جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بازسازی اندیشه دینی یکی از مولفه های اساسی گفتمان دینی- سیاسی ایران معاصر به شمار می آید که در جهت تجدید حیات دینی و کارآمدتر کردن دین صورت پذیرفته است. این بازسازی متضمن اهدافی چون تعمیم اندیشه دینی برای ایفای نقش برتر سیاسی و اجتماعی، همانند کردن آن با مقتضیات زمان و بهره گیری از توانمندیهای دین برای مبارزه با استبداد داخلی و سلطه خارجی بوده است.گسترش دامنه این بازشناسی در میان اندیشمندان شیعی ایران نقطه عطفی در تحولات فکری و عملی تاریخ معاصر ایران است. این مقاله درصدد است که ضمن توضیح این مقوله و تاثیر آن بر گفتمان سیاسی شیعه، بازسازی اندیشه دینی را از دیدگاه استاد مطهری (ره) تبیین کند.

آگوستین قدیس (354-430م) یکی از مهم ترین و شاخص ترین متفکران و خردورزان مسیحی با دانشی جامع و ایمانی استوار به تعالیم مسیحیت در تاریخ اندیشه های کلاسیک سیاسی و مذهبی محسوب می شود. کتاب مشهور وی «شهر خدا» (The City of God) شاهکار اصلی او در دفاع از تعالیم مسیحیت و تبیین جوهر معنوی و لب اللباب تفکر مسیحی آن روز به جهان، کائنات و سعادت و خوشبختی آدمیزادگان دارای اعتباری جهانی است. این کتاب یکی از آثار مهم کلاسیک در تاریخ تفکر سیاسی و مذهبی در غرب شمرده می شود.رساله جامع «شهر خدا» نسبت به دیگر آثار آگوستین مانند «تثلیث»، «اعترافات» و «تفاسیر تورات» از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا این کتاب به تعبیر جرارد ادالی، نویسنده کتاب، اساس تفکر و جهان بینی آگوستین را نسبت به خدا، عالم وجود و چگونگی نیل بشر به سعادت و خوشبختی ترسیم می کند و از طرف دیگر، تفسیر و سایه ای پر اثر در تفسیر کتاب مقدس محسوب می شود.

در نگاه اول بررسی روابط پست- مدرنیسم و جمهوری اسلامی رابطه غریب و دست نیافتنی تلقی می شود. اما بازخوانی روابط دین و مدرنیسم به مثابه دو عنصر موثر در طرز تلقی ما از یک جامعه پست- مدرن، این امکان را به ما داده است تا دست کم مدعی نوعی عموم و خصوص من وجه در تحلیل روابط و تبیین تعامل جمهوری اسلامی در ایران و پست- مدرنیته موجود در غرب باشیم. در این فرض تنها بدان جنبه از عناصر پست- مدرنیسم عنایت شده که ناظر به مقوله معرفت و تعلق اعتقادی فردی و یا اجتماعی است. بالطبع جمهوری اسلامی نیز همچون پست- مدرنیسم متغیر وابسته ای است که بر محور نوع نگاه به معرفت دینی در این دوره ارزیابی و تفسیر شده است. حاصل این مقاله قبول نوعی تاثیر متقابل جمهوری اسلامی در معنای عام و جمهوری اسلامی ایران در مفهوم خاص آن با پست- مدرنیسم در فرایند قوت و قوام دینداری در عصر حاضر است.

این واقعیت که سیاست عملی تابعی از مفاهیم و نظریه هاست، تحلیلگران را بدان وا می دارد که در مقام شناخت و تجویز الگوهای مدیریتی، نسبت به درک معانی و ملاحظات اجرایی ناشی از ماهیت مفاهیم، اهتمام ویژه ای داشته باشند؛ از جمله این مفاهیم بنیادین که در حوزه فلسفه سیاسی معاصر بدان توجهی خاص شده است، می توان به «مصلحت» اشاره داشت.طرح مفهومی و نظری «مصلحت» در میراث فکری ایرانی، از جمله مزایایی است که پرسش از «چیستی» و «کاربرد عملی» مصلحت در اندیشه ایرانی را توجیه می کند. افزون بر اینکه بومی بودن این چارچوب تحلیلی و حضور عناصر هنجاری در آن، دلیل دیگری است که ضرورت طرح این پرسش را مشخص می کند.به منظور پاسخ به این پرسش، نویسنده نخست، و به اجمال، حوزه های اصلی اندیشه سیاسی در ایران را بررسی کرده و بر اساس آن، در هر حوزه، به شناخت معنا و شناسایی اصول کاربردی مصلحت در عرصه حکومتی، اهتمام ورزیده است. نتیجه آنکه تصویری نسبتا جامع از مصلحت ارایه شده که قابلیت عرصه در عرصه فلسفه سیاسی مدرن را داراست.

در تبیین مسایل قومی در ایران غالبا روابط میان اعضای گروههای قومی با اعضای جامعه بزرگ تر نادیده گرفته می شود و بر نقش فرایندها و ساختارهای کلان و نیز سوء استفاده خارجی و نخبگان قومی از تفاوتهای قومی تاکید می شود. تحقیق حاضر تلاشی است برای فهم روابط قومی از منظر تجربه های روزمره مردم و سازوکارهایی که از طریق آن، هویتهای جمعی و مرزهای قومی در روابط میان «خود» و «دیگری» و در پرتو مناسبات قدرت شکل می گیرند.برای این منظور نویسنده ضمن اشاره به دیدگاههای کلان موجود در این زمینه و نقد و بررسی آنها به ضرورت طرح و مبنا قرار دادن رویکردی جایگزین اشاره دارد که ترکیبی از دو رویکرد «رابطه ای» و «برساخته گرا» است. در مقاله استدلال می شود که تنوع قومی در ایران همچنان ماندگار خواهد بود و تفاوتهای قومی می توانند تحت شرایط خاصی در خدمت بسیج احساسات گروهی و خلق هویتهای واگرا قرار گیرند. آگاهی به شرایط و عواملی که سبب تنش در روابط قومی در ایران می شوند، می تواند به اتخاذ راهکارهای اجرایی بهتر و موثرتر مدد رساند.

رقابت سیاسی از موضوعات پذیرفته شده در نظام جمهوری اسلامی است. ثبات سیاسی نیز ذهن مشغولی عمده کسانی است که به تداوم حیات نظام سیاسی علاقه مندند. این مقاله در پی آن است که برای تحلیل پیوند دو مولفه رقابت سیاسی و ثبات سیاسی، چارچوبی ارایه دهد که در پرتو آن بتوان تاثیر ثبات سیاسی را بر رقابت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران سنجید. برای این منظور لازم است مفاهیم مهمی چون رقابت و ثبات سیاسی تحلیل و بررسی شود و بر اساس آن ساختار نظری ای استوار شود که از قابلیت لازم برای تغییر رفتارهای سیاسی و در ادامه ارایه تجویز برای سیاستهای آتی برخوردار باشد. نویسنده در این مقاله با نگاه به شرایط جمهوری اسلامی ایران، در پی آن است که بنای یک چارچوب نظری بومی را بگذارد.

بعد از پایان دوران صلح بریتانیایی و شروع عصر صلح آمریکایی، ایالات متحده نقش اساسی و مهمی در ساختار امنیتی خلیج فارس و اداره ترتیبات آن به عهده گرفت و همچنان تلاش کرده پس از جنگ اول و دوم خلیج فارس، نفوذ و حضورش را تقویت کند؛ به ویژه اینکه در جریان اشغال کویت توسط عراق، کویت به عنوان یک عضو شورای همکاری خلیج فارس به وسیله سایر اعضای این سازمان امنیت منطقه ای حمایت نشده و آزادسازی کویت به وسیه ائتلاف نیروهای چند ملیتی تحت رهبری ایالات متحده فراهم گردید.پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 م. ایالات متحده با اتخاذ راهبرد یکجانبه گرایی، حضور خود را در منطقه افزایش داد و کوشش کرد به همراه متحد سنتی خود، بریتانیا، به کشور عراق در سال 2003 میلادی تهاجم کند و زمینه حضور هژمونیک خود را فراهم نماید؛ بنابراین، تحولات راهبردی تحت سیاست یکجانبه گرایانه جدید امنیتی آمریکا در جهت هژمونی این کشور در منطقه پدید می آید.نویسنده مقاله در طی این پژوهش تلاش می کند به سوال «جهت و ابعاد تحولات راهبردی در منطقه خلیج فارس پس از تهاجم ایالات متحده و بریتانیا به عراق در سال 2003 م. چیست؟» به روش توصیفی- تحلیلی پاسخ دهد.

«فقه سیاسی» از جمله مباحث مهم امروز در کشورهای جهان اسلام، و از دروس مهم در رشته های علوم سیاسی در دانشگاه های کشورهای مسلمان است؛ فقه، قدمتی بس دیرینه دارد و شاید بتوان قدمت فقه سیاسی را نیز به اندازه فقه یا کمی پس از آن دانست. این سابقه و قدمت فقه و فقه سیاسی که نقطه قوت و قدرت آن است، در عین حال به آفت و نقطه ضعف نیز تبدیل شده است؛ چون موجب شده است موضوعات و روشهای بحث فقه سیاسی در جهان امروز، به شدت تحت تاثیر سبک و سیاق قدیم باشد و به همین دلیل، مباحث تخصصی آن اغلب روزآمد نمی نماید. یوسف قرضاوی از مهم ترین فقهای اهل تسنن است که تلاش می کند مباحث سیاسی- اجتماعی امروز را در قالب فقه تجزیه و تحلیل کند. معرفی و بررسی یکی از کتابهای ایشان با عنوان «فقه سیاسی» یا «فقه الدوله» تقدیم می شود.