جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظام حدیث‌پژوهی شیعه در دورۀ معاصر نیازمند بازشناسی و بازسازی نشانه‌هایی است که با آن بتوان میراث برجای‌مانده از دورۀ معصومینk را با سازوکاری روشن‌تر و واقعی‌تر به‌عنوان منبعی معتبر مورد استفاده قرار داد. این امر مستلزم شناسایی دقیق روش‌های متداول و معمول نزد عالمان و محدثان شناخته‌شدۀ پیشین است. یکی از حدیث‌پژوهانی که آثارش از زمان نگارش مورد توجه فقها و اندیشمندان علوم اسلامی قرار گرفته، شیخ حر عاملی است. وی تلاش می‌کرد تا با بازشناسی و بازسازی قراین اعتبار در نظام حدیث‌پژوهی متقدمان و تقویت آن‌ها دیدگاه اخباریان را رونق داده و دایرۀ صحت را توسعه ببخشد. به نظر می‌رسد بر اساس واقعیت‌های تاریخ تطور اعتبارسنجی، آرای شیخ حر عاملی بتواند برخی از نقاط مبهم این نظام را رفع و آن را بهبود ببخشد. مهم‌ترین آرای او پیرامون اعتبارسنجی و ارزش‌گذاری حدیث در خاتمۀ کتاب وسائل الشیعه با عنوان «فوائد» نمود یافته است. بازخوانی این قراین در بازیابی نظام متقدمین امری راهگشاست.

احادیث قدسی به دلیل انتساب به مقام ربوبی، جایگاه والایی در معرفی اصل توحید دارند. کتاب الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیه، اثر شیخ حر عاملی با آنکه دربردارنده روایات قدسی متعددی در موضوعات اعتقادی و اخلاقی است، همچنان به دلیل فقدان طبقه‌بندی موضوعی و محتوایی این احادیث دچار اشکال است. همچنین تحلیل محتوایی روایات توحید از منظر قرآن و نقش عملی توحید در زندگی انسان از منظر قرآن کریم نیازمند بررسی است. این تحقیق در پی آن است با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به طبقه‌بندی حدیث در ساحت توحید و نقش توحید در زندگی عملی انسان از منظر قرآن کریم بپردازد. با بررسی محتوایی در مفاهیم این احادیث، تناقض محتوایی میان احادیث قدسی باب توحید در انواع مختلف توحید ذاتی، صفاتی، افعالی و توحید عبادی با آیات قرآن کریم ملاحظه نشد. همچنین به اثبات رسید توحید و انواع مطرح آن تنها از لحاظ اعتقادی و فکری مطرح نیستند، بلکه قرآن کریم به نقش توحید در زندگی عملی انسان پرداخته است.

در اخبار وارده در امامت ائمه هدي (ع) و معجزات و كرامات آنان كه بالغ بر بيست هزار حديث را از 142 كتاب خاصه و 24 كتاب اهل سنت و 50 كتاب خاصه بواسطه 223 كتاب از اهل عامه بواسطه نقل كرده است و تنها بذكر اخبار پرداخته است بدون اينكه شرحي پيرامون آنها بدهد. اين كتاب چاپ شده است. اين کتاب دردوجلد تأليف شده در روز عيد غدير سال 1092 آن را آغاز واواخر سال 1095 ق به اتمام رسانيده است. كتاب حاوي اخبار وارده در امامت ائمه هدي - عليهم السلام - و معاجز و كرامات آنان است. و آن را در كتاب «أمل الامل» چنين توصيف نموده: «كتاب اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات مجلدان يشتمل علي اكثر من عشرين الف حديث و اسانيد تقارب الف سند منقولة من جميع الكتب الخاصة و العامة هذا ما نقل منه بغير واسطة و نقل من خمسين كتاباً من الكتب الخاصه بالواسطة لانه نقل من كتب اخري لم تدخل في العدد عند تعداد الكتب و قد صرح باسمائها عند النقل منها »، مؤلف در اين كتاب تنها به جمع و ترتيب و تبويب اخبار پرداخته است. (مهدي ولايي) در اثبات امامت ائمه طاهرين عليهم السلام بواسطه معجزاتي كه از آن حضرات ديده شده و نصوصي كه درباره آنان نقل گرديده است، دراين كتاب بيش از بيست هزار روايت بانزديك هفتاد هزار سندنقل شده تا ردي باشد برآنانكه گويند اخبار آحاد است و نيازبه تأييد ادله عقليه دارد، بنابه تقسيم مؤلف اين كتاب دردوجلد تنظيم و در روز عيدغدير 1092شروع بدان نموده و دراواخر سال 1095در مشهد مقدس رضوي از آن فارغ شده است. آغاز كتاب: آغاز جلد 1: الحمدلله رب العالمين ... ... هذا کتاب اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات و الذي دعاني الي جمعه و تصنيفه و صرف الفکر الي تحريره و تأليفه هو اني لم اظفر بکتاب شاف في هذا لباب ... آغاز جلد 2: بسمله - الحمدلله رب العالمين ... فيقول الفقير الي الله الغني محمد بن الحسن بن علي الحر العاملي هذا الجزء الثاني من كتاب اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات باب. انجام كتاب: انجام جلد 1: أقره منا السلام و رحمةالله ياامام المتقين قد شهدنا لابن عمك بالنبوة‌ ولك بالولاية و الامامة. انجام جلد2: كما يشهد به كل من له ادني عقل اذا تتبع السمعيات و اعتبر الشرعيات نفع الله به المؤمنين و الطالبين للحق و اليقين و الله الموفق و المعين [الهيات مشهد 2/315؛ الذريعة 1/111؛ مرعشي 9/42 و 16/233؛ الفبائي آستان قدس 19؛ کتابخانه ملک 1/13؛ فهرست آستان قدس 5/3و 14/5؛ الذريعه 1/111و 112، التراث العربي 1/52؛ كتابخانه وزيري 4/1140؛ كتابخانه مدرسه آخوند ص 1283؛ دانشگاه تهران 5/1056-1057؛ حضرت شاهچراغ 2/3؛ دائرة المعارف بزرگ 1/7؛ ذريعه، 1/111؛ اعلام، 1/522: الحر العاملي؛ طبقات، 11/508: محمد الحر؛ مشار، عربي، ‌17: (چ. قم، 37-1339خ، با ترجمه فارسي) ؛ مشار، مؤلفين، 5/407؛ نشريه 6/336؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص19؛ هدية العارفين 2/304؛ ايضاح المكنون 1/24؛ مشار عربي 17؛ مشار فارسي 1/160؛ آستان قدس 26/17-18؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: اثبات الهداة (ترجمه) حقير، ابوتراب (-13)

فضل بن شاذان(م260ق) کتابی به نام اثبات الرجعه نگاشته که به مرور زمان از بین رفته است. این کتاب احتمالاً ماهیت کلامی و نه حدیثی داشته است. تا قرن 11ق، در منابع حدیثی، روایتی از این کتاب _ با تصریح به نامش _ دیده نمی‌شود؛ اما در قرن 11ق سیدمحمد میرلوحی سبزواری و شیخ حرّ عاملی(م1104ق) احادیث زیادی از این کتاب روایت کرده‌اند. توضیحات شیخ حرّ درباره نحوه دسترسی به این روایات، تاریخ دسترسی او، ترتیب روایات و چگونگی اسناد در نسخه مورد استفاده شیخ حرّ، نشان می‌دهد که این نسخه برگرفته از کفایة المهتدی است. بنابراین تنها کسی که ادعای دسترسی به اثبات الرجعه فضل بن شاذان را مطرح کرده، میرلوحی است. زمان‌پریشی روایات منسوب به اثبات الرجعة، اشکالات زبانی، و مقایسه آنها با منابع دیگر، ساختگی بودن آنها را نشان می‌دهد. میرلوحی در ادعای دسترسی به منابعِ کهنِ دیگری نیز منفرد بوده است. نمود دغدغه‌های میرلوحی در متن این روایات نشان می‌دهد که مسئولیت پردازش آنها بر عهده میرلوحی است و این کار بیشتر با هدف اعتراض به محمدباقر مجلسی، انجام شده است.

هدف این نوشتار کشف دقیق هویّت صاحب کتابی است که با عنوان «التفسیر الوجیز» به چاپ رسیده است. نویسندۀ مقاله، با ارائه مدرکی تازه نشان می‌دهد که این اثر، نوشتۀ برادر شیخ حر عاملی است و ارتباطی به شخص صاحب وسائل ندارد. در کنار ارائۀ این مدرک که تاکنون از محققان محترمی که در نفی یا اثبات انتساب این اثر به شیخ حرّ عاملی می‌کوشند پوشیده مانده بود، نسخۀ خطی دیگری از اثری تفسیری از شیخ احمد عاملی نیز معرفی و بررسی شده که نویسندۀ مقاله بر این باور است که بر اساس دلایلی، آن نسخه بخش دیگری از همان تفسیر وجیز است.همچنین در این نوشتار به بررسی دقیق محتوای تفسیر مورد نظر نیز پرداخته شده و به یاری شواهد درون متنی روشن شده است که هرگز صاحب وسائل نمی‌تواند نویسندۀ این اثر باشد و کتاب مورد نظر، بدون تردید اثر برادر ایشان است.

آشنایی با مکتب فکری فقها و تاثیر آنها بر مباحث زنان در طول تاریخ و فضای فرهنگی جامعه پیش نیاز هر گونه داوری درباره دیدگاه اسلام در مسئله مشارکت اجتماعی زنان است. یکی از مکاتب تاثیر گذار در این زمینه مکتب اخباری گری است. در این نشست تلاش می شود تا تاثیرات دیدگاه‌های اخباریان در زمینه مشارکت اجتماعی زنان ارائه گردد. می توان گفت رفتار علمی و عملی اخباریان دوره صفویه نقش بسزایی در خانه نشینی زنان داشته است. به طوری که اغلب دیدگاههای فقهی در زمینه منع حضور اجتماعی زنان و تشویق بر خانه نشینی آنها برای اولین بار از جانب اخباریان صادر گردیده است.