جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیاست خارجی هر کشور برون داد تعامل دیالکتیک عوامل مادی محیطی و زمینه های فرهنگی، هویتی و تاریخی ان است. در این میان، فرهنگ ملی یکی از مهم ترین عوامل موثر در ساخت هویت ملی، انگاره های ذهنی نخبگان، نقش و منافع ملی و جهت گیری ها و استراتژی های سیاست خارجی است. این مسله به واسطه جداناشدنی سیاست خارجی در حلقه های به هم پیوسته اجتماعی و تاثیر عناصر فرهنگی هویتی در شکل گیری و تحول سیاست خارجی به وجود امده است. بر این اساس، با توجه به اهمیت تبارشناسی عناصر هویتی و فرهنگی در درک سیاست خارجی یک کشور، نویسنده در مقاله حاضر به بررسی ریشه های فرهنگی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و تاثیر شاخص های موثر در هر لایه فرهنگی ایران بر سیاست خارجی را با رویکردی نظری عملیاتی ارزیابی کرده است. به نظر می رسد علی رغم تکثر گفتمان های هویتی ایران، با شناسایی عناصر گفتمان هویت ایرانی، اسلامی، مدرن و انقلاب اسلامی، امکان توضیح و تبیین سیاست خارجی و حتی فهم رفتار احتمالی ایران وجود دارد.

با توجه به ماهیت انقلاب اسلامی ضروری است اهداف، ارمان‌ها و دستاورد‌های خود را در اینده جستجو کند؛ زیرا پیشرفت و توسعه و نیل به اهداف و ارمان‌های ان متاثر از توسعه و معرفت بیشتر نسبت به اینده ‌است. ایند‌ه‌ای که باید با پژوهش و مطالعه عمیق، جستجوی هدایت‌شده با مدیریتی کارامد و راهبرد مدون در ان وارد شد. تحقق چنین هدفی مستلزم انطباق بر قواعد و روش‌های علمی است که منجر به کسب دانشی قابل اعتنا و اطمینان‌بخش گردد. معرفتی همراه با صراحت، نظم و کنترل علمی، تضمینی بر ایند‌ه‌ای نویدبخش و حمایتی بر حضور قدرتمند جمهوری اسلامی در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در مواجهه هوشمندانه با چالش‌های سیاسی اینده. ازسویی، سند چشم‌انداز در افق اینده جمهوری اسلامی ترسیم‌کننده ایند‌ه‌ای الهام‌بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام، تحکیم الگوی مردم‌سالاری دینی، توسعه کارامد، جامعه اخلاقی، نوگرایی و پویایی فکری و اجتماعی، تاثیرگذار بر همگرایی اسلامی و منطقه‌ای اینده ایران اسلامی 1404ش. است. موانع پیش‌روی جمهوری اسلامی و ایجاد فضای نامطلوب که با دخالت استعمار و قدرت‌های سلطه‌گر در جهان اسلام شکل ‌می‌گیرد، چالش‌های پیش‌روی جمهوری اسلامی را در سه دهه گذشته تشدید کرده است. زمینه‌ها منجر به تهدیدات داخلی و منطقه‌ای شده است. لذا در مطالعه اینده جمهوری اسلامی، پیش‌بینی وضعیت‌های متحمل منتج به چالش‌های سیاسی‌ در جهان اسلام و شناسایی عمده‌ترین چالش‌های پیش‌روی جمهوری اسلامی نخستین‌گام در ترسیم ایند‌ه‌ای مطلوب است تا بر اساس تدوین راهبردهای کارامد و مدیریت مؤثر، چالش‌ها به فرصت تبدیل شود.

سیاست خارجی ایران در مقابل امریکا، از جمله موضوعات مهمی است که در تکمیل سوال از سیاست خارجی امریکا در مقابل ایران، باید به ان پرداخته شود. این در حالی است که در جامعه علمی ما بنا به ضرورت های کاربردی، معمولا سوال دوم مد نظر بوده است. به منظور رفع این اشکال و با توجه به نقش محوری نظریه جیمز روزنا طی سال های اخیر جهت تحلیل و فهم سیاست های خارجی، در این مقاله سیاست خارجی ایران در قبال ایالات متحد امریکا از منظر نظریه پیوستگی جیمز روزنا در طی سال های 1357-1332ش / 1979-1953م. بررسی شده است. سیاست خارجی ایران به دو دوره 1332- 1342 و 1342- 1358 تقسیم می شود و در هر کدام از این دوره ها، گفتمان حاکم بر سیاست خارجی ایران بحث می گردد. سپس، عوامل تاثیرگذار بر سیاست خارجی ایران مشخص می شود که مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر سیاست خارجی ایران، پادشاه و ساختار نظام بین الملل بوده است. اهمیت این تحلیل از انجا ناشی می شود که ما را در درک ریشه های وابستگی سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی و مولفه های خارجی موثر بر ان اگاه می سازد. موضوعی که در مدیریت سیاسی خارجی مستقل فعلی باید پیوسته نسبت به ان حساس و از بازتولید ان جلوگیری کرد.

موضوع عدالت از دیرباز مورد توجه جوامع و اندیشمندان مختلف مکاتب بشری و الهی بوده است. در اسلام مباحث مربوط به عدالت در بین متکلمان از فرق مختلف از بحث عدالت الهی آغاز شد و به ‌تدریج دامنه آن گسترش پیدا کرد و به مباحث عدالت اجتماعی و سیاسی رسید. این مقاله ضمن بررسی ابعاد مختلف عدلت اجتماعی و سیاسی در اسلام سعی دارد این مفهوم را در سه رویکرد فقهی، فلسفی و جامعه ‌شناختی در بین اندیشمندان مسلمان معاصر دنبال کند. در این رابطه دیدگاه سه تن از متفکران که در آثار خود به این مفهوم توجه داشته‌اند، حایز‌ اهمیت است. به همین ‌منظور، آرای علامه میرزا حسین نایینی از منظر فقهی، آیت ‌اله مرتضی مطهری از منظر فلسفی و دکتر علی شریعتی از منظر جامعه ‌شناختی بررسی خواهد شد. آنچه در این بررسی درخور توجه می‌ نماید، تلاش برای یافتن محورهایی در بحث عدالت است که امکان بررسی تطبیقی آن را به خواننده بدهد. برای این منظور مبادی فلسفی، اجتماعی و جامعه ‌شناختی عدالت مورد تاکید قرار گرفته و چهره‌ های مختلف عدالت (عدالت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فلسفی) به تناسب شناسایی و معرفی شده ‌اند.

 هدف از انجام این تحقیق، مطالعه نقش رسانه‌ها در اثر‌گذاری بر افکار عمومی توسط بازنمایی برخی از رخداد‌‌هاست. مورد مطالعه این تحقیق، میزان تاثیرگذاری رسانه‌های خبری در شکل‌دهی افکار عمومی امریکایی‌‌ها و ایرانی‌ها نسبت به یکدیگر است. از طریق مطالعه افکار عمومی بخش کوچکی از ایرانی‌‌ها و امریکایی‌ها، می‌توان تا حدودی به نحوه نگرش انان نسبت به یکدیگر و میزان تاثیرپذیری ان‌ها از رسانه‌های جمعی در شکل‌گیری این افکار پی برد. لذا تحقیق حاضر کوشیده است تا با مطالعه کیفی و موردی تعدادی از ایرانی‌ها و امریکایی‌ها که بیشتر انان تحصیل‌کرده نیز بودند، به لایه‌های نگرشی انان پی ببرد و با استفاده از «نظریه بازنمایی»، نقش رسانه‌های جمعی در شکل‌دهی افکار عمومی را بسنجد. منظور از بازنمایی این است که یک رسانه هیچ‌گاه ابزاری خنثی و یک میانجی بی‌طرف در ارائه تصویر به حساب نمی‌اید؛ زیرا رسانه، متکی به زبان و معناست و زبان و معنا نیز در چارچوب گفتمان همواره متکی به قدرت است. لذا بازنمایی حوادث توسط رسانه‌ها - سوای بحث اخلاقی و غیراخلاقی بودن ان- دارای سو‌گیری ایدئولوژیک است و در راستای تضعیف یا تثبیت قدرت و گفتمان ویژه‌ای گام برمی‌دارد. یافته‌های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که امریکایی‌ها بیشتر از ایرانی‌ها تحت تاثیر رسانه‌هایشان قرار دارند و رسانه‌های امریکا بازنمایی منفی از ایران و ایرانیان را ارائه می‌دهند. بر این اساس، شکل‌گیری فضاهای تعامل مستقیم بین این دو حوزه- در ساحت‌های علمی، پژوهشی، و...- حوزه افکار عمومی امریکایی را به مراتب بیشتر از حوزه افکار عمومی ایرانی متاثر می‌سازد.

سیاست خارجى از بزرگ ترین ابزارهاى تامین یکپارچگى ارضى، امنیتِ سرزمینى، وجهه و اعتبار بین المللى و پیشبرد اهداف و برنامه هاى ملى در زمینه هاى سیاسى، اقتصادى و فرهنگى است. انچه در سیاست خارجى کارآمد مورد نیاز است، صرفا مجموعه اى از ویژگی ها نیست بلکه به جاى ان، به موازنه اى حساس بین واقع گرایى و تحلیل، انعطاف و پابرجایى صلاحیت و میانه روى و سرانجام، تداوم و تغییر معطوف به هدفی ارزشمند، چون حفظ امنیت یک کشور نیاز است.با پیروزى انقلاب اسلامى، چرخشی اشکار در سیاست خارجى ایران رخ داد؛ چه انکه شالوده سیاست ‏خارجى در اسلام، بر قواعد الزام‏اور حقوقى در فقه استوار است و در فقه سیاسى اسلام، اصلى به نام «حفظ دارالاسلام» حاکم است که اصول دیگر در پرتو ان رنگ مى‏گیرد. حضرت امام(ره) متاثر از چنین رویکردی، هرچند نقش قواى نظامى و انتظامى در استمرار استقلال سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و امنیت کشور در برابر بیگانگان را نفی نمی فرمود، هدف اصلىِ سیاست خارجى ایران از بدو استقرار جمهوری اسلامی را تبلیغ و گسترش اسلام انقلابى در راستای تامین امنیت دارالاسلام می دانست. بنا به برداشت امام(ره)، نه تنها امنیت مردم مسلمان و امنیت کشور و امنیت ‏حکومت جمهورى اسلامى ایران از هم جدا نیست بلکه مرتبط با امنیت و منافع دیگر مسلمانان جهان نیز است. بنا بر این دیدگاه، همانند تفسیر اسلام، مفهوم «امت» جایگزین مفهوم «ملت» مى‏گردد و امنیت ایران به امنیت کل جهان اسلام وابسته مى‏شود. درنتیجه این رهیافت امنیت مدار، برخلاف دو چشم انداز رئالیستی و ایدئالیستی رایج در حوزه امنیت، حفظ دارالاسلام و اصل «نفی سبیل» مبنای تامین امنیت ملی ایران به عنوان تابعی از امنیت جهان اسلام مورد تاکید بنیان گذار جمهوری اسلامی قرار می گیرد.