جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین در محدودهٔ عقل تنها (به آلمانی: Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft) یکی از برجسته‌ترین آثار ایمانوئل کانت دربارهٔ فلسفه دین است که در سال ۱۷۹۳ منتشر شد. این کتاب را منوچهر صانعی به فارسی ترجمه کرده‌است.

سنجش خرد ناب یا نقد عقل محض (به آلمانی: Kritik der reinen Vernunft) یا نقد اول نخستین کتاب از سه‌گانهٔ فلسفه انتقادی از ایمانوئل کانت است که اولین‌بار در سال ۱۷۸۱ چاپ شد. این کتاب مهم‌ترین اثر کانت است و دربارهٔ ویژگی‌های عقل و توان آن در شناخت متافیزیک است. کانت در این کتاب به بررسی و تقسیم‌بندی مقولات شناخت و نیز بررسیِ محسوسات، ادراک و عقل محض پرداخته است. او در این کتاب عقل، محسوسات و ادراک، و ویژگی‌های عقل محض در شناخت متافیزیکی را شرح داده‌است.

نقد عقل محض اولین نقد کانت یکی از پرمطالعه‌ترین متون در تاریخ روشنفکری است، اما همانطور که آلفردو فرارین در این کتاب کاملاً اصلی اشاره می‌کند، بیشتر آن مطالعه فقط بر بخش‌های بسیار منتخب متمرکز شده است. به همین ترتیب، آثار کانت به عنوان یک کل تقسیم بندی شده است، سه نقد در انزوای سفت و سخت از یکدیگر نگهداری می شوند. قدرت‌های عقل ناب، برخلاف خوانش استاندارد کانت که چنین تقسیم‌بندی ایجاد کرده است، بخش‌های فراموش‌شده نقد اول را بررسی می‌کند تا مجموعه‌ای هیجان‌انگیز، جدید و در نهایت محوری از دغدغه‌ها را بیابد که با آن بتوان همه آثار کانت را خواند. فرارین گرد و غبار دو بخش به شدت نادیده گرفته شده از اولین نقد دیالکتیک استعلایی و دکترین روش را از بین می برد. او در آنجا کشف می کند که بزرگترین دستاورد نقد است: تصوری از وحدت عقل و کاوش در قدرت هایی که باید فراتر از خود برسد و در سراسر جهان قانون گذاری کند. با در نظر گرفتن این موضوع، فرارین دیدگاه مشترک کانت را به عنوان فیلسوفی که به طور جداگانه در مورد معرفت شناسی، اخلاق و زیبایی شناسی و غایت شناسی طبیعی می نویسد، از بین می برد و نشان می دهد که این سه نقد با این موضوع اساسی متحد می شوند: استقلال و غایت شناسی عقل، قدرت آن و به پایان می رسد. نتیجه یک دیدگاه جدید و تازه از کانت و خود عقل است.

جایگاه خدا و براهین اثبات واجب، یکی از مهم‌ترین مباحثی است که کانت می‌بایست بر اساس مبانی معرفتی-اش، موضع خود را نسبت به آن معیّن کند. کانت، شناخت را تنها در قلمرو امور مادی معنادار می‌داند، به همین دلیل در نظرگاه وی بحث از اموری چون نفس یا خدا که زمان‌مند و مکان‌مند نیستند، اساساً اشتباه است. او برای نشان دادن این اشتباه، در بخش دیالکتیک استعلایی کتاب نقد عقل محض، ایدۀ «خدا» را ایدۀ استعلایی عقل محض می‌نامد و به زعم خود اثبات کرده است که عقل را نه از راه تجربی و نه از طریق استعلایی، توفیقی برای رسیدن به این ایده نیست. این دیدگاه، پیامد چگونگی رویکرد کانت در شناخت‌شناسی و هستی‌شناسی است. کانت در رویکرد شناخت‌شناسی، به تفصیل به امکان و صدق قضایای ترکیبی پیشین می‌پردازد و بر این باور است که امکان دانش‌های پیشین در متافیزیک و فیزیک، به امکان قضایای ترکیبی پیشین بستگی دارند. در مقابل این دیدگاه، دیدگاه فلسفۀ صدرایی است که نه تنها قائل به تعطیلی عقل نظری در ما بعد الطبیعه نیست، بلکه بر این باور است که بسیاری از موضوعات فلسفی، از جمله مسئلۀ اثبات وجود خدا، از طریق به ‌کارگیری صحیح عقل نظری قابل حل است. به نظر میرسد فلسفۀ صدرایی هم در بُعد شناخت‌شناسی و هم در بُعد هستی‌شناسی، توانایی رفع تعارض‌ها و مغالطات را از ایدئال عقل محض دارا است. از این رو در این نوشتار، کوشیده‌ایم دیدگاه کانت را بر اساس فلسفۀ صدرایی نقد کرده و اشکالات وی را پاسخ گوییم.

مساله شناخت یکی از بنیادی ترین مسایل فلسفه است. نوع شناخت و دامنه شناخت است که مفهوم انسان را تعریف میکند و دامنه عمل انسان را تشریح می کند. دو نظام فلسفی حکمت متعالیه و منظومه فلسفی کانت را می توان قله های رفیع فلسفه اسلامی و فلسفه غرب به شمار آورد. تعریف این دو نظام از ادراک و عقل و فاهمه و تاثیر آن بر دیگر دانش ها می تواند برای ساخت نظامات اجتماعی شناختی و اندیشه ای بسیار راهگشا باشد. تعریف کانت از فاهمه با تکیه بر مقولات و محدود کردن ادراک به معبر فاهمه راه را بر بسیاری ار نوآوری ها در زمینه درک جهان بما هوهو بسته است در صورتی که در نظام صدرایی با عنایت به تعریف ملاصدرا از عقل و ادراک افق های پیش رو برای ادراک و نظام سازیها بر مبنای این ادراک بسیار گسترده و فراخ است. به نظر می رسد زمان ساخت نظامات به خصوص نظام شناختی ادراکی بر مبنای اندیشه صدرایی رسیده است.

ترجمه ماشینی : چه چیزی دانش علمی را ممکن می کند؟ امانوئل کانت فیلسوف در اثر بزرگ خود، نقد عقل محض، پاسخی جذاب و گیج کننده به این پرسش داشت. دانش علمی، از نظر کانت، توسط قوه عقل و تقاضای آن برای وحدت سیستماتیک (یا «نظام گرایی») ممکن می شود. به عبارت دیگر، شناخت در مورد اشیاء تجربی تنها در صورتی می‌تواند آرزوی علمی داشته باشد که عقلاً در درون یک سیستم قرار گیرد یا به یک سیستم تبدیل شود. اما وقتی ماهیت دیدگاهی دانش را در نظر بگیریم، یعنی قرار گرفتن آن در قوای شناختی فردی انسان، چگونه می تواند شکل بگیرد؟ رساله دکتری من یک هدف دو جانبه دارد: (i.) بازسازی پیچیدگی مفهوم نظام مندی در نقد عقل محض کانت. و (ii.) دفاع از معقول بودن آن در بحث های معاصر درباره وحدت یا کثرت دانش علمی. تا آنجا که به (i.) مربوط می شود، موضع کانت به وضوح در ادبیات درک نشده است. علیرغم علاقه مجدد به مفهوم نظام مندی کانت در دهه های اخیر، مشارکت های موجود در ارائه گزارش رضایت بخشی از آن ناکام هستند. هدف تز من ارائه خوانشی واحد از نظام مندی عقل به عنوان ویژگی اساسی تحلیل کانت از منابع شناخت است. به ویژه، من از گزارشی بدیع از دلیل نظری دفاع می کنم که هدف آن حمایت از ادعاهای زیر است: (الف) نظام مندی مبتنی بر استفاده مشروع از ایده های عقل به عنوان قواعد تجویزی برای بررسی تجربی است. ب. ضروری است که شناخت تجربی را ممکن ساخته و فرضیه های علمی ایجاد کند. و (ج) به ما بینش‌های اساسی درباره «رئالیسم تجربی» کانت و درک او از نقش متافیزیک در علم می‌دهد. با توجه به (ii.)، من نشان می‌دهم که روایت کانت از عقل نظری بسیار بیشتر از آنچه عموماً تصدیق می‌شود برای ارائه دارد. به ویژه، من آن را به عنوان ارائه راه حل آشتی دهنده برای تضاد بین وحدت و کثرت گرایی در فلسفه علم معاصر ارائه می کنم. من با الهام از «دیدگاه گرایی» کانت، استدلال می کنم که وحدت و کثرت گرایی باید به عنوان اصول متقابل شامل دانش علمی تلقی شوند.

ترجمه ماشینی : ظهور عقل محض: نظام مندی در فلسفه انتقادی کانت - فلسفه انتقادی کانت به صراحت می خواهد نظام مند باشد. اینکه آیا به این آرزو دست می یابد یا نه، سوال دیگری است. کانت در مقایسه عقل محض با بدن سازمان یافته، نقد عقل محض را کاملاً تا حداقل عناصر کامل می‌طلبد و این کامل بودن یا نظام‌مندی را امری از همه یا هیچ می‌داند. او حتی از نقد به عنوان نظامی از ظهور عقل محض صحبت می کند، یعنی یک کل ارگانیک یا سیستمی از غایات ممکن که عقل ناب کاملاً خارج از خود تولید و سازمان می دهد. با این وجود، مدل اپی ژنتیکی سیستماتیک، که زیربنای فلسفه انتقادی است، در پیکره کانت مدفون باقی مانده است. نه کانت و نه هیچ یک از مفسران فلسفه انتقادی روشن نمی‌کنند که چرا و چگونه عقل ناب خود را به‌عنوان یک سیستم عامل مستقل یا کل اهداف ممکن تولید و سازمان‌دهی می‌کند. آنها همچنین توضیح نمی دهند که این مفهوم اپی ژنتیکی از سیستماتیک چه چیزی را برای عملکرد عقل نظری، عقل عملی و قدرت قضاوت به همراه دارد. این پایان نامه با ارائه تفسیری اپی ژنتیکی از نقد عقل محض از دریچه آموزه استعلایی روش، به بررسی سیستماتیک بودن عقل محض در فلسفه انتقادی کانت می پردازد. استدلال می‌کند که در معنای اولیه‌اش، نقد عقل محض، اپی‌زایی روش‌شناختی، یعنی خودسازی و خودسازمان‌دهی، عقل ناب به‌عنوان یک سیستم ارگانیک یا کلیت جنینی از غایات ممکن است. پایان نامه با بحث در مورد موارد زیر ادامه می یابد: 1) چه چیزی عقل محض را برمی انگیزد تا خود را به عنوان یک سیستم یا کل اهداف ممکن ایجاد کند. 2) چگونه عقل ناب خود را به عنوان یک کل از اهداف ممکن تولید می کند. 3) چگونه عقل ناب این کل را به اجزای ارگانیک می سازد. و 4) چگونه خودسازی و خودسازمانی عقل ناب، جدول احکام را به نحوی متعالی نظام مند می کند.