جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«آیا می‌توانم این تصور را ایجاد کنم که می‌خواهم چیزی به خواننده بیاموزم؟» - لودویگ ویتگنشتاین در چشم‌انداز وسیع تحقیقات‌ فلسفی، موضوعات کمی به اندازه ماهیت زبان و معنا، جذابیت و بحث را برانگیخته است. لودویگ ویتگنشتاین، یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان قرن بیستم، عمیقا به این سوالات پرداخت؛ به‌ویژه در «پژوهش‌های فلسفی». کاوش او در زبان، قواعد و امکان زبان خصوصی، دهه‌ها ذهن‌ها را مجذوب خود‌ کرده‌ است و جرقه تفسیرها و پاسخ‌های بی‌شماری را برانگیخته است. سول کریپکی در اثر مهم خود، «ویتگنشتاین»، پژوهش عمیق را آغاز‌ می‌کند تا لایه‌های پیچیده اندیشه ویتگنشتاین را باز‌ کند. کریپکی از طریق تجزیه‌و‌تحلیل دقیق و تفسیر روشنگرانه، خوانندگان را به هزارتوی پیچیده ایده‌های ویتگنشتاین دعوت‌ می‌کند و وضوح و روشنگری را در جایی که زمانی ابهام و گیجی وجود داشت، ارائه می‌کند. در مرکز تحقیقات ویتگنشتاین، مفهوم قواعد نهفته است؛ چگونه قوانین را بفهمیم و از آنها پیروی کنیم؟ معنای کلمات و اعمال در یک جامعه زبانی چیست؟ این پرسش‌ها در سرتاسر «پژوهش‌های فلسفی» که مفاهیم متعارف زبان و ارتباطات را به چالش می‌کشد، بازتاب می‌یابد. کار کریپکی هم یک نمایش و هم یک کاوش است. او با نگاهی دقیق به متن ویتگنشتاین می‌پردازد و پیچیدگی‌های آن را آشکار می‌کند و درعین‌حال، تأملات و تفاسیر خود را نیز اضافه می‌کند. کریپکی از طریق درگیری خود با ایده‌های ویتگنشتاین، موضوعات اساسی فلسفی در مورد معنا، فهم و ماهیت خود زبان را روشن می‌کند. محور تحلیل کریپکی، مفهوم معمایی ویتگنشتاین از زبان‌خصوصی است. ویتگنشتاین به‌طرز تحریک‌آمیزی پیشنهاد می‌کند که غیرممکن است زبانی داشته باشیم که کاملا خصوصی باشد و فقط خود شخص آن را بداند. این ادعا مفروضات عمیقا ریشه‌دار درباره ماهیت زبان و شناخت را به چالش می‌کشد و راه‌های جدیدی را برای تحقیق فلسفی باز می‌کند. کاوش کریپکی در مورد دیدگاه‌های ویتگنشتاین در مورد زبان‌خصوصی، هم دقیق و هم قابل‌تأمل است. او به دقت استدلال‌ها و مفاهیم موضع ویتگنشتاین را بررسی می‌کند و اهمیت و ارتباط فلسفی آن را نشان‌می‌دهد. با انجام این کار، کریپکی نه‌تنها اندیشه ویتگنشتاین را روشن می‌کند، بلکه خوانندگان را نیز دعوت می‌کند تا با پرسش‌های عمیقی درباره ماهیت ذهنیت، بین‌الاذهانی و معنا دست‌و‌پنجه نرم کنند. «ویتگنشتاین» صرفا یک اثر تفسیری نیست، این یک گفتگوی فلسفی است که چندین نسل را دربر‌ می‌گیرد. درگیر‌شدن کریپکی با افکار ویتگنشتاین فراتر از صفحات کتاب طنین‌انداز می‌شود و الهام‌بخش بحث‌های جاری میان فیلسوفان و محققان در سراسر جهان است. همانطور که ویتگنشتاین می‌نویسد: «هرجا که نمی‌توان صحبت‌ کرد، باید در‌مورد آن سکوت‌ کرد». کریپکی از طریق تحلیل و تفسیر روشنگرانه خود، خوانندگان را به صحبت، مشارکت و تأمل در اسرار عمیقی که در قلب فلسفه ویتگنشتاین نهفته است دعوت می‌کند.

نویسنده کتاب حاضر می گوید: «این کتاب تلاش من برای نگریستن به ابعاد مهمی از کار لودویگ ویتگنشتاین(1889-1951) در نسبت با زندگی او و طرز تلقی اش از خویش است، تلاشی نه برای پوشش دادن جملگی ابعاد زندگی یا کار او، بلکه برای دیدن راههایی که این دو با هم می خوانند.» روز یکشنبه ششم اکتبر 1929، لودویگ ویتگنشتاین در یکی از اتاق هایش در کیمبریج، از خواب آشفته ای پرید. با رمز ساده الفبای معکوسش نوشت: ناتوان از فکر، افکار کابوس وار و تکراری. سپس با الفبای روشن خوابش را ثبت کرد، خوابی راجع به استیصال از مشاجره بر سر تلاش نومیدانه برای تعمیر دستگاهی که یک بار تنظیمش کرده بود. او شرح خواب را چنین پایان برد: فکر کردم مجبورم با کسانی زندگی کنم که نمی توانم خودم را حالی شان کنم. این فکری است که در واقع اغلب اوقات دارم. در عین حال احساس می کنم عیب از خودم است. ویتگنشتاین بعد از تلاشی مختصر و تاحدی سرسری برای تعبیر این خواب، رمزنویسی خود را دوباره از سر گرفت و نوشت: حال در این جا، خودم را خیلی بیگانه احساس می کنم. کاملا متکی به خود. کتاب حاضر اولین اثر مستقل جیمز کلاگ، ویتگنشتاین پژوه و استاد فلسفه در دانشگاه ویرجینیا است.

نویسنده کتاب حاضر می گوید: «این کتاب تلاش من برای نگریستن به ابعاد مهمی از کار لودویگ ویتگنشتاین(1889-1951) در نسبت با زندگی او و طرز تلقی اش از خویش است، تلاشی نه برای پوشش دادن جملگی ابعاد زندگی یا کار او، بلکه برای دیدن راههایی که این دو با هم می خوانند.» روز یکشنبه ششم اکتبر 1929، لودویگ ویتگنشتاین در یکی از اتاق هایش در کیمبریج، از خواب آشفته ای پرید. با رمز ساده الفبای معکوسش نوشت: ناتوان از فکر، افکار کابوس وار و تکراری. سپس با الفبای روشن خوابش را ثبت کرد، خوابی راجع به استیصال از مشاجره بر سر تلاش نومیدانه برای تعمیر دستگاهی که یک بار تنظیمش کرده بود. او شرح خواب را چنین پایان برد: فکر کردم مجبورم با کسانی زندگی کنم که نمی توانم خودم را حالی شان کنم. این فکری است که در واقع اغلب اوقات دارم. در عین حال احساس می کنم عیب از خودم است. ویتگنشتاین بعد از تلاشی مختصر و تاحدی سرسری برای تعبیر این خواب، رمزنویسی خود را دوباره از سر گرفت و نوشت: حال در این جا، خودم را خیلی بیگانه احساس می کنم. کاملا متکی به خود. کتاب حاضر اولین اثر مستقل جیمز کلاگ، ویتگنشتاین پژوه و استاد فلسفه در دانشگاه ویرجینیا است.

سویه‌های عرفانی و رازآلود اندیشه های ویتشگنشتاین در دوره‌ی اولی فکری اش که مقارن زمانه ‌ی پرشور و شر است، همواره بحث برانگیز بوده، بر سر آنها اصرار ها و انکار های فراوان رفته است، یکی از پژوهش های برجسته در این کتاب «ویتشگنشتاین متقدم و عرفان» که در آن فرض قرائنی عرفاتی از تراکتاتوس به آزمون گذاشته می‌شود. آتکینسون نویسنده‌ی کتاب با نقد روش تحلیل رایل آغاز می‌کند و سپس با نظر به آثار دوره‌ی اول فکری ویتشگنشتاین از رابطه‌ی مفاهیمی مانند نشان دادن، واقعیت، زمان، بی معنایی و معناداری با امر رازآلود بحث می‌کند و در ادامه درگیر نقد و بررسی تفسیرهای ویتشگنشتاین پژوهانی از قبیل انسکم، هکر و اشتاینیوس می شد.

فلسفه «لودويگ يوزف يوهان ويتگنشتاين»، فيلسوف نامدار اتريشي، پژواكي از تحولات زباني است كه از اواخر سده نوزدهم پديدار شده است. زبان در اين دوره تبديل به موضوعي فلسفي شد و بعدها با رويكرد تأليفي ظهور كرد كه امروزه از آن به عنوان فلسفه زبان ياد مي‌شود. اين كتاب مشتمل بر مجموعه مقالات «اسكات سافر» درباره محوري‌ترين مفاهيم و آموزه‌هاي منطقي حاكم بر نوشته‌هاي ويتگنشتاين است.

فلسفه «لودويگ يوزف يوهان ويتگنشتاين»، فيلسوف نامدار اتريشي، پژواكي از تحولات زباني است كه از اواخر سده نوزدهم پديدار شده است. زبان در اين دوره تبديل به موضوعي فلسفي شد و بعدها با رويكرد تأليفي ظهور كرد كه امروزه از آن به عنوان فلسفه زبان ياد مي‌شود. اين كتاب مشتمل بر مجموعه مقالات «اسكات سافر» درباره محوري‌ترين مفاهيم و آموزه‌هاي منطقي حاكم بر نوشته‌هاي ويتگنشتاين است.

هدف این پژوهش با تحلیل مفاهیمی مرتبط با یادگیری در نوشتار ویتگنشتاین و نمونه هایی از استعاره های مشهور و مهمی که وی در آثار خود به قصد عینیت بخشی به مفاهیم آورده به بررسی کارکرداستعاره در تحقق « یادگیری در عمل» پرداخته و نقش استعاره به عنوان « حلقۀ واسط» در شناخت مورد بررسی قرار دهد. روش حیث هدف کاربردی و رویکرد کیفی و به شیوۀ تحلیلی می باشد. از نظر ویتگنشتاین استعاره فراتر از ابزاری بلاغی و به مثابه حلقۀ رابط قابلیت برانگیختن روشن سازی ذهن یادگیرنده را به سوی تحقق یادگیری مطلوب دارد. در آثار ویتگنشتاین استعاره به مثابه گونه ای امکان و چهارچوب برای درک صورت های زندگی و بستر ساز توافقی که در آن یادگیری در عمل روی می دهد قابل شناخت ا ست. استعاره ها جهانی بر ساخته از بازی های زبانی خلق می نمایند؛ برآمده از صورت های زندگی که معلم و فراگیر در آن به فهمی متقابل دست می یابند یادگیری را ممکن می سازد. استعاره های ویتگنشتاین عامل زمینه ساز عینیت بخشی به مفاهیم، بستر ی لازم برای الگوهای آموزشی است که یادگیری را از رهگذر توافق دربافتار صورت های زندگی به شیوه ای اثر بخش پیش می رانند.

معنای زبان هدف اصلی در پژوهش‌های زبانی است. ویتگنشتاین دو دیدگاه نسبت به زبان داشت: اول، زبان را تصویری از عالم می‌دانست؛ یعنی واژگان ارجاع‌ناپذیر به محسوسات را بی‌معنا می‌پنداشت؛ دوم، معنای زبان را تابع کارکرد آن در بازی‌های زبانیِ مخصوص کاربران آن می‌دانست. فارابی نیز زبان را فقط مافی‌الضمیر در انسان می‌دانست و بر این باور بود که قصد گوینده، که برای معانی به کار می‌رود و در قالب لفظ گنجانده می‌شود، همان زبان است. از دیدِ او، معانی موجودند و الفاظ نزد ملت‌ها قراردادی‌اند. این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تطبیقی نظریات ویتگنشتاین و فارابی درباره زبان و معنی را تحلیل کرده و وجوه تفاوت و تشابه ‌آن‌ها را نشان داده است. فارابی دو نظریه درمورد الفاظ داشت که با دیدگاه اول و دوم ویتگنشتاین سازگار بود. همچنین هر دو اندیشمند، زبان را محور اصلی فلسفه می‌دانستند و بر این باور بودند که کار اصلی فلسفه ابهام‌زدایی از زبان است، اما ویتگنشتاین در آغاز برخی گزاره‌ها را بی‌معنا تلقی می‌کرد و فارابی معنا را موجود در جهان می‌دانست. ویتگنشتاین دستور زبان را به‌عنوان علمی عملی نمی‌پذیرد و آن را تابع معنا می‌داند، اما فارابی علم نحو را علمی مستقل و هم‌سو با منطق می‌شمارد؛ به نظر او هر منطقی برای بیان نظریات خود نیازمند دستور زبان است تا به معنای صحیح برسد.

شطحیات زبانی عرفا بخشی از گفتارهای به ظاهر هنجارشکنانۀ ایشان است که به دلیل ایجاد شکاف میان زبان، تصور درونی عارف و واقعیت امر همواره مخاطبانی را در درک و فهم آن گزاره­ها گرفتار توهم و سوءِ برداشت‌کرده‌ و در نتیجه تیغ انتقاد و خرده‌گیری را به روی ایشان گشوده‌است. اگرچه شطحیات بیشتر منتسب به پیروان مکتب سُکر است؛ ولی بسیاری از افراد شاخص صحوی مذهب نیز دارای شطحیات گفتاری و رفتاری هستند. نظریۀ «بازی­های زبانی» ویتگنشتاین مبتنی‌بر دو اصل: قاعده‌مندی زبان و توجّه به کاربرد زبان برای درک معنا، می­تواند در تحلیل و تفسیر شطحیات زبانی عرفا راه‌گشا باشد. هرچند که شطحیات رفتاری هم مورد نکوهش افراد دور از عرصۀ سیر‌و‌سلوک عرفانی قرارگرفته‌است، ولی در این پژوهش تأکید بر شطحیات گفتاری است. کاربرد زبانی خاص در موقعیّت­های مختلف، عدم تناظر میان بیان زبانی، تصوّر و واقعیّت امر و فاصله‌گرفتن زبانِ عرفا از زبانِ قاعده­مند عام و ورود به عرصۀ زبان قاعده­مندِ ویژۀ اهل معرفت، از جمله مهم­ترین نشانه­های کاریست نظریۀ بازی­های زبانی در تحلیل شطحیات گفتاری است. این پژوهش به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی متن به سامان‌رسیده‌است.

یکی از مفاهیم اخلاقیِ مهمی که در سال‌های گذشته ذهن بسیاری از فیلسوفان را به خود مشغول داشته، مفهوم «یقین اخلاقی» است. این معنی که آیا گزاره‌های اخلاقی‌ای وجود دارند که آن چنان یقینی به بار‌آورند که هیچ شک، شبهه و یا استدلال، دلیل و شاهدی یارای هماوردی با آن را نداشته باشد؟ به باور برخی فیلسوفان برای نمونه گزاره‌ «نادرستی کشتن افراد بیگناه» چنین یقین اخلاقی‌ای برای ما به ارمغان می‌آورد. از میان فیلسوفانی که در این قلمرو قلم زده‌اند، می‌توان به دو خوانش اساسی نایجل پلیزنتز و مایکل کوبر اشاره نمود. پلیزنتز یقین اخلاقی را مفهومی مطلق و طبیعی می‌داند که زیربنای داوری‌های اخلاقی ما است و در سوی دیگر، کوبر یقین اخلاقی را مفهومی نسبی دانسته و بر این باور است که یقین‌های ما در جامعه زبانی، فرهنگ و زمان ریشه دارد. در این مقاله تلاش می‌کنیم در پرتو دو خوانش مختلف و مهم، به زوایای گوناگون مفهوم «یقین اخلاقی» و اهمیت کاربست آن بپردازیم.