جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: خوب بودن یعنی چی؟ چرا مردم می میرند؟ دوستی چیست؟ کودکان وارد دنیای پر از پرسش می شوند و با مسائل عمیق و متفکرانه دست و پنجه نرم می کنند، حتی اگر همیشه با صدای بلند آنها را شگفت زده نکنند. بسیاری از والدین تمایل دارند در مورد ایده های فلسفی با فرزندان خود بحث کنند، اما مطمئن نیستند که چگونه این کار را انجام دهند. The Philosophical Child به والدین راهنمایی می کند که چگونه به آرامی به سؤالات فلسفی با کودکان در هر سنی برخورد کنند. جانا مور لون استدلال می کند که برای رشد عاطفی کودکان، باید میل و توانایی خود را برای تفکر انتزاعی در مورد خود و تجربیات خود توسعه دهند. این کتاب راه‌های آسانی را پیشنهاد می‌کند که والدین می‌توانند با پرسش‌های فلسفی فرزندان خود درگیر شوند و به آنها کمک کنند «خود فلسفی» خود را توسعه دهند.

ابوعلی و دیگر مفاخر گذشته ما با وجود اعتبار و جایگاهی که در فرهنگ و تاریخ ما دارند جز برای خواص و اهل علم دست یافتنی نیستند. یکی از نیازهای روز جامعه به روز رسانی اندیشه های آن بزرگان با توجه به زبان و نیازهای روز است. یکی از رسالت‌های هر صاحب‌نظری که با بزرگان گذشته انس و ارتباط معنوی و علمی دارد این است که از دریای دانسته‌های آن‌ها نکاتی را که برای بشر امروزی قابل استفاده است ساده و ملموس در دسترس مخاطبان عام و معمولی قرار دهد. وظیفه ماست که ابوعلی و دیگران را از کتابخانه های گرد و خاک گرفته بیرون بیاوریم و در اختیار جامعه بگذاریم. با توجه به این مهم دکتر حمید عبداللهیان مجموعه مشاهیر خندان را منتشرکرده است. کودک مشتاق امروزی چه منبع یا منابعی دارد که بتواند با استفاده از آن لااقل به اختصار شناختی از ابوعلی داشته باشد؟ جلد اول مشاهیر خندان درباره ابوعلی سیناست که در پاسخ به این سوال نوشته شده است. برای جذابیت کار از زبان طنز استفاده شده تا کودک گریزپا مشتاق‌تر شود. در کنار آن تصاویری طنزگونه و فرح بخش مکمل کار هستند تا چهره‌ای خودمانی، دوست داشتنی و شاد از نابغه شرق را به کودک ایرانی نشان دهند. این سخنرانی درباره «ابوعلی‌سینا، طنز و ادبیات کودک و نوجوان» چاپ کتاب «ابوعلی‌سینا» در مجموعه «مشاهیر خندان ایران» است. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر حمید عبداللهیان در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

سایه سیاه کرونا بر سر ایرانیان، افزون بر برانگیختن پرسش‌های متنوع و متکثر در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و پزشکی، پرسش‌های الاهیاتی برانگیخته و دغدغه‌هایی دینی پدید آورده است. نزاع نفَس‌گیر مدعیان «طب اسلامی» با جامعه پزشکی در این غوغا و ماجرا، موجب شد که برخی از دل‌بستگان اهل‌بیت (ع)، تصویر «هنرنمایی» و «هم‌آوردی» خودشان را در قالب «دَربوسی» و «دَرلیسیِ» آرام‌گاه علی بن‌موسی (ع) منتشر کنند. کودکی هم در این میان به پیروی از پدران و پیشوایانَش چنین کرد[۱] و همین چالش موجب شد که دوباره به اشتغال زندگی حرفه‌ای‌ام؛ یعنی «الاهیات برای کودکان» نظری بیافکنم و درباره‌اش توضیحاتی عرضه کنم و از همه کارشناسان و دغدغه‌مندانِ کودک‌پژوه بخواهم که با جدی گرفتن موضوع و هم‌افزایی درباره انگاره «اِبک»، مَرا راه‌نُمایی کنند!

یکی از اهداف اساسی هر نظام آموزشی تربیت انسان های هشیار و آگاهی است که تفکر خود را بر پایه استدلال صحیح و منطق بنا نهاده، در برخورد با دنیای پیرامون خویش با اندیشه ای جامع و عمیق، جوانب مختلف امور را بررسی نموده و از قابلیت انعطاف بالایی در مواجهه با مسائل زندگی برخوردارند و به عبارتی دارای ذهن فلسفی هستند. بدین منظور لازم است برنامه های درسی، تربیت اندیشه فلسفی را مدنظر قرار داده، به پرورش قدرت تفکر و استدلال دانش آموزان توجه نمایند. در این راستا، یکی از برنامه های درسی که در دهه های اخیر به منظور پرورش تفکر فلسفی و فلسفه ورزی در دانش آموزان شکل گرفته است، برنامه درسی فلسفه برای کودکان است. هدف از پژوهش حاضر بررسی مبانی نظری برنامه درسی فلسفه برای کودکان در راستای تربیت ذهن فلسفی در دانش آموزان است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش روش توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در برنامه درسی فلسفه برای کودکان، توجه گسترده ای به ابعاد مختلف ذهن فلسفی شده است. اما در میزان توجه این برنامه به هر یک از ابعاد، تفاوت هایی مشاهده می شود، به گونه ای که برخی از عناصر ذهن فلسفی، هم چون زیر سوال بردن مسائل بدیهی، ارزش سنجی افکار جدا از منبع آن ها و ارتباط دادن مسائل با هدف های درازمدت، مورد توجه بیش تری قرار گرفته است.

فلسفه برای کودکان طرفداران زيادي در ايران دارد. با این وجود مباني فلسفی این برنامه با توجه به مباني فلسفي حاكم بر نظام تربيتي كشور ما كه متأثر از فلسفه تربيت اسلامي است، مطالعه نشده است. این کتاب مباني فكري و فلسفی برنامه درسی فلسفه براي كودكان را براساس مباني فلسفي تربيت اسلامي نقد و بررسی می‌کند. این نقد با تأکید بر حکمت متعالیه به‌عنوان گفتمان حاکم در فلسفه اسلامی صورت گرفته است تا بتواند زمينه پذيرش حساب شده و منطقی برنامه فلسفه براي كودكان را به‌عنوان يك پديده نو ظهور در عرصه‌ نظام‌ تربيتي كشورمان فراهم سازد. شواهد نشانگر اشتراکات و اختلاف‌هایی میان برنامه درسی فلسفه برای کودکان و فلسفه تربیت اسلامی است. مطالب کتاب دستمایه خوبی برای ‌معلمان، مربیان فلسفه برای ‌کودکان، دانشجویان‌ رشته‌های علوم‌تربیتی به‌ویژه دانشجویان فلسفه تعلیم و تربیت، روان‌شناسی تربیتی و کارشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان فراهم می‌کند.

در نظام آموزشی فلسفه برای کودکان و نوجوانان، کتاب‌ها به شیوه‌ای داستانی نوشته می‌شوند. این داستان‌ها به نحوی نوشته می‌شوند که اکتشافات فلسفی با اخلاقی را برای کودکان بازسازی کرده و به عنوان محرک اصلی مباحثه و کندوکاو کلاسی، الگویی برای تحقیق‌های دانش‌آموزان فراهم سازند. در کتاب حاضر داستانی از همین نظام آموزشی با عنوان «لیلا» ارائه شده است. این داستان اقتباسی از داستان «لیزا»، نوشتة «میتولیپمن» بنیان‌گذار برنامة فلسفی برای کودکان و نوجوانان است. قهرمان اصلی این داستان فردی با نام «لیلا» است که در مدرسه و به همراه دوستان و برخی معلمان خود کندوکاوهای فلسفی شکل می‌دهند و تلاش می‌کنند به مکاشفاتی فلسفی دست یابند. اتفاقات این داستان که در فضای کشور ایران رخ می‌دهد، در بردارندة کندوکاوهای اخلاقی است که شخصیت‌های داستان عموماً با آن درگیر هستند.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای برنامه درسی فلسفه در پایه سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی ایران با برنامه درسی فلسفه برای کودکان در پایه 11و 12 می باشد. به منظور تحقق این هدف سوالات پژوهش در دو حیطه عناصر برنامه درسی فلسفه در پایه سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی ایران و عناصر برنامه درسی فلسفه برای کودکان در پایه 11و12، و وجوه اختلاف و اشتراک این عناصر این در برنامه مورد بررسی قرار گرفته است. در همین زمینه جایگاه برنامه درسی فلسفه برای کودکان در ایران نیز بررسی شده است. پژوهش حاضر از نوع تحقیق توصیفی است و در گروه پژوهش های کاربردی قرار می گیرد. جامعه آماری پژوهش عبارت است از کتابهای درسی فلسفه سوم دبیرستان و پیش دانشگاهی ایران به همراه راهنمای آن که در سال 1383 توسط دفتر تالیف و تدوین کتب درسی تهیه شده است، و کتاب درسی فلسفه پایه 11 و12 برنامه فلسفه برای کودکان با عنوان مارک همراه با راهنمای آن پژوهش اجتماعی که توسط ماتیو لیپمن در سال 1980 به چاپ رسیده است. در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است ابزار مورد استفاده در این پژوهش اسناد و مدارک می باشد. در این راستا کتابهای درسی مورد استفاده در دو برنامه فوق الذکر به همراه راهنمای آموزشی آنها جهت بررسی و تحلیل مورد استفاده قرار گرفته است. ماهیت پژوهش حاضر کیفی است و به مقایسه دو برنامه درسی فلسفه می پردازد. بدین ترتیب روش تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت مقایسه ای می باشد که در آن عناصر برنامه های درسی مذکور در حیطه هدف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی با توجه به مراحل روش تحقیق مقایسه ای بردی مورد مقایسه قرار می گیرد. نتایج پژوهش حاکی از این است که:1-

به‌رغم تأکید منطق‌دانان مسلمان بر نقش ابزاری اصول و قواعد منطقی در سایر علوم اکتسابی و در تمامی حوزه‌های اندیشه‌ی بشری، تاکنون تلاش درخور توجهی برای تثبیت این جایگاه و عملی‌کردن آن صورت نگرفته است. ازاین‌رو نگارنده در این نوشتار، بر آن است تا میزان اثربخشی این معرفت و مهارت را در فرآیند نظریه‌پردازی در تمامی مراحل آن، از تکوین و تدوین نظریه گرفته تا اثبات و دفاع از آن و نیز استنتاج فرضیه‌های جدید از نظریات قبلی، مورد تحلیل قرار دهد. با توجه به این‌که نظریه‌پردازی در علوم مختلف با شیوه‌های گوناگونی چون مفهوم‌سازی و کشف ارتباط مفاهیم، تبیین علی، تبیین بدیهی، استنتاج استقرایی و استنباط برهانی و نیز سبک مدل‌شناسی صورت می‌پذیرد، در این مقاله این سبک‌های مختلف به‌تفکیک، مورد بحث قرار گرفته و در هر مرحله، نقش و کارایی مهارت منطقی نشان داده شده است. همچنین ارتباط دو رویکرد و برنامه‌ی جدیدغرب با عناوین «تفکرانتقادی» و «فلسفه برای کودکان» و تأثیر آن‌دو بر پرورش تفکر منطقی، نظریه‌پردازی و تولید علم، مورد تحلیل قرارگرفته است. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش، لزوم توجه به آموزش نظری و عملی فنون منطقی، اعم از منطق صوری، منطق جدید و نیز تقویت جایگاه تفکر انتقادی در نظام آموزشی کشور است. این امر می‌تواند به تسهیل و تسریع در فرآیندنظریه‌پردازی و تولید علم در شاخه‌های مختلف علوم، اعم از علوم انسانی و علوم تجربی، منجر گردد. البته درست است که برخی از نظریه‌پردازان به دلیل برخورداری از منطق فطری، در مراحل مختلف، فرآیند کار خود را به طور ذاتی و غیر اکتسابی، بر اصول و قواعد عقلی و منطقی منطبق می‌سازند، قطعاً هم‌اینان نیز با کسب مهارت در فنون تخصصی منطق، طی طریق را برای خود، آسان‌تر خواهند نمود.