جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان‌شناسی همواره در کانون توجّه مکاتب الهی و نظام‌های فلسفی بوده است. این نوشتار بر آن است ضمن تحلیل دیدگاهای انسان شناسی سارتر نسبت به مباحث انسان‌شناسی و برخی نقدهای وارد بر این دیدگاه را بر اساس آیات قرآن کریم بیان نماید. در نگاه نخست تشابهاتی بین دو دیدگاه در مباحثی همچون آزادی و کرامت و موقعیت‌های مرزی و تعریف انسان به شدن رخ می‌نماید؛ لیکن با غور، تعارضات کثیری مشهود است. اسلام انسان را موجودی مرکب از طبیعت و فطرت می‌داند که واجد کرامت ذاتی به سبب روح الهی و منعم به نعمت آزادی و اختیار است ، تا در پرتو هدایت تشریعی به غایتی که برای او ترسیم شده که همان مقام قرب الهی نائل آید. او مسئول گزینش‌های خویش است ومرگ غایت زندگی او نیست و در سرایی دیگر باید پاسخگو باش؛ در مقابل سارتر ضمن سکوت نسبت به چگونگی آفرینش انسان، با محوریت قرار دادن اصل تقدّم وجود بر ماهیت و اعطای آزادی اتم و اکمل به انسان، ماهیت پیشین و سرشت واحدِ انسانی و دخالت طبیعت و وراثت را نفی؛ و منکر وجود خدا می‌‌شود. در این مکتب انسان فاقد هرگونه کرامت و منزلت پیشین است. مرگ سرانجام و سرنوشت اوست. سعادت و کمالی جز مطلق آزادی برای او ترسیم نشده و او مسئول گزینش‌های خویش است. سارتر عقل گریز است و از بین اقسام علوم تنها شهود را می‌پذیرد و قانون علّیت را تنها در غیررفتارهای انسانی جاری و ساری می‌داند. رویکرد سارتر نسبت به مباحث انسان‌شناسی رویکردی فلسفی و مادّی‌گرایانه است که به اومانیسم می‌انجامد و پاسخگوی جمیع نیازهای بشر نیست، چرا که برخاسته از فکر و عقل بشری است. به نظر می رسد نقد قرآن کریم بر انسان‌شناسی سارتر می‌تواند چالش‌های مطرح شده توسط سارتر را به طور کامل‌تر پاسخ دهد و به این طریق با فهم عمیق‌تر و کامل‌تر از ماهیت و جایگاه انسان در جهان، ضمن ترسیم تصویری جامع‌تر از انسان، نظام انسان‌شناسی برتری که مبتنی بر آموزه‌های وحیانی است را جایگزین مکتبی برخاسته از اندیشه بشری نماید که یقین پیامدهای عملی و نظری مهمی برای اخلاق، فلسفه دین و علوم انسانی خواهد داشت و زندگی اخلاقی و سعادت‌مندانه را به ارمغان خواهد آورد.

انسان تنها موجود نیازمند به معنا می باشد او به همان میزان که برای زنده ماندن به غذا احتیاج دارد به معنا نیز همچون خوراک نمادین نیازمند است. در این بستر است که معنای زندگی یکی از مهم‌ترین موضوعات فلسفی، روان‌شناختی و دینی ، از چشم‌اندازهای گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و در حوزه‌های مختلف از آن سخن به میان آمده است. به طور کلی دو دیدگاه در باب معنا در میان متفکرین و فلاسفه وجود دارد. فیلسوفانی که معنا را امری عینی، بیرونی و "مکشوف" می‌دانند و فیلسوفانی که آن را امری درونی، انفسی و "مجهول" تلقی می‌کنند که از درون انسان برخاسته و وابسته به شخص(Subjective) بوده و سرچشمه‌ی آن اراده و گزینش‌ها و تعهدات انسان است. سارتر نیز از جمله متفکرانی است که معنا را امری درونی و جعل کردنی می‌داند. ما در این پژوهش تلاش می‌کنیم تا با بررسی نسبت میان هستی‌شناسیِ وجود لنفسه و اخلاق انضمامی در فلسفه سارتر به مهمترین مسئله زیستی بشر امروز به طریق جعل معنا پاسخ دهیم. به اعتقاد سارتر آدمی ماهیت از پیش تعیین شده و ثابت ندارد؛ ماهیت او به واسطه‌ی انتخاب‌هایش همواره در حال ساخته شدن است. انسان به عنوان یک وجود لنفسه با تکیه بر آزادی خود می‌تواند ارزش‌های اخلاقی مورد تایید خود و جامعه‌اش را بسازد و با ایجاد حس تعهد و التزام معنایی برای زندگی جعل کند.

میان سارتر و لاکان مواجهه‌ای تاریخی و فکری وجود دارد، نخستین دیدار تاریخی فیلسوف و روانکاو در سال 1936 در سمینارهای الکساندر کوژو پیرامون پدیدارشناسی روح هگل بود. محوری‌ترین دغدغه آن‌ها را می‌توان حول محور بیناسوبژکتیویته، جایگاه دیگری و آزادی سوژه دانست که از این منظر علی‌رغم برخی تفاوت‌های اساسی، می‌توان رابطه جدیدی میان اگزیستانسیالیسم و روانکاوی ترسیم کرد. مسئله محوری هر دو را می‌توان در شکافی پروبلماتیک با متفکران مدرن جستجو کرد. نقش دیگری در به انقیاد کشیدن عاملیت سوژه و یافتن راهی برای فردیت و آزادی از موضوعات مهمی است که می‌توان در آثار فلسفی و ادبی سارتر و همچنین سمینارهای لاکان مشاهده کرد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه دیگری در برساخت سوبژکتیویته و همچنین برشمردن مؤلفه‌های اساسی است که در آثار هر یک از این متفکران به تحقق آزادی و میل سوژه یاری می‌رساند. با وجود نقد لاکان به خوانش اسطوره‌ای سارتر پیرامون مفهوم آزادی و خرده‌گیری سارتر به روانکاوی به عنوان یک گفتمان جبرگرایانه، هر دو در مواضع فلسفی و فراروان‌شناختی خویش بر حضور همیشگی دیگری و یافتن راهی برای آزادی سوژه تأکید می‌ورزند. مفاهیم «انتخاب بنیادین» سارتر و «میل بنیادین» لاکان در حضور و سلطة گریزناپذیر دیگری‌ها، بیانگر مفری برای تحقق آزادی است. سوژه‌ خواهان آزادی و هویت فردی است، اما تناقضاتی وجود دارد که سوژه را در پروسة انتخاب و ارضای میل با مشکل مواجه می‌کند. یافتن برهه‌هایی برای رفع چنین تناقضاتی در هر دو خط فکری اگزیستانسیالیسم و روانکاوی امری دشوار و پیچیده است.

در زمانة کنونی ما، گفتمان قدرت و دیگری­سازی چنان بر روابط بیناسوبژکتیویته سیطره یافته است که به تمام لایه­های زندگی اجتماعی، سیاسی، دینی و حتی زیست سادة انسان نفوذ کرده است. سیطرة چنین نیرویی چنان گسترده و پیچیده شده است که گویی نیروی محرکی جز آن در زندگی انسان معاصر وجود ندارد. به نظر می‌رسد در تعریف دیگری و روابط بیناسوبژکتیویته با نوعی آپوریا روبه‏رو هستیم که در آن، رابطة سوژه با دیگری کماکان مبهم و پیچیده است. بر پایة این خطوط، ضروری است تا پژوهش­­های جدید با جدیت و اهمیتی بیشتر، مناسبات بیناسوبژکتیویتة معاصر و وجوه مختلف مفهوم دیگری­ در آن را بررسی کنند. سارتر و مرلوپونتی از مهم­ترین متفکرانی هستند که روابط بیناسوبژکتیویته را تحلیل و جایگاه و نقش دیگربودگی را در این روابط برجسته کرده­اند. مدعا و یافتة اصلی پژوهش حاضر این است که روابط ما با دیگری بر تنشی متعادل میان روابط تأملی و پیشاتأملی، تعارض و تعامل، حفظ فردیت و انحلال مرزهای میان خود-دیگری متکی است. این تنش‌ها پیش از آنکه مفاهیمی برساخت­گرایانه باشند که نیازمند تدبیر و چاره باشند، صرفاً جنبه‌های ذاتی روابط بیناسوبژکتیویته هستند. کنش بیرونی و ساختار جبری نهادها و گفتمان قدرت و نقش ویرانگر آن‌ها در منقادسازی سوژه را نمی­توان نادیده گرفت؛ اما هم‏زمان با عدول از برخی از تفاوت‌های سوژه و دیگری و تمرکز بر عاملیت و کنش­گری سوژه، ضروری است تا جهت‌یابی جریان‌ها و رویدادهای بیناسوبژکتیویته را آمیزه و ملغمه‌ای از این دو رویکرد دانست.

هدف تحقیق: مقایسه نسبت مرگ و معنای زندگی در هیدگر و سارتر است. پرسشهای تحقیق: چگونگی تقریر این رویکردها توسط این دو فیلسوف و دلالیل آنها بر اثبات مدعای خویش بوده است. و آینکه ایا آنها توانسته اند بدون بهره‌گیری از ایده‌ی خدا و جهانی دیگر مرک را به عنوان عاملی معنابخش تفسیر کند یا خیر‭ ؟‬یافته های تحقیق: درک تقویت الگوی زندگی معنادار نزد هیدگر در نسبت به مرک و تضعیف معنای موجود یا مجعول زندگی بواسطه‌ای مرک در سارتر.

ترجمه ماشینی : نقد عقل دیالکتیکی ژان پل سارتر عموماً به عنوان اثری از هستی شناسی اجتماعی و/یا نظریه اجتماعی هنجاری خوانده می شود. پروژه حاضر پیشنهاد می کند که بهتر است به CDR به عنوان یک تحقیق اکتشافی، به عنوان یک تحقیق رسمی و منطقی در ساختارهای رسمی ابتدایی تاریخ نگرش شود. هنگامی که هرمنوتیک هستی‌شناختی و هنجاری به سمت قرائت هیپومنطقی هماهنگ می‌شود، CDR به متن اولیه نظریه انتقادی تبدیل می‌شود که می‌تواند به نظریه‌پردازان آینده هم در تحلیل شرایط مادی و هم در پیشنهاد مسیرهایی برای پراکسیس رهایی‌بخش کمک کند. این پایان نامه به دو بخش تقسیم می شود. بخش اول تحلیلی از ساختارهای رسمی و منطقی کلیدی در نقد عقل دیالکتیکی ژان پل سارتر است. قابل فهم بودن آنها نتیجه خوانش تازه از متنی است که یا نسبتاً نادیده گرفته شده یا به روشی خاص و از پیش تعریف شده خوانده شده است. این خوانش از طریق یک رویکرد تفسیری به چالش کشیده می شود، در حالی که با چهره های کلیدی رویکرد تفسیری استاندارد نیز درگیر می شود. هدف این نیست که مفسران قبلی را لکه دار کنیم، زیرا این کار به شدت مدیون آنهاست، بلکه پیشنهاد اصلاحی جزئی است که غنای پنهان این متن را قادر می سازد آشکار شود. در پایان بخش اول، حالت‌های مختلف «گروه‌های عملی» با ارزش رسمی، منطقی و اکتشافی آن‌ها درک خواهند شد. این به ما امکان می‌دهد نظریه‌ای درباره یک گرایش منطقی بسازیم که «منطق تخیلی کنش» نامیده می‌شود که در برابر کنترل سلطه‌جویانه سریال مقاومت می‌کند. بخش دوم این مفاهیم را با کارهای اولیه سارتر در مورد تخیل پیوند می‌دهد و راه‌های بیشتری را پیشنهاد می‌کند که از طریق آن‌ها می‌توان چنین ازدواجی را با تحلیل گرایش‌های منتخب از گرایش‌های اخیر در فلسفه قاره‌ای تقویت کرد. نتیجه این است که درک تازه‌ای از «منطق زنده کنش» در نقد عقل دیالکتیکی به‌عنوان «منطق تخیلی کنش» پدیدار می‌شود، که به موجب آن تخیل به لحظه‌ای نهفته و نهفته از خود پراکسیس در تضاد فعال خلاقانه دائمی تبدیل می‌شود. شرایط سریال با گنجاندن تخیل در منطق عمل زنده سارتر، دو نتیجه به دست می آید: 1) با توضیح بیشتر منطق روابط قدرت پویا که زندگی اجتماعی را تشکیل می دهند، مجموعه ای قوی تر از ابزارهای تحلیلی پدیدار می شوند که با آن نظریه اجتماعی و سیاسی جدید می تواند توسعه یابد. و 2) با نظریه‌پردازی روش‌هایی که از طریق آنها می‌توان چنین منطقی را در دگرگونی دائمی زندگی به کار گرفت، یک تفکر خلاقانه، آینده‌نگر و اتوپیک ایجاد می‌شود.