جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استقلال به‌طور‌کلي، به «ناوابستگي به غير» و «اتکا به خود» اشاره دارد، اما معنا و حدود آن در تربيت، محل اختلاف صاحب‌نظران بوده ‌است. بدين‌روي، ضرورتِ شناخت معنا و حدود استقلال متربي به‌ عنوان ويژگي‌ غيرقابل‌اجتناب، براي هدف‌گذاري در تربيت و اقدام عملي در جهت آن، آشکار است. تمايزهاي قابل تأملي دراين‌باره در بين ديدگاه‌هاي موجودِ فلسفة تعليم و تربيتِ غرب، با ديدگاه برآمده از منابع اسلامي به‌چشم مي‌خورد که براي تعيين هدف‌هاي تربيتي، نيازمند تعيين موضعي قابل‌ دفاع است. بنابراين، موضوع اين جستار بررسي و ارزيابي معنا و حدود «استقلال مطلوب» به‌ عنوان هدف تربيت ديني از دو منظر مزبور‌ است. اين جستار تطبيقي به توصيف و ارزيابي ديدگاه‌ها با روش «تحليل متن و سنجش منطقي آنها» با معيارِ «توجه به ابعاد لازم» و «قابليت تحقق» پرداخته ‌است. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد که برآورد بيش‌ از حد از توانايي عقل و اختيار انسان، برخي فيلسوفان تعليم و تربيت غرب را به تعيين استقلالي بيش از حد فراخ‌دامنه کشانده است. اين در حالي است كه ديدگاه اسلامي ضمن توجه خاص به رابطة مربي و متربي، به‌ويژه در تربيت ديني، محدوديت‌هاي هستي‌شناختي اراده و اختيار، و نارسايي عقلِ تنها را لحاظ کرده و براي رفع آنها، تکيه‌‌گاه قابل اعتماد و برنامة خاص ارائه کرده‌ است.

اين پژوهش با رويكردي تحليلي و اسنادي و با هدف تحليل آراء و انديشه‌هاي تربيتي نادينگز و نقد آن از منظر تعليم و تربيت اسلامي تدوين شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين مباني فلسفي نادينگز شامل عاطفه‌گرايي، هستي‌گرايي، پديدار‌شناسي و فمينيسم است. اهداف تربيت مشتمل بر تركيب تجارب آموزشگاهي با ارزش‌هايي همچون عشق و علاقه به يادگيري، مهرباني، احترام به خود و تربيت شهروندان دموكراتيك است. از نظر نادينگز، اصل‌گروي در غم‌خواري پذيرفته نيست و روش‌هاي تربيتي شامل الگودهي، گفت‌وگو، و عمل، قابل تأييد است. با وجود ديدگاه‌هاي مثبتي که در انديشه‌هاي فلسفي و تربيتي نل نادينگز مشاهده مي‌شود، آراء تربيتي وي ضعف‌هايي نيز بر مبناي تعليم و تربيت اسلامي دارد؛ از جمله ناديده گرفتن منابع خارجي تقدس در اهداف تربيت، رويكرد فمينيستي در تربيت، مبنا قرار دادن عاطفه به‌ عنوان ملاك اساسي تربيت، غفلت از ساير ابزارهاي مؤثر در تعليم و تربيت، نسبيت‌گرايي، غفلت از نقش معيار و اصول در تعليم و تربيت، غفلت از عوامل دروني در تربيت، ابتناي انديشة نادينگز بر پراگماتيسم، غفلت از نقش جامع معلم در فرايند ياددهي‌ـ يادگيري، تغافل از نقش تنبيه در تعليم و تربيت.