جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله شر یکی از مشکل‌ترین مسائل پیش روی اندیشه بشریت است که ملحدان برای انکار وجود خداوند به آن استناد می‌کنند. بنابراین مسئله، وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق و خیرخواه محض با وجود شرور هیچ توجیهی نمی‌تواند داشته باشد. به‌دنبال این مسئله، پژوهش حاضر در پی آن است تا در وهله نخست به مسئله شر، اقسام شر، ابعاد شر، هستی‌شناسی شر، ماهیت شر، وجود این مسئله در آیین مسیحیت و فواید آن از جنبه‌ای مختلف بپردازد و در وهله دوم در تلاش است تا طبق دیدگاه دو متأله مسیحی، آگوستین قدیس و بوئتیوس، به مسئله شر از جنبه‌های مختلف؛ اختیار انسان، گناه نخستین، لطف الهی، ضرورت شرور، نظام احسن و عدل الهی به این مهم بپردازد. در نتیجه در این پژوهش ابتدا به بررسی مسئله شر در آیین مسیحیت می‌پردازیم، سپس به شرح دیدگاه‌های دو متفکر مذکور در باب این مسئله خواهیم پرداخت تا وجوه افتراق و اشتراک این دو متفکر را در باب مسئله شر یادآور شویم.

پس از جمع­آوری آثار ارسطو توسط آندرونیکوس رودسی و اهمیت یافتن آراء او در بین اندیشمندان، سنت شرح نویسی بر آثار ارسطو به طور ویژه و گسترده شروع شد. با بررسی شروح باقی­مانده این نکته برجسته می­شود که سنت شرح نویسی بر آثار ارسطو هم فی نفسه و برای درک بهتر آراء وی صورت می­گرفت که معمولاً مشائیان با این رویکرد به شرح می‌پرداختند و هم برای درک بهتر فلسفه­ی افلاطون که افلاطونیان غالباً با این نگاه آراء وی را تفسیر می­کردند. مقایسه­ی شروح آمونیوس، بوئتیوس و فارابی بر فصل نهم کتاب دربارۀ عبارت ارسطو به خوبی نشان می‌دهد چگونه هر یک از این سه فیلسوف، با دغدغه­ها و رویکردهای مختلف به شرح آراء ارسطو پرداخته­اند. آمونیوس که دغدغه­ی جمع ارسطو و افلاطون را دارد، با رویکردی الهیاتی به مباحث این فصل نگاه می­کند، بوئتیوس تلاش می­کند در همان فضای گزاره‌ها و روابط موضوعات با محمول‌هایشان، از ارسطو در برابر برداشت‌های غلط رواقیانِ ضرورت‌گرا، دفاع کند. فارابی با وجود آنکه وارث سنت آمونیوسی است، سعی می­کند از فضای منطقی خارج نشود و جایگاه منطق ارسطو را به عنوان ابزار (ارگانون) فلسفه حفظ نماید.

در منطق کلاسیک گزاره‌ها از جملة «اگر P آنگاه Q» نمی‌توان نتیجه گرفت که «چنین نیست که اگر P آنگاه ∼Q». این استدلال که شرطی وابستة آن به تز بوئتیوس معروف است، شواهد موافق فراوانی در حوزة روابط علّی، معنایی و صوری (منطقی) دارد. عبارت «چنین نیست که اگرP آنگاه ∼P» هم که به تز ارسطو معروف است و شواهد موافق فراوانی در حوزة روابط علّی، معنایی و صوری دارد، در این منطق قضیه نیست. به‌علاوه، در منطق کلاسیک از عبارت «چنین نیست که اگرP آنگاه ∼Q»، هر یک از دو جملة P« » و « Q» به دست می‌آید که شواهد مخالف زیادی در حوزة روابط علّی، معنایی و صوری دارد. نظام غیرتابع‌ارزشی منطق پایة گزاره‌ها پاسخی است به این اشکال‌ها که در آن روابط علّی، معنایی و صوری بی‌هیچ استثنایی وفق شهود طبیعی، تحلیل، صورت‌بندی و ارزیابی می‌شوند. اسدالله فلاحی در مقالة «نظام غیرتابع‌ارزشی حاج‌حسینی» سه نقد اختصاصی به این نظام وارد دانسته است: «تعداد قاعده‌های استنتاج کاهش‌پذیر است»، «هر متغیر گزاره‌ای، قضیه است و این نظام و گسترش آن trivial است» و «گسترش نظام غیرتابع‌ارزشی به منطق کلاسیک فرومی‌کاهد». در این مقاله نشان می‌دهیم که نقد اول بر پایة برخی اثبات‌های نادرست استوار است، نقد دوم از تعریف نادرست برخی ترکیب‌های غیرتابع‌ارزشی یا اثبات نادرست برخی استدلال‌ها ناشی شده است و نقد سوم با کاهش قاعده‌های پخش‌پذیری به دو قاعده برطرف می‌شود. پاسخ نقدهای تکراری را به مقالة «بررسی انتقادی یک نقد در بارة نظریة نظام تابع‌ارزشی؛ آیا راه‌های اثبات اصول EFQ وEQT مسدود می‌شود؟» ارجاع می‌دهیم.

کتاب العباره، یکی از آثار ارسطو است که در آن از گزارهها و احکام آنها سخن میگوید. ارسطو در فصل نهم این کتاب، مبحثی را پیش میکشد که هم در منطق و هم در فلسفه و الهیات خصوصاً در مبحث علیت و علم الهی سبب بحثهای فراوانی شده است. وی در فصلهای قبل، در مبحث شرط صدق گزارهها، خود را پایبند به نظام کلی دو ارزشی دانسته، شرط صدق گزارهها را مطابقت آنها با واقع میداند و میگوید گزارههای اخباری یا صادق اند یا کاذب و حالت سومی وجود ندارد. این اصل در گزارههای مربوط به رویدادهای زمان گذشته و حال جاری است؛ اما درمورد گزارههای مربوط به رویدادهای آینده استثناء وجود دارد. ارسطو این استثنا را با مثال مشهور «وقوع نبرد دریایی در آینده» شرح میدهد. از نظر او درمورد گزارههای مربوط به رویدادهای آینده که هنوز واقع نشدهاند و شرط تطابق یا عدم تطابق با خارج را ندارند، نمیتوان صادق یا کاذب بودن آنها را قطعاً مشخص کرد. در واقع این قبیل گزارههاحملیه نیستند و حقیقت آنها منفصله است؛ یعنی با شرطِ وقوعشان، صادق، با شرط عدم وقوعشان، کاذب خواهند بود. شرط صدق گزاره های ناظر به آینده و تلاش ارسطو در متفاوت نشان دادن ماهیت آن ها او را از گرفتار شدن در دام جبرگرایی و یا استثناء قایل شدن برای قانون کلی دو ارزشی می رهاند. این اثر توسط افراد مختلفی شرح شده است. یکی از این شارحان بوئثیوس، متفکر مسیحی قرن 6است. انتظار میرفت بوئثیوس به دلیل پیشینه ی کلامی ای که دارد باب اختیار و علم پیشین الهی را در این شرح باز نموده و به طور مفصل دیدگاه خود را مطرح نماید، اما او تفکرات مذهبی خود را در فلسفه و منطق وارد نمیکند و در این شرح، کاملاً با دید یک فیلسوف به قضیه نگاه میکند. شرح وی در کتاب Ammonius on Aristotle’s on چاپ شده است که با ترجمهیInterpretation 9 with Boethius on Aristotle’s on Interpretation9 معنایی این کتاب دریافتیم او معتقد است اینگونه گزارهها، تا قبل از وقوع، خصوصیت منفصلِ «یا صادق یا کاذب» دارند و بر خلاف گزارههای ناظر به گذشته و حال که ارزش صدق قطعی دارند،گزارههای ناظر به آیندهی ممکن، ارزش صدق نامعین دارند

ترجمه ماشینی: نوشته‌های متکلمان تیری شارتر (متوفی ۱۱۵۷) و نیکلاس کوزا (متوفی ۱۴۶۴) نشان‌دهنده تاریخ گمشده‌ای از برخوردهای مهم بین مسیحیت و ایده‌های فیثاغورث قبل از رنسانس است. نئوفیثاغورسیسم مسیحی قوی آنها تثلیث و تجسم را در چارچوب نظریه اعداد یونانی دوباره درک کرد و فرضیات معاصر ما را در مورد رابطه دین و علم مدرن به چالش کشید. دیوید آلبرتسون شکل گیری آهسته الهیات الهی را از آکادمی قدیمی تا نوافلاطونی باستان تا قرون وسطی بررسی می کند. در مقابل این پس‌زمینه، نوشته‌های تیری شارتر به‌عنوان اولین بازیابی اصیل نئوفیثاغورسیسم در مسیحیت غربی برجسته می‌شود. تیری با خواندن بوئتیوس و آگوستین در برابر دانه، پتانسیل سرکوب شده ای را در سنت های مسیحی باستانی فعال کرد که کلام الهی را با مفاهیم عدد الهی هماهنگ می کرد. با وجود دستیابی به شهرت در طول زندگی، ایده های تیری به خوبی خارج از جریان اصلی قرون وسطی باقی ماند. سه قرن بعد، نیکلاس کوزا، تکه‌های ناشناس تیری و خوانندگان قرون وسطایی‌اش را دوباره کشف کرد و در آثار اولیه‌اش به طور آزادانه از آنها استفاده کرد. با این حال تنش‌های میان این مجموعه از منابع، کوزانوس را وادار کرد تا درک رقیب خود از کلمه و عدد را با هم آشتی دهد. طی چندین دهه، نیکلاس سرانجام یاد گرفت که چگونه آموزه‌های سنتی مسیحی را در یک کیهان‌شناسی کاملاً ریاضی‌شده بیان کند که وضعیت تفکر مسیحی مدرن پس از قرن هفدهم را پیش‌بینی می‌کرد. الهیات ریاضی به طرز ماهرانه‌ای خوانندگان را از طریق جدیدترین پژوهش‌های مربوط به فیثاغورث، مکتب شارتر و کوسانوس راهنمایی می‌کند، در حالی که برخی از مقوله‌هایی را که در گذشته آن زمینه‌ها را از هم جدا کرده‌اند، بازبینی می‌کند.

ترجمه ماشینی: این تحلیل اصلی به بررسی سه راه‌حل سنتی پیشرو برای معضل پیش‌دانی الهی و اراده آزاد انسان می‌پردازد - راه‌حل‌هایی که از بوئتیوس، اوکام و مولینا ناشی می‌شوند. اگرچه هر سه راه‌حل به بهترین شکل‌های شناخته‌شده‌شان رد شده‌اند، سه راه‌حل جدید پیشنهاد می‌شود و زاگزبسکی نتیجه می‌گیرد که علم پیشین الهی با آزادی انسان سازگار است. بحث شامل رابطه بین معضل پیش آگاهی و مشکلات مربوط به ماهیت زمان و رابطه علی است. منطق شرط های خلاف واقع؛ و تفاوت بین حالات معرفت الهی و انسانی. یک ضمیمه معضل پیش‌دانش جدیدی را معرفی می‌کند که مدعی است نشان می‌دهد که دانش پیش‌دانش کل با شهود عمیق درباره عدم تقارن زمانی، کاملا جدا از ملاحظات اراده آزاد، در تعارض است. زاگزبسکی نشان می دهد که تنها طیف محدودی از راه حل ها می توانند این معضل جدید را مدیریت کنند. «معضل آزادی و پیش‌دانش» که سهمی قانع‌کننده در این زمینه است، برای دانشجویان و محققان فلسفه خداباوری و فلسفه دین جذاب خواهد بود.

این نوشتار شرحی است در معرفی و تبیین مفاهیم اساسی اندیشه فلسفی ـ کلامی "انیکیوس مانلیوس بوئتیوس "( 480ـ 524)، فیلسوف و متکلم مسیحی از پایه‌گذاران تفکر قرون وسطی .این کتاب در نه فصل سامان یافته است :فصل نخست، درباره تفکر یونانی و مسیحی است و فصل دوم به معرفی "بوئتیوس " و آثارش اختصاص یافته است .در فصل سوم مسئله وجود در نظریات "بوئتیوس " و در فصل چهارم خداشناسی او بررسی شده است .در فصل اخیر، در بحث تثلیث، "بوئتیوس " به دنبال "اوگوستینوس قدیس "کثرت در خداوند، از مقوله رابطه یا نسبت ارسطویی برای بیان تمایز و ارتباط سه شخص الهی تثلیث استفاده می‌کند، که در قرون وسطی به عنوان محور اساسی بحث‌هایی درباره تثلیث می‌شود . در فصل پنجم مطالب مذکور بررسی می‌شود .در فصل ششم خوانندگان درخواهند یافت که "بوئتیوس "تا چه اندازه به معیارهای کلام رسمی کلیسا پای بند بود و چه مقدار در شکل دادن آن موثر بوده است .در سه فصل بعدی مقولات انسان‌شناسی، مسیح‌شناسی و فلسفه و دین از منظر "بوئتیوس "بررسی و تحلیل می‌شود .

محور اصلی این پژوهش پی‌بردن به رابطۀ فلسفه و دین در بحث آفرینش از نظر بوئثیوس است. بدین منظور مؤلفه­هایی همچون خلقت موجودات از عدم و علّت‌دانستن خداوند، الگوی خلقت، غیر موجَب‌بودن خداوند در آفرینش، ازلیّت زمان و سرمدیّت خداوند، در رسائل کلامی به عنوان نمایندۀ کلام بوئثیوس و در تسلّای فلسفه به عنوان نمایندۀ فلسفۀ بوئثیوس به روش تحلیلی-توصیفی به صورت جداگانه و مقایسه­ای بررسی می­­شوند. در رسائل کلامی به این مؤلّفه­ها با توجه به آموزۀ آفرینش در کتاب مقدّسو تعالیم مسیحی پرداخته می­شود؛ امّا در تسلّای فلسفه این مؤلّفه­ها بعد از پرداختن به تعریف خیر، اذعان به وجود خدای خالق و یکی‌دانستن خیر و خدا بررسی می­شوند. با مقایسۀ مؤلّفه­ها، پیش­فرض­ها، روش و غایت بوئثیوس از آفرینش در رسائل کلامی و در تسلّای فلسفه پی­می­بریم کهپیش­فرض بوئثیوس در تبیین این مقوله در هر دو، بر دو اصل خالق­بودن خداوند و ضروری‌بودن وجود برای خداوند استوار است که او در این مورد متّکی بر قول کتاب مقدّس است. مؤلّفه­هایی که او از آموزۀ آفرینش در تسلّای فلسفه ارائه می­دهد، مؤلّفه­های آفرینش در رسائل کلامی را نقض نمی­کند. او در هر دوی این آثار به روش مکتب نوافلاطونی وفادار است. تنها تفاوت در بحث مزبور این است که بوئثیوس در تسلّای فلسفه بر اثبات خیر اصرار دارد که البته تأکید می­کند که خیر و خداوند یکی هستند و این گونه نیست که با اثبات وجود خیر در این رساله، بوئثیوس منشأ و مبدأ موجودات را چیزی غیر از خداوند بداند.