جهان آن سری دعوت می‏کند، اما هر کدام از دیگری متمایز است. این مفاهیم عبارتنداز: مرگ طبیعی، مرگ تبدیلی و شهادت که در این میان، شاعر بیش از همه به مرگ تبدیلی پرداخته است. مولانا در اقناع مخاطبان خویش درباره ی جهان عیب، بیش از دیگر تمهیدات ادبی، از تمثیل بهره برده است؛ زیرا هنگامی که وی می‏خواهد از جهانی سخن بگوید که هیچ مرز و صورتی ندارد، به ناچار از ابزاری بهره میگیرد که در جهان صورت قابل درک باشد. بنابراین با خواندن این رساله، خواننده می‏تواند تا حدودی به عمق تفکر مولانا و خلاقیت ادبی وی پی ببرد و مشاهده نماید که مرگ و رستاخیز به بهترین نحو ممکن، در مثنوی مطرح گردیده و فصل الخطاب مباحث مربوط به این موضوع می‏تواند به شمار آید.

نقد و تحلیل آثار داستانی بهترین راه برای دست یابی به ارزش آن آثار است؛ پژوهش حاضرکه هدف آن شناخت و معرفی یکی از آثار داستانی معاصر یعنی رمان ساربان سرگردان نوشته‌ی سیمین دانشور است, در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول شامل مقدمه, بیان مسئله, اهداف, ضرورت تحقیق و سوالات است و با معرفی سیمین دانشور و آثار او به پایان می‌رسد. در فصل دوم نیز به مبانی نظری، پیشینه‌ی تحقیق و روش اجرای آن پرداخته شده است که در قسمت مبانی نظری به تعریفی از ادبیات داستانی، رمان و مهم‌ترین عناصر داستانی پرداخته شده است. فصل سوم نیز قسمت بحث رساله است که شامل سه بخش عناصر داستانی در رمان مورد نظر, نقد فمینیستی رمان و نوع رمان است. بخش اول از این فصل به بررسی عناصر داستانی از جمله موضوع, مضمون, پیرنگ, زاویه‌ی دید, شخصیت و... اختصاص دارد که در نهایت با ارائه‌ی پیام داستان که همان دست یابی به هویت خویشتن است, به پایان می‌رسد. در قسمت نقد فمینیستی رمان, بعد از ارائه‌ی برخی از مولفه‌های این نوع از نقد, از جمله مردسالاری, پدرسالاری, تعدد زوجات, استقلال مالی زنان و... به تحلیل رمان مورد نظر بر اساس این مولفه‌ها پرداخته شده است. اما در بخش پایانی این فصل که مربوط به نوع رمان است, بعد از ارائه‌ی مختصری از تعریف و تاریخچه‌ی پست مدرنیسم,به بررسی این رمان بر اساس تکنیک‌های این نوع ادبی از جمله عدم قطعیت, جریان سیال ذهن, بی نظمی زمانی و ... پرداخته شده است. فصل چهارم نیز شامل نتیجه گیری, پیشنهادها و فهرست منابع است. که در آن نتیجه‌ی حاصل از نقد و تحلیل رمان مورد نظر به صورت خلاصه بیان شده است و در نهایت با ارائه‌ی فهرست منابع به پایان می‌رسد.