جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میراث روایی امامیه، گزارشی از مناظره عمران صابی با امام رضا (علیه‌السلام) ذکر شده است که بر اساس آن، امام (علیه‌السلام) به پرسش عمران از خودآگهی خداوندمتعال، پاسخی منفی داده است. اندیشمندان امامیه در رفع تعارض احتمالی میان قاعدۀ عقلی و آموزۀ روایی در ثبوت ضروری علم الهی به خود، پرسش عمران را مربوط به گونۀ خاصی از خودآگاهی تلقی کرده‌اند که ثبوت آن برای خداوندمتعال مستلزم محدودیت و نقص می‌شود. بر اساس استقراء صورت‌گرفته، در خصوص چنین رویکردی، یعنی نفی گونه‌ای از خودآگاهی از خداوندمتعال، حداقل پنج تبیین عمده صورت گرفته است. این تبیینها به‌سبب ناسازگاری با ظاهر سخن و یا عدم صحت محتوایی آنها، در ارائه معنای صحیحی از سخن امام (علیه‌السلام) ناکام مانده‌اند. البته نقصان این تبیین‌ها به‌معنای نفی رویکرد اصلی در مواجهه با بیان مورد نظر نیست، بلکه با حفظ این رویکرد، امکان ارائۀ تبیین صحیح از روایت وجود دارد.

امام رضا (ع) هشتمین امام امامیه از سال 183 تا 203 ق. امامت و رهبری شیعیان را برعهده داشت. شیعه از عصر امام صادق (ع) به بعد با ظهور افرادی از حسینیان که خود را امام زیدی خوانده و قیام کردند به دو فرقه تقسیم شد. بعد از امام صادق (ع) تا عصر امام رضا (ع) نیز چندین فرقه دیگر شیعی سربرآوردند. فرقه زیدیه منتسب به زید بن علی هستند که در زمان امویان قیام کرده و کشته شد. فرزندان زید بعد از او راهش را ادامه داده و قیام‌هایی را علیه خلفا زمانه رهبری کردند. قیام به سیف، امامت امام مفضول و وجود همزمان دو امام از مهم‌ترین عقاید زیدیه است. در عصر امام رضا (ع) نیز زیدیه فعال بودند. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش دارد تا تعاملات امام رضا (ع) با زیدیه را بررسی نماید و به این سوال پاسخ دهد چه عواملی در تعامل و موضع امام رضا (ع) با زیدیه موثر بود؟ طبق یافته‌ها، امام رضا (ع) در قیام زیدیان معاصر خود مشارکت نکرد و همانند پیشینان خود با هشدار زبانی موافق قیام آن‌ها نبود، اما با اصل قیام مخالف نبود. امام رضا (ع) با توجه به تفاوت‌های عقیده‌ای زیدیه با امامیه همانند ادعای امامت زیدیه، قیام به سیف، عدم اعتقاد به امام زمان و نیز اشتراک عقیده‌ای آن‌ها با معتزله در مباحث سیاسی برابر زیدیه موضع جدی اتخاذ کرده و در جهت حفظ اتحاد شیعیان و جلوگیری از تحریف عقاید شیعی تعامل خود با زیدیه را با دو رویکرد دوستی ـ نقد و عتاب پیش بردند.

از آنجایی که بخشی از منابع حدیثی امامیه را اخبار و روایات از راویان فرق و مذاهب غیر امامیه تشکیل داده است و این نوع روایات تاثیر قابل توجهی بر حدیث امامیه داشته‌اند لذا بررسی این نوع روایات، حائز اهمیت است زیرا ممکن است احادیثی طبق مذهب راوی غیر امامی به کتاب حدیثی امامیه انتقال یافته باشد و همچنین بررسی مواجهه شخصیتی چون ابن بابویه،( صدوق) با احادیث غیر امامی مهم است. بنابراین، اهمیت و نوآوری این پژوهش در تشخیص این‌گونه احادیث در کتاب عیون اخبار الرضا (ع) می‌باشد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای و نرم افزار جامع الاحادیث نوشته شده است. به علت شیوع چشمگیر فرق و مذاهب غیر امامیه در زمان امام رضا(ع)، حضرت گفتگو و مناظراتی با سران این فرق داشتند که در برخی موارد موجب هدایت آنان شده‌اند که شیخ صدوق این روایات را در عیون آورده است و در اکثر موارد، روایات به‌کار برده شده روایاتی همسو با عقیده شیعه دوازده امامی بوده است چون بسیاری از این راویان بعدها به امامیه گرویدند و معدود روایاتی هم که راوی نظر فرقه خود را در آن مطرح کرده امام در خود روایت به آن پاسخ داده و شبهه ایجاد شده را برطرف کرده است لذا مواجهه شیخ صدوق با روایات این فرق عموما مثبت و در جهت تایید آنان بوده است. چنانکه به تفکیک بررسی مهم‌ترین فرق در عیون: فرقه زیدیه دو راوی در عیون داشته که شخصیت این راویان مورد تایید ائمه اطهار (ع) بودند و آنان بعدها به امامیه گرویدند،. فطحیه دومین فرقه از جهت کثرت روایات در عیون می‌باشد که بیشتر راویان این فرقه نیز از مذهب خود برگشته‌اند و اگر برنگشته باشند نیز نشانه‌ای از عداوت در آنها نیست. فرقه واقفیه پررنگ‌ترین فرقه در عیون بوده که راویانش تغییر مذهب داده‌اند البته معدود راویانش بر عقیده وقف ماندند. اهل سنت نیز روایات زیادی در عیون داشته‌اند که گرچه روایاتشان به نوعی مرتبط با بحث امامت بوده، اما اثری از تاثیر و تغییر مذهب در آنان گزارش نشده است.

رساله حاضراین سوال را بررسی کرده است که حضور امام رضا (علیه السلام) در ایران چه پیامدهای کلامی در ایران داشته است؟ دوره امام رضا (علیه السلام)، به دلیل آزادی اندیشه و پذیرش مختلف رویکردها و مذاهب و فرقه‌هایی مانند معتزله، اهل حدیث و مکاتب غیراسلامی مانند مسیحیت و یهودیت و... در این دوره حضور فعال داشته و فراهم شدن زمینه بحث و تبادل نظر و حاکمیت خلافت عباسی در این دوره، نقش مهمی در جذب و گسترش ایده‌ها و آراء مختلف داشته است. امام رضا (علیه السلام) در طی سفر اجباری به ایران در ادامه مسیر و در زمان حضورشان در ایران با توجه به شرایط سیاسی و فرهنگی و کلامی در حوزه بسط معارف یک رسالت ویژه ای را انجام دادند، کاری که در دوره امامان قبل از ایشان حتی در روایات امام صادق (علیه السلام) نمی‌بینیم. این رساله درابتدا تلاش‌ها و اقدامات امام رضا (علیه السلام) با توجه به روایات امام و دیدگاه کلامی ایشان در اندیشه‌های فکری و مکاتب کلامی تبیین و تحلیل می‌کند و آن‌ها را از قبیل مباحث توحیدی در ارتباط بارؤیت الهی بیان نموده و با بررسی دیدگاه معتزله و اشاعره و امامیه و همچنین مساله امامت با توجه به روایات عیون اخبارالرضا (علیه السلام) و اصول کافی و با تکیه بر مهم‌ترین و مشهورترین سخن امام هشتم (علیه السلام) درحدیث سلسله الذهب، به پیامد آنها می‌پردازد. در این تحقیق به تاثیر حضور امام و روند گسترش شیعیان در برخی ازمناطق ایران در دوره اسلامی از جمله منطقه خراسان پرداخته شده است، این توجه به جهت گستردگی مرزهای آن بویژه شهرهای نیشابور و نیز شهرهای دیگر از قبیل قم، ری و مناطق دیگر که تحت تاثیر هجرت امام قرارداشتند بوده است. این تحقیق باروش توصیفی-تحلیلی سعی کرده است اثرات حضور امام و پیامدهای گسترده کلامی امام رضا (علیه السلام) و بسترهای جعل حدیث و شکل‌گیری حوزه‌های معرفتی در مواجهه با شبهات درون مذهبی و برون مذهبی و بررسی عوامل گوناگون مانند اندیشه‌های واقفیه، غلات، خوارج و مواضع امام و شیوه‌های مقابله با آن‌ها از قبیل شرکت در مناظرات با دیگر ادیان و مذاهب و تبیین معیارهای احادیث معتبر و پرورش شاگردان جهت پاسخ به شبهات مختلف در گستره جغرافیای ایران را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. برخی از پیامدهای آن روند گسترش تشیع و تالیف کتب متعدد در زمینه موضوعات کلامی و ایجاد مدارس کلامی و درون کلامی با رویکرد حدیثی تا ابتدای قرن چهارم است. این رساله همچنین به این مطلب اشاره دارد که پیامد گسترده معارف رضوی این است که تشیع از اندیشه‌های فرقه‌ای به گفتمان جهان اسلامی تبدیل شده است.

با تمرکز بر حوزه های مختلف استنادات قرآنی امام رضا می توان روشهایی را که امام برای اثبات مبانی حقه شیعه با استناد به قرآن کریم به کار برده اند بهتر شناخت و نیز با فضایل قرآنی خاندان عترت آشنا گردید. گونه های مختلف استنادات قرآنی امام در کتاب عیون اخبار الرضا مواردی همچون بیان علوم قران که خود ناظر بر مباحث علوم قرانی و دانش های فهم قرآن همچون محکم و متشابه ، شأن نزول و سبب نزول،بیان آیات الاحکام و نیز تفسیر قرآن به سنت و استدلال کلامی را شامل می شود. روش شناسی این گونه استنادات و استدلال ها می تواند بهره ما را از فهم کلام خداوند توسط کلام امام رضا بهتر و بیشتر کند و مجموعه ای غنی از روش شناسی استنادات قرآنی امام هشتم در اختیار مشتاقان و قرآن دوستان قرار دهد و استفاده و بهره مندی از کتاب شریف عیون را سهل تر گرداند.

. مقدمه امام علی بن موسی الرضا در یازدهم شوال 148در مدینه چشم به جهان گشود ایشان در سن 35 سالگی پس از شهادت امام کاظم (ع) عهده دار امامت شیعه شد و از سال 183 تا سال 203 هجری که به شهادت رسیدند شیعیان از امامت ایشان برخوردار بودند. دوران امامتشان تقریبا 20 سال بود که از این مدت 17 سال را در مدینه و 3 سال آخر در خراسان سپری شد . امام با هارون ,امین ومامون عباسی معاصر بودند که بیشترین دوران مربوط به خلافت هارون بوده است ٍ.امام رضا در ابتدای امامت خویش با فرقه واقفیه (فرقه ای که در امامت امام کاظم توقف کرده بودند) مواجه شدند که امام بالاخره توانست با مناظرات آنها را محکوم کند. دوران خلافت هارون دوران خفقان شدید و کاملاً نظامی و دیکتاتوری بوده است که زندگی یک گروه عقیدتی مخالف مانند علویان در آن شرایط بسیار سخت بوده شیعیان خصوصاً شخص امام کاظم به شدت کنترل می شدند که منجر به دستگیری امام و در نهایت به شهادت ایشان انجامید و این سخت گیری ها پس از شهادت امام کاظم به شیعیان ادامه داشت . پس از مرگ هارون و به خلافت رسیدن امین و کارشکنی او برای برهم زدن ولایتعهدی مامون که منجر به درگیری هایی بین امین و مامون شد که این درگیریها 5 سال به طول انجامید. این مدت فرصت خوبی را برای امام برای تبلیغ دین فراهم آورد و در این دوران امام به مناظرات علمی می پرداختند که به این منظور حتی سفرهایی به بصره و کوفه که در آن زمان پایگاه مخالفان و معاندان اهل بیت بود داشتند و در آنجا به برپایی مباحث علمی می پرداختند و شیعه و سنی از دریای بیکران علم آن حضرت بهره می بردند . 2. بیان مسأله ولایتعهدی امام رضا مهمترین رویداد زندگی امام رضا (ع) نزد شیعه است . پذیرش ولایتعهدی مامون از طرف امام رضا یکی از مسائل بحث برانگیز و چالشی در تاریخ اسلام است . با به خلافت رسیدن مامون پس از به قتل رساندن برادرش امین اهل سنت که اکثریت جامعه را تشکیل می دادند خلافت مامون را زیر سوال بردند واز طرفی بنی عباس می دیدند مامون که زاده مادری ایرانی است به پایگاه خلافت در بغداد آسیب زده است .وآنها نیز از مامون رویگرداندند در همین زمان علویان انقلابی وناراضی نیزبه فرماندهی ابوالسرایا دست به قیام وشورش علیه دستگاه خلافت زدند . مامون پس از تلاش فراوان بالاخره توانست بر شورش علویان غلبه کند وبه نوعی اوضاع را آرام کند حال برای تثبیت خلافت خود نیاز داشت از طرف امام رضا که احساس خطر می کرد نیز آسوده خاطر شود به همین منظور با حیله و احترام و اکرام و دادن حق ولایتعهدی امام را از مدینه به مرو فراخواند . امام در سال 200 یا 201 مجبور به ترک مدینه شد و به سوی مرو حرکت کرد به دستور مامون امام رضا را از شهرهای سنی نشین عبور دادند و در این سیر امام به ارائه احادیث و مطالب می پرداختند که یکی از مهمترین آنها بیان حدیث سلسله الذهب بود . وقتی امام به مرو رسیدند مامون ابتدا به ایشان پیشنهاد خلافت دادند که امام نپذیرفت و حتی مشروعیت خلافت مامون را زیر سوال برد و همچنین امام می دانست این پیشنهاد از روی اعتقاد نیست چرا که مامون برای رسیدن به آن حتی از حتی از قتل برادرش دریغ نکرده بود و مامون که دید امام از پذیرفتن این پیشنهاد سر باز میزند مسئله ولایتعهدی را مطرح کرد که امام در جواب فرمود کسی را ولیعهد میکنند که از حاکم اصلی سالها کوچکتر باشد در حالیکه من سالها از تو بزرگتر هستم مامون به امام گفت اگر نپذیرید از روش دیگری استفاده میکنم و به نوعی امام را تهدید جانی کرد و امام ناچار با شرط اینکه در هیچ امر حکومتی دخالت نداشته باشد و کسی را عزل و نصب نکند پذیرفت . مامون با این کار به دنبال مشروعیت بخشیدن به خلافت خود بود چرا که خلافت او به دلایلی که ذکر شد پذیرفته نشده بود و او با چالش های متعددی روبه رو بود .او مراسمی ترتیب داد و ولایتعهدی امام را جشن گرفت و دستور داد تا خطبه ها را به نام امام بخوانند و به نام ایشان سکه ضرب کرد . مطابق با ‌آنچه در کتب معتبر آمده امام رضا از بی نتیجه بودن ولایتعهدی خود خبر داده است و همچنین این تصمیم مامون مخالفانی داشت که از جمله آن افراد حاکم بصره اسماعیل بن جعفر سلیمان بود که از بیعت با امام سر باز زد و همچنین افرادی چون علی بن عمران و ابو یونس از دیگر مخالفان بودند . مامون بر این باور بود که با این انتصاب می تواند تند روی ها وحرمت شکنی های پدرش نسبت به اهل بیت را از اذهان پاک کند و همچنین میخواست با زیرکی جایگاه رفیع امامت شیعه را لکه دار کند .او گمان میکرد قداست امام رضا به خاطر زندگی زاهدانه ایشان در مدینه است و اگر امام در مقام حکومتی قرار گیرد زهد و تقوا را از دست می دهد ،در این صورت او می تواند جایگاه امام را در نگاه شیعیان تخریب کند البته امام که از مقاصد شوم مامون مطلع بود پس از پذیرفتن ولایتعهدی مامون با امتناع از سکونت در قصر، خودداری از تجملات، هم صحبتی و هم سفرگی با فقرا و از همه مهمتر با شروطی که تعیین کردند مامون را در رسیدن به اهدافش ناکام گذاشتند . امام رضا علیه‌السلام بعد از ولایتعهدی نه تنها با حکومت و مأمون همکاری نمی‌کرد بلکه در هر فرصتی به نقد عملکرد مأمون و فضل بن سهل می‌پرداخت. آن حضرت از ابراز شدیدترین انتقادها به مأمون و وزیرش ابایی نداشت . امام با پذیرفتن خلافت، مشروعیت حکومت مامون را زیر سؤال برد همچنین زمینه را طوری چید که مأمون را رویاروی این حقیقت قرار دهد. امام(ع) فرمود: می خواهم کاری کنم که مردم نگویند علی بن موسی به دنیا جسبیده، بلکه این دنیاست که از پی او روان شد. با این شگرد به مامون فهماند که نیرنگش موفقیت آمیز نبوده است. امام (ع) در هر فرصتی تاکید می کرد که به اجبار و با تهدید به قتل، ولایتعهدی را پذیرفته است، نه تنها با گفتار که رفتارش نیز در تمام طول مدت ولایتعهدی از عدم رضایت و مجبور بودنش حکایت می کرد. عدم دخالت در امور سیاسی کشور و چشم پوشی از مطلق اختیارات ولایتعهدی به وسیله امام رضا(ع) ، نقشه مأمون را با مشکلات

با سقوط ساسانیان و تسلط سیاسی اعراب مسلمان بر ایران دوره جدیدی در ایران آغاز شد که به‌تدریج در آن اسلام به دین رسمی این دیار تبدیل شد. تشکیل خلافت عباسی در سال 132 هـ.ق و توجه زیاد آنها به ایران و ایرانیان از یک سو و عواملی دیگر چون اسکان قبایل عربی، داعیان عباسیان، مبلغان مذهبی، فعالان فرقه‌های مختلف اسلامی موجب گسترش اسلام در ایران شد. مهاجرت و حضور سادات و علویان در ایران از عوامل موثر آشنایی ایرانیان با فرهنگ اسلامی بود. امام رضا (ع) در سال 201 هـ.ق به خواست مامون عباسی به ایران وارد شد و در پی این اتفاق بر آشنایی ایرانیان با فرهنگ اسلام و علوم اسلامی افزوده شد. پژوهش تاریخی حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این پرسش است که حضور امام رضا (ع) در ایران چگونه موجب آشنایی ایرانیان با فرهنگ و علوم اسلامی شد؟ حضور امام رضا (ع) به‌عنوان چشمه اصیل فرهنگ اسلامی اولاً باعث شد تا گروه کثیری از ایرانیان برای اولین‌بار چهره‌ای از اسلام واقعی را ببیند. سیره نظری و عملی امام رضا (ع) مانند مهربانی و عطوفت ایشان، صداقت و دانش بی‌کران آن حضرت زمینه گرایش ایرانیان به اسلام را فراهم کرد. به نظر می‌رسد جایگاه معنوی بالایی که امام رضا (ع) در نظر ایرانیان داشت باعث شد تا ایرانیان به پیروی از ایشان به سمت علومی چون حدیث، کلام و پزشکی علاقه بیشتری نشان داده باشند. مهم‌ترین نقش امام رضا در آشنایی ایرانیان با فرهنگ اسلامی، آشنایی با تشیع و شعائر و مولفه‌های آن به‌خصوص امامت بود و در تغییر دیدگاه سیاسی ایرانیان در مورد عباسیان مؤثر افتاد. همچنین بارگاه مطهر ایشان محلی شد که ایرانیان روزانه اعمال عبادی را در آن به جا آورده و تقرب الهی را در آن جستجو می‌کردند.

چکیده: بدیهی است که گفتمان در گفتگوی ارتباطی اهمیت دارد و نیازمند مجموعه‌ای از عناصر مانند فرستنده، گیرنده، پیام و راهبردی است که فرستنده برای رساندن پیام خود به گیرنده به کار می‌گیرد. فرستنده پیام تلاش می‌کند تا به هدف مورد نظر خود برسد، اراده خود را اجرا کند و نیات خود را به بهترین شکل از طریق استفاده از زبان، مطابق با آنچه زمینه گفتار ایجاب می‌کند و آنچه فرستنده تأیید می‌کند، بیان کند. مسئله‌ی تحقیق این است که وقتی سخنی گفته می‌شود، متضمن چندین نیت است و این نیت‌ها قابل فهم نیستند مگر اینکه تحلیل شوند تا علاوه بر شرایط تولید گفتار، نوع رابطه‌ی بین گوینده و گیرنده و ابزارهای زبانی که آن نیت‌ها را که در ذهن گوینده نهفته است، اجرا می‌کنند، روشن شوند. این تحلیل همچنین به ما کمک می‌کند تا مهارت درک کلام - در بافت‌های چندگانه آن - را در خود پرورش دهیم تا نیات فرستنده، که امام رضا (علیه السلام) در سخنانش است، روشن شود، چرا که این سخنان علاوه بر ابزارهای زبانی و استفاده دقیق از زبان، حاوی مضامین والا و راهبردهای بلاغی متنوعی هستند. لازم است سخنان ایشان آشکار شود، زیرا اندیشه فلسفی ترجمه شده از یونان در عصر عباسی با اندیشه اسلامی آمیخته شده بود و در اینجا نقش امام، تبیین و دفاع از اندیشه اسلامی با استفاده از روش‌های مختلف زبانی است. بنابراین، لازم است سخنان او را بررسی کنیم، در آنها عمیق شویم، اهداف او را بشناسیم، آنها را بفهمیم، روشن کنیم و در محتوای آنها تأمل کنیم. اهمیت این مطالعه در پی بردن به اهمیت سخنان فرستنده، که امام رضا (علیه السلام) است، و کشف راهبردهای گفتمانی که ایشان برای فهم، توضیح و تحلیل سخنان خود به کار گرفته‌اند، و شناخت ابزارهای زبانی و در نتیجه درک اهداف ایشان در تأثیرگذاری و هدایت مخاطب نهفته است. امام رضا (علیه السلام) بر مبانی مختلفی از جمله رابطه بین گویندگان، حجیت کلام و ارجاعاتی که در شرایط بیرونی کلام به آنها اشاره می‌کند، تکیه داشتند. اما رایج‌ترین تدبیر در کلام ایشان (صلی الله علیه و آله و سلم)، تدبیر کنایه است. از آنجا که امام (علیه السلام) در آن شرایط حساس سیاسی، نگران جان خود و یارانش بود، از فنون بلاغی برای اجرای مؤثر سخنانش استفاده کرد. زیرا او گاهی و گاهی عموماً افراد را بر اساس پیشینه فکری‌شان مورد خطاب قرار می‌داد و این امر به موقعیت سخنرانی، زمان آن و هدف مطلوب از سخنرانی در طول اجرای آن بستگی داشت و می‌خواست بر گیرنده در سطوح مختلف فکری‌شان تأثیر بگذارد. امام (علیه السلام) از طریق ارتباط مستقیم خود با جامعه و پیش‌فرض‌های از پیش تعیین‌شده خود درباره وقایع زمان خود، سازوکاری را که از نظر بافت با گفتمان سازگار بود، تعیین کرد؛ از طریق آگاهی او از گفتمان‌های رایج در آن زمان، که بنا به اقتضای موقعیت گفته می‌شدند، یا از طریق اشعاری که مردم در میان خود می‌چرخیدند، یا مناظرات یا رواج کتاب‌های ترجمه‌شده در آن زمان، به صورت سرود خوانده می‌شدند.روشی که در این پژوهش دنبال می‌شود، روش پراگماتیک است و از طریق استقرای کامل انجام می‌شود که از طریق آن می‌توانیم نمونه مطالعه را از کتاب (مسند الامام الرضا علیه السلام) نوشته عطاردی بگیریم و این نمونه، الگوهای جامعی از سخنان امام رضا علیه السلام بر اساس نظریه‌های پراگماتیک است و آن را با تحلیل پراگماتیک بررسی می‌کنیم. برای رسیدن به نتایج منطقی کلمات کلیدی: (3 تا 5 کلمه) کاربردشناسی، راهبردهای گفتمان، سخنرانی، امام رضا (ع)

پس از رحلت سید الاوصیاء و خاتم الانبیاء، امت به فرمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که علی و فرزندانش (علیهم السلام) را اول و اولوالعزم قرار داد تمسک نکردند. وآنها را جانشینان پس از او قرار داد تا امت را به راه راست هدایت کنند. بعد از رسول اعظم امت اسلامی به چند مذهب تقسیم شد و فرقه ها به چند فرقه تقسیم شده اند، از جمله شیعیان معتقد به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، اما در امامت فرزندان بعد از او و تعداد امامان اختلاف داشتند. وهمچنین اختلاف انها در مورد مساله امامت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وبرخی از آنها به دلیل غلو به حد کفر رسیدند و فرقه ها متعدد شدند. اما هیچ شکی وتردیدی نیست که فرقه شیعه اثنی عشری تنها فرقه هدایت شده است که براساس دلایل قاطع در قرآن کریم و روایات رسول اعظم (صلی الله علیه و آله) آمده است، این تحقیق تخصصی است در بررسی مذاهب شیعه در عصر فرزندان الرضا (علیهم السلام) و جواد و الهادی و عسکری (علیهما السلام). شکی نیست که زندگی ائمه شیعه به طور کلی از اهل بیت (علیهم السلام) سرشار از درس و عبرت است و هر مسلمانی بدون آن نمی تواند بگذرد، چه رسد به کسانی که مخصوصا متعلق به ایشان هستند. این نظر به ویژه در مورد امام محمد جواد و امام هادی و امام عسکری (علیهما السلام) است. پس از امام رضا (علیه السلام) فرقه های بسیاری پدید آمده اند و فرقه هایی هستند که بلافاصله پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به امامت علی بن ابی طالب معتقدند. اما در فروع دیگر مانند تعداد امامان یا اعتقاد به مهدویت و نیز در تشخیص اعتبار امام بعدی یا تشخیص اعتبار مهدی موعود با یکدیگر تفاوت دارند. از زمان امام رضا (علیه السلام) تا زمان غیبت صغری موارد کمی از مذهب غالی وجود داشت و افرادی که غالی نامیده می شدند در این دوره از طرفداران معروف غالی بودند. از این رو این دوره را دوره افراط و تفریط بدون عبادت می نامند. از جمله جریانات انحرافی در این دوره حضور فعال صوفیان با عقاید و فکرهای انحرافی بود. گروه هایی از این فرقه با برداشتن مسجد و ساختن خانقاه از مردم جدا شدند. تحولات سیاسی پی درپی که در ملت قبل از مکتوب شدن تاریخ آن، از سقیفه تا پایان عصر عباسی رخ داد، با تلاش مقامات سیاسی - به ویژه - بیشترین تاثیر را در تحریف ویژگی های تاریخ اسلام در دوره امویان و عباسیان داشت. در این تحقیق رویکرد توصیفی و تحلیلی برای این پژوهش اتخاذ شده است. اهمیت این تحقیق در بررسی مذاهب شیعه، احوال آنها و علل پیدایش آنها پس از عصر امام رضا (علیه السلام) در دوران امام جواد، امام هادی و امام هادی، امام عسکری (علیه السلام).

صحيفة الإمام الرضا‌ عليه‌السلام، مجموعه رواياتى است كه امام رضا عليه‌السلام از اجداد طاهرينش از حضرت رسول خدا صلى‌اللّه‌عليه‌وآله‌و‌سلم روايت كرده‌اند. صحيفة الرضا از کتاب‌هاى معتبر شيعه و از اصول اوليه به شمار مى‌آيد و علما و فقهاى بزرگ شيعه اهتمام خاصى براى نقل و روايت آن داشته‌اند. اين كتاب را احمد بن عامر طائى در سال 194 هجرى در شهر مدينه از امام رضا عليه‌السلام روايت كرده است.وى از نسل وهب بن عامر است كه در كربلا همراه امام حسين‌ عليه‌السلام به شهادت رسيد.پدر او نيز در جنگ صفين در يارى حضرت علی‌ عليه‌السلام به فيض شهادت رسيده است. كتاب صحيفة الرضا عليه‌السلام نزد علماى شيعه از اعتبار فراوانى برخوردار است و از اصول چهار صد گانه اوليه بشمار مى‌آيد و از منابع مهم كتاب‌هاى روايى شيعه مانند: کتاب‌هاى شيخ صدوق چون توحيد و عيون اخبار الرضا عليه‌السلام شمرده مى‌شود. از جمله بزرگانى كه اين كتاب را روايت كرده‌اند شيخ صدوق، نجاشى، شيخ سجستانى و شيخ طبرسى را مى‌توان نام برد. كتاب در نظر اهل سنت علاوه بر علماى شيعه، علماى اهل تسنن نيز اهمّيت زيادى براى نقل اين كتاب قائل شده‌اند مانند: 1 - ابومحمدحسنبن ابى حنيفه جمشادى، 2 - اسماعيل بن احمد بن حسين بيهقى، 3 - قاضى ابن ابى النجم، 4 - ابن عساكر و.... اين كتاب احاديث جالبى درباره توحيد، علم، عبادات و احكام، تفسير، فضايل حضرت رسول خدا صلى‌اللّه‌عليه‌وآله‌و‌سلم و اهل‌بيت آن حضرت (حضرت على، فاطمه حسن و حسين صلوات‌الله‌عليهم)، اخلاق و آداب، خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها، طب و نكات بهداشتى را در بر دارد