جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رآن و آخرين حجت: مشترکات قرآن و حجت زمان(عج) نام كتابى است كه به قلم يكى از ارادتمندان به ساحت امام عصر(ع)؛ يعنى مرحوم آيت‌اللّه حاج شيخ رضا توحيدى(ره)، در باب قرابت‏ها، شباهت‏ها و فصول مشترك قرآن و امام زمان(ع) به نگارش درآمده است. اصل اين كتاب بنا به آنچه حجّت‌الاسلام على‌اكبر مهدى‏‌پور در معرّفى مؤلّف و كتاب آورده‌‏اند، در دوازده دفتر تنظيم و تدوين شده كه تنها اين بخش مشتركات به چاپ رسيده است. اين كتاب، چنانچه از نام آن پيداست به بررسى فصول مشترك ميان ثقلين (قرآن و عترت) می‌پردازد و به ده‌‏ها شباهت و قرابت ميان اين دو گوهر گرانبها اشاره می‌‏كند. مؤلّف، محور و مدار بحث را خطبه 186 «نهج‌البلاغه» قرار داده است. حضرت امير(ع) در اين خطبه، پس از بيان بعثت، در فرازهاى واپسين خطبه به ويژگی‌هاى قرآن مى‏پردازد و در آن، نزديك به پنجاه صفت براى اين كتاب آسمانى برمی‌‏شمارد. مؤلّف، ضمن ترجمه و توضيح مفردات اين خطبه، آن صفات و امتيازات را در عموم معصومان(ع) خاصّه در امام عصر(ع) به عنوان «ثقل اصغر» باز می‌جويد و به انطباق آنها با امامان معصوم می‌‏پردازد و می‌‏نويسد: هرچه در قرآن باشد، به نحو اتمّ، در معصوم وجود دارد و حجّت و قرآن از هم جدايى ندارند. ايشان درباره اين انطباق و اشتراك آورده‏‌اند: مولى الموالى، حضرت اميرالمؤمنين(ع) در نهج‌البلاغه خود در موارد عديده‏اى راجع به اوصاف كتاب اللّه العزيز و مقام و موقعيّت و خصوصيّات قرآن مجيد، بيانات ارزنده‏‌اى فرموده كه همه در خور ستايش است. حقير ناچيز يكى از آنها را كه بسيار جامع و جالب بوده و حاوى چهل و دو منقبت و فضيلت [درباره آن كتاب شريف‏] است، تبرّكا ذكر كرده، انطباق هريك را، با وجود مقدّس امام زمان(ع) بيان می‌كنم. مولّف، در زير هر فصل، احاديث فراوانى را در تأييد و تسديد گفتار خود آورده كه ما در مقام گزينش و گزارش، تنها عصاره‏اى از مطالب ايشان‏ را جهت آشنايى خوانندگان محترم آورده و علاقه‏‌مندان به اين مباحث و معارف را به اصل كتاب ارجاع می‌دهيم. اين كتاب در 280 صفحه توسط «انتشارات سيماى آفتاب» و با مقدّمه كوتاه استاد على اكبر مهدی‌‏پور در پاييز 1382 ش. به چاپ رسيده است.

بحث از امامت به ویژه امامت امام زمان(عج) یکی از مباحث مهم و اساسی در مذهب شیعه است، به گونه ای که آن چه شیعه را از دیگر مذاهب اسلامی متمایز می سازد، همان اعتقاد به تولد و وجود امام زمان(عج) است. یکی از مسئولیت های خطیر شیعیان، دفاع از این اعتقاد پایه ای است و یکی از راه های دفاع از این اعتقاد، تمسّک جستن به روایاتی است که امامت اخوین را بعد از امام حسن و امام حسین(علیهم السلام) جایز نمی داند. از دیرباز، افرادی بوده اند که همواره با شبهه های بی اساس، وجود و تولد این آفتاب عالم تاب را زیر سؤال برده اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی می کوشد ضمن اثبات وجود امام زمان(عج) با استناد به روایات عدم جواز امامت اخوین بعد از امام حسن و امام حسین(علیهم السلام)، به برخی شبهه هایی پاسخ دهد که احمد الکاتب در کتاب الإمام المهدی حقیقة تاریخیة أم فرضیة فلسفیة (۲۰۰۷ میلادی) در انکار وجود امام زمان(عج) مطرح کرده است. بنا بر ادعای کاتب، روایات مربوط به عدم جواز امامت اخوین، خبر واحدند که شیخ طوسی آن را دویست سال بعد از شهادت امام عسکری(ع) مطرح کرده است و نمی تواند راهی برای اثبات وجود امام زمان(عج) باشد. بر اساس این تحقیق، علمای شیعه از زمان سعدبن عبدالله اشعری قمی که تقریبا معاصر با امام عسکری(ع) است، برای اثبات امامت امام زمان(ع) به این احادیث استدلال کرده اند. این احادیث نیز خبر واحد نیستند و آنچه کاتب در مورد دلیل امامت عبدالله افطح بیان می کند، درست نیست.

بحث مهدویت به عنوان «گونه‌‌‌شناسی اندیشه‌‌‌ی مهدویت» در میان اهل سنت هندوستان در سه بخش بیان و بررسی شد: یکی، اندیشه‌‌‌ی مشهور جمهور امت مسلمه، مانند اندیشه‌‌‌ی مهدویت صوفیان و بریلوی‌‌‌ها و دیوبندی‌‌‌ها و دومی، اندیشه‌‌‌ی مهدویت خلاف جمهور از زبان برخی از اندیشمندان، مانند دیدگاه علامه مودودی و مولانا شمس نوید عثمانی دیوبندی و مولانا وحیدالدین خان و سومی، جریان ادعای مهدویت سیدمحمد جونپوری در قرن دهم و جریان قادیانیت در هند در قالب اندیشه و جریان مهدویت در هند تک تک به صورت خلاصه، با استفاده از آثار دست اول متعلق به آن حلقه و فرقه و شخص و گروه بیان و بررسی شده است. درباره‌‌‌ی آثار صوفیان، به ویژه در اثر چشتیان، بحث تاریخی شده است و نیز با اندیشه‌‌‌ی مهدویت شیعه‌‌‌ی امامیه کاملاً نزدیک است. البته اندیشه‌‌‌ی حلقه‌‌‌های دیگر سلاسل نیز در مقایسه با اندیشه‌‌‌ی خالص اهل سنت، به شیعه‌‌‌ی امامیه نزدیک‌‌‌اند و اندیشه‌‌‌ی فرقه‌‌‌ی بریلوی‌‌‌ها و دیوبندی‌‌‌ها همان اندیشه‌‌‌ی مشهور جمهور اهل سنت است و نیز بحث تاریخی درباره‌‌‌ی امام مهدی+ نیاورده‌‌‌اند و صرفاً بحث روایتی نموده‌‌‌اند. همچنین در میان این سه گروه، آثار صوفیه بیشتر و قدیمی‌‌‌ترند. در این مقاله، از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. آثار صوفیان هند قدیمی‌‌‌تر و بیشتر است، در حالی که آثار دانشمندان بریلوی و دیوبندی آثار معاصر به شمار می‌رود.

دوره غیبت صغری به عنوان دوران گذار از حضور به غیبت امام (ع) از آن‌رو اهمیت می‌یابد که بخشی از اصول اندیشه امامیه در این دوران پایه‌گذاری گردیده است. این دوره به دلیل عدم دسترسی عمومی شیعیان به امام، وکیلان به عنوان کانال ارتباطی میان ایشان و جامعه شیعه معرفی گردیده و بخشی از عناصر کلیدی تفکر امامیه به وسیله سفیران به شیعیان منتقل گردیده است. اینکه وکیلان چه مضامین و آموزه‌هایی را به امامیه منتقل نموده و یا در مسیر انتقال آن‌ها فعال بوده‌اند؛ سوالی است که با استناد به متون روایی و رجالی تاریخ شیعه در این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ آن هستیم. به نظر می‌رسد با توجه به نقش کلیدی ارتباطی که وکیلان در این دوران ایفا می‌نمودند، بررسی این مضامین کمک خواهد کرد تا درک بهتری از روند شکل‌گیری مفاهیم شیعی و نقش وکیلان چهارگانه در ترویج و تثبیت اصول شیعه پیدا کنیم. یقینِ سفیران به ولادت و غیبت امام و القاء آن به مخاطبان خود از طریق بیان گزارش‌هایی از دیدار با امام(ع) و محافظت کامل از نام و نشان امام دوازدهم به گونه‌ای که یکی از اصلی‌ترین مسائلی که به وسیله ایشان بر آن تأکید می‌شد نهی از نام بردن از امام بود؛ مهمترین آموزه‌هایی است که به وسیله ایشان تولید و به جامعه شیعه عرضه گردیده، و از آن طریق سبب تقویت بنیه اعتقادی شیعه به وجود امام دوازدهم در آن روزگار و پس از آن شده است.