جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر اساس تفسیر شایع، ویتگنشتاین در «اشاراتی در باب شاخه زرین فریزر» رویکردی بیانگرایانه به آیین‌های دینی و رفتارهای فرهنگی دارد، و دیدگاه فریزر را با همین رویکرد مورد انتقاد قرار می‌دهد. مویال شاروک، بر مبنای همین تفسیر، ویتگنشتاین را حامی روایتی از نسبی‌گرایی فرهنگی می‌داند. اما نسبی‌گرایی فرهنگی در معرض اعتراض‌هایی از منظر طبیعی‌گرایی و نظریه تکامل است. در این مقاله تفسیر کِلَک از ویتگنشتاین را مرور خواهیم کرد که نگاه ویتگنشتاین به اعمال آیینی را سازگار با طبیعی‌گرایی و نگرش تکاملی به سیر تحول حیات اجتماعی و فرهنگی بشر می‌داند. سپس روایت هکل را از نسبی‌گرایی فرهنگی در تأملات ویتگنشتاین در باب آیین‌های دینی و اعمال فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهیم و نشان می‌دهیم که چگونه هکل در عین دفاع از وجود نسبی‌گرایی فرهنگی در تأملات ویتگنشتاین، انتقادهای بعضی از حامیان طبیعی‌گرایی و نظریه تکامل را به نسبی‌گرایی فرهنگی ویتگنشتاین وارد نمی‌داند. نهایتاً از این موضع دفاع می‌کنیم که اولاً ویتگنشتاین مدافع نسبی‌گرایی فرهنگیِ معرفت‌شناختی نیست، در ثانی از نگاه ویتگنشتاین آیین‌های فرهنگی و دینی بدیلی برای علم نیستند، بلکه در تمامی فرهنگ‌ها -از جمله فرهنگ مدرن- در کنار علم حضور دارند، ثالثاً ویتگنشتاین از نسبی‌گرایی معناشناختی در باب آیین‌های فرهنگی حمایت می‌کند، و رابعاً دفاع ویتگنشتاین از جایگاه آیین‌ها در حیات اجتماعی بشر تعارضی با طبیعی‌گرایی در مطالعه در باب انسان، زبان و فرهنگ ندارد و می‌توان از منظر طبیعی‌گرایانه از موضع ویتگنشتاین در باب آیین‌ها دفاع کرد.

مفهوم «جهان تصویر» یکی از آموزه های محوری دربارة یقین است. برخی از شارحان ویتگنشتاین بر این باورند که بخش دوم کاوشهای فلسفی و در باب یقین، ناظر به دورة دیگری از ادوار فلسفی ویتگنشتاین است. دوره ای که نام ویتگنشتاین سوم بر آن نهاده اند. نگاه وی به مباحث فلسفی در باب یقین، برخلاف رسالة منطقی فلسفی و کاوشهای فلسفی، با لذات معرفتشناختی است تا دلالتشناختی. کتاب حاضر حاوی مقالاتی دربارة در فلسفة ویتگنشتاین است. چهار مقالة نخست مربوط به یقین ویتگنشتاین متاخر، و سایر مقالات واکاوی آموزه های دوران نخست فلسفی ویتگنشتاین است. عنوانهای اصلی مطالب کتاب بدینقرار است: «جهان تصویر» در منظومة ویتگنشتاین؛ ویتگنشتاین متاخر و واقعگرایی اخلاقی؛ شباهت خانوادگی و ابهام دلالتشناختی آن؛ درمان، ورزیدن و هنجارمندی؛ قوانین طبیعت، علیت و استقراء در تراکتاتوس؛ کانت، تراکتاتوس ویتگنشتاین و سوژة متافیزکی؛ اعتبار و حقیقت در اخلاق: افتراق و اشتراک اخلاق طباطبایی و ویتگشنتاین متقدم؛ ویتگنشتاین: فیلسوف خودمانی؛ دیدار با ویتگنشتاین در سرزمین پدری.

سر آنتونی جان پاتریک کنی فیلسوف انگلیسی است که علایق او در فلسفه ذهن ، فلسفه باستان و مکتبی ، فلسفه ویتگنشتاین و فلسفه دین است. وی با پیتر گیچ سهم بسزایی در تحلیلی تومیسم ، جنبشی داشت که هدف آن ارائه اندیشه سنت توماس آکوئیناس به سبک فلسفه تحلیلی است. وی یکی از مجریان دارایی های ادبی ویتگنشتاین است. وی رئیس سابق آکادمی انگلیس و موسسه فلسفه سلطنتی است. گرچه کنی به شدت علاقه مند به تدریس سنتی کاتولیک و ادامه حضور در مراسم مذهبی کاتولیک بود ، اکنون صریحا خود را به عنوان یک عرفان شناس معرفی می کند ، و در کتاب "آنچه من باور دارم" هم توضیح می دهد که چرا او یک خداباور نیست و چرا او یک ملحد نیست. کتاب 2006 او آنچه من معتقدم دارد (به عنوان بند 3) "چرا من آتئیست نیستم" ، که اینگونه آغاز می شود: "ممکن است تعاریف مختلفی از کلمه" خدا "ارائه شود. او از عقلانیت دعای اکتشافی با خدا دفاع می کند وی در مورد وجودش تردید دارد و اظهار داشت: "مطمئنا این کار غیرعاقلانه ای نیست از مردی که در اقیانوس گرفتار شده ، در یک غار گرفتار شده یا در دامنه کوهی گیر کرده است ، که برای کمک گریه می کند هرچند ممکن است هرگز نشنیده باشد یا سیگنالی را شلیک کند که ممکن است هرگز دیده نشود. کنی در مورد توماس آکوئیناس مطالب زیادی نوشت. در پنج راه ، او به پنج راه اثبات خدا می پردازد. در این مقاله ، او استدلال می کند که هیچ یک از ادله اثبات توماس کاملا معتبر نیست ، و در عوض تلاش می کند تا اشکال را از پنج طریق نشان دهد. بحثهای او از مسئله حرکت ارسطویی در یک زمینه علمی مدرن گرفته تا توانایی موجودات احتمالی در ایجاد ابدیت در موجودات احتمالی دیگر را شامل می شود. اعتراضات او همه معطوف به تفسیری مدرن از سنت توماس است. کنی صریحا اوضاع آغاز جهان را توصیف می کند ، که هم ملحدان و هم اگنوستیسک ها با آن روبرو می شوند و می نویسد: "طبق نظریه بیگ بنگ ، کل ماده جهان در یک زمان خاص از گذشته های دور آغاز شده است. طرفدار چنین تئوری ، حداقل اگر او یک ملحد باشد ، باید معتقد باشد که ماده جهان از هیچ ناشی نشده است.

«آنتونی کنی» فیلسوفی بنام در حوزه فلسفه تحلیلی است که کتاب «معماری زبان و ذهن در فلسفه ویتگنشتاین»را به نگارش درآورده است. این کتاب با تمرکز بر دو حوزه فلسفه زبان و فلسفه ذهن، به شرح سیر تحول اندیشه ویتگنشتاین می پردازد. از نقاط قوت این کتاب می توان به دو مورد اشاره کرد: اول اینکه نویسنده خود برآمده از سنت فلاسفه ای است که شاگردان ویتگنشتاین در زمان حیاتش و ویراستاران آثار وی پس از مرگش بوده اند؛ آثاری که اهمیت ویژه ای برای فهم عناصر ارزشمند فلسفه ویتگنشتاین دارند. دوم اینکه کنی، با تمرکز بر آثار منتشرشده بین دو اثر کلاسیک ویتگنشتاین، بر پیوستگی تفکر متقدم و متاخر وی تاکید می کند. در بخشی از مقدمه مترجم بر کتاب می خوانیم: «در ایران ویتگنشتاین شناخته شده ترین چهره از بزرگان فلسفه تحلیلی است که به یمن کتب قابل اعتمادی که از او یا درباره او انتشار یافته، تصویر بسامان تری از فلسفه اش در ذهن خواننده فارسی زبان نقش بربسته است. بسامان تر، مثلادر قیاس با تصویری که از استاد سلفش، برتراند راسل، عرضه شده؛ راسلی که نه از منطق و مبانی ریاضیات و نه از فلسفه زبان و معرفت شناسی اش به جد خبری هست و با ولتری مقایسه می شود که ۲۰۰سال دیر به دنیا آمده است! از زندگی و شخصیت و سلوک فردی چشم نواز و پردست انداز ویتگنشتاین، در پی این گفته معروف هایدگر که «ارسطو زاده شد، کار کرد و مرد»، بگذریم و به متن فلسفه وی روی آوریم و از ارتفاعی مناسب به تاثیرات فلسفه وی بنگریم، بی تعلل می توانیم در صرف چارچوب سنت فلسفه تحلیلی او را از پرفروغ ترین و نافذترین چهره ها برشمریم: اینکه برتراند راسل در ویراست دوم مبانی ریاضیات تغییرات مهمی ایجاد می کند، اینکه زمانی حلقه وینی رساله را همچون کتاب مقدس می خواندند؛ اینکه زبان در منظر کواین «هنری اجتماعی» است، اینکه دانلد دیوسن حضور «دوم شخص» را قوام بخش ذهن مندی و زبان مندی آدمی می داند؛ اینکه برای مایکل دامت زبان به واسطه «قراردادها» سرشت جمعی می یابد و امواج«دریای زبان» در سراسر فلسفه اش تلاطم دارند.» در بخشی از «طرح زندگینامه ای فلسفه ویتگنشتاین» آمده است: «فیلسوف اهل هیچ دسته فکری نیست. همین است که او را فیلسوف می سازد.» او در سرتاسر زندگی اش بیرون از فضای مکتب های فلسفی بود و از مدهای فکری زمانه بیزاری داشت و خواسته یا ناخواسته، با آثار خودش به شکل گیری مجموعه ای تازه از افکار دامن زد. او آثار بسیار کمی انتشار داد و از هرگونه شهرتی دوری می گزید؛ اما مسایلی که با گروه کوچکی از شاگردانش در میان می گذاشت، اکنون در سراسر دانشگاه های جهان مورد بحث است.» (منبع: https://www.magiran.com/article/2878998)

زبان به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انسان برای برقرار کردن ارتباط، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به گونه ای که در علوم گوناگونی جهات فیزیکی و غیر فیزیکی آن را مورد بررسی و ژرف اندیشی قرار داده اند. فلاسفه نیز، در خلال مباحث خود برای آن جایگاه خاصی در نظر گرفته اند. فیلسوفان معاصر بیش از هر دوره ای بحث بر روی زوایای مختلف زبان صورت داده اند. هوسرل و ویتگنشتاین، دو فیلسوف شاخص و تأثیر گذار معاصر نیز از اهمیت آن غافل نبوده اند. هوسرل با تدوین روش نوین پدیدارشناسی استعلایی، زبان را در اختیار معانی ایدئال قرار داده و از آن، جلوه ای ایدئال نمایان می سازد. ویتگنشتاین پا را از این فراتر نهاده و اساساٌ وظیفه فلسفه را بررسی و تحلیل ساختار زبان می داند. زبان در دوره نخست اندیشه وی به واسطه نظریه تصویری معنا، بازتاب دهنده جهان واقع است و در دوره دوم نیز با طرح نظریه بازی زبانی، به آن چهره ای کارکردی می دهد. در این پژوهش تلاش می کنیم با توجه به اهمیت ارتباطات انسانی در دوران معاصر، و به واسطه ژرف اندیشی در منابع موجود، مسأله زبان را در نگاه هر دو فیلسوف مورد بررسی و تطبیق قرار دهیم.