جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انصاف صرف نظر این که یک قاعده فقهی باشد، به دو معنا است: یکی برابری و دیگری حکم وجدان و اخلاق در یک مورد. انصاف با مفاهیم عدالت، استحسان، مصالح مرسله متفاوت است و از مواردی است که وجود آن دارای حسن ذاتی و عدم آن دارای قبح ذاتی است. قاعده انصاف را می توان با استناد به آیات، سنت، اعم از روایات و افعال معصومین، و بنا عقلا به اثبات رساند، همچنین موارد متعددی از کاربرد این قاعده در زندگی معصومین و قضاوت های ایشان به چشم می خورد. تفاوت این قاعده با قاعده عدل و انصاف که توسط برخی فقها به کار رفته است، در این است که قاعده عدل و انصاف به معنای تنصیف است و کاربرد آن در مورد تقسیم اموالی است که در مورد مالکیت و میزان آن بین دو یا چند نفر، اختلاف وجود دارد اما قاعده انصاف که مقصود این تحقیق است، به معنای مدنظر قراردادن شرایط و اوضاع و احوال قضیه و دخیل کردن آنها در دادن رای مقتضی است. انصاف در نظام های حقوقی رومی ژرمنی و کامن لا مفهومی است که از گذشته وارد این نظام ها شده و به معنای رای بر مبنای وجدان قاضی است. در نظام کامن لا انصاف یکی از منابع حقوق به شمار می رود؛ با این حال، انصاف در حقوق ایران به عنوان یک قاعده بیان نشده و برخی حقوقدانان آن را به عنوان یک منبع حقوق که نانوشته است، مطرح نموده اند. از طرفی این مفهوم ویژگی های یک قاعده حقوقی را نیز داراست و موارد کاربرد متعددی در حقوق دارد، لذا می تواند یک قاعده حقوقی نیز باشد.

عدالت یکی از شرایط لازم برای احراز منصب مهم قضاوت از دیدگاه اسلام است و به تبع آن قانونگذار ایران نیز شرط عدالت قاضی را مورد تاکید قرار داده است در اصل 163 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است که صفات و شرایط قاضی طبق موازین فقهی بوسیله قانون عادی معین می شود. قوانین متعددی در این رابطه به تصویب رسید. و در نظام قضایی کشورمان مورد عمل قرار گرفته اند که همه آنها عدالت را به عنوان یکی از شرایط تصدی امر قضا تعیین کرده اند. از آنجا که تعیین شرط عدالت در قاضی بر گرفته از فقه امامیه بوده و در نتیجه مفهوم عدالت همانی است که در فقه مورد نظر می باشد و با عنایت به این که منصب قضاوت از حساس ترین مناصب اجتماعی است و نقش دادرس و عدالت وی در تحقق دادرسی عادلانه و عدالت قظائی اساسی و غیر قابل انکار است. از این رو این نوشتار تحقیقی بر آن است تا مفهوم فقهی عدالت و ادله اشتراط عدالت در قاضی را مورد بررسی قرار داده تا ضرورت شرط عدالت در قاضی در نظام قضایی فعلی ایران به روشنی تبیین گردد.

عدالت و آزادی، از مهمترین و اساس ترین موضوعات و مباحث جوامع بشری به شمار می روند، ارتباط این دو مفهوم با یکدیگر، هم در حوزه نظر و هم در سیاست عملی، خود بحث عمیق دیگری است. اصل عدالت و حاق آزادی، در هر حکومتی نسبت به مخالفان آن حکومت معنا و مفهوم پیدا می کند. اگر حاکم و حکومتی را مخالفان و دشمنان خود نیز عدالت ورزید و آزادی سیاسی آنان را تضمین کرد، می توان آن نظام را واقعا عادل دانست. در این مقاله ابتدا عدالت را به عنوان مبنا و اساس تفکر و رفتار سیاسی امام علی (ع) که مورد بحث قرار داده ایم. سپس آزادی های سیاسی مخالفان و دشمنان را در حکومت امام علی (ع) تبیین کرده و ارتباط آن را با عدالت روشن ساخته ایم، سپس حدود آزادی و شاخص های آن را در اندیشه سیاسی امام علی (ع) بحث کرده ایم. در پایان مقاله نیز ارتباط نظام مند عدالت و آزادی به مثابه یک نظریه، براساس تفکر و سیره سیاسی امام علی (ع) مورد بحث و تبیین قرار گرفته است.

نزدیک به سه دهه است که بشر معاصر بار دیگر به سراغ سؤالات سابق جامعه خویش در فلسفه حقوقی رفته است که از قدمت طرح منسجم آن حداقل بیش از سه هزار سال می گذرد. محققان معاصر به سبک تبار یونانی این دانش، در عرصه فلسفۀ حقوق، خواسته یا ناخواسته، متوجه مسئله ای کلیدی شده اند که به تولید ادبیاتی غنی اما همچنان مبهم و ذهنی درتسهیل دسترسی همگان به صلح و دستیابی عموم به برابری منجر شده است. فلسفه حقوق کنونی نزدیک به نیم قرن است که بازهم از «عدالت» سخن می گوید؛ بحثی که نه قدیم است، نه جدید. در نظر، عمری به قدمت عمر عالم و آدم دارد اما در عمل، جنینی سخت نارس است. فلسفه حقوق در ایران نیز همچون قایقی سبک وزن بر پهنه دریای مسائل فلسفه حقوق درجهان حاضردرحال دوران است؛ و دور نیست تا یا موجی سهمگین به کلی بنیان او را براندازد، یا باز به امید اصلاح، طرحی نو در قالبش دراندازد. مقاله حاضر تفسیری بر همین وضعیت فلسفه حقوق در ایران امروز است. اما در این مختصر قصد دارد تا تحلیل خویش را براساس مطالعه موردی اثری گرانسنگ در فلسفه حقوق فارسی زبانان رقم زند. با مفروض قلمدادکردن الگو، نوشتار حاضر بر این فرضیه استوار است که کتاب فلسفه حقوق: تعریف و ماهیت حقوق (کاتوزیان، 1385) نوشته ای درخور توجه در این حوزه است، از آن روی که زبانی دوگانه در محتوا دارد.

عدالت منتهی آمال بشریت در همه اعصار و زمان ها بوده است و کمتر جریان فکری و جنبش اجتماعی را می توان سراغ گرفت که شعار عدالت را مطرح نکرده باشد. اما آنچه در این میان باقی است اینکه حسب میراث مکتوب معارف و علوم انسانی - اجتماعی هیچ گاه توافقی بر سر چیستی عدالت در بین متفکران حاصل نشده است و تعریف از عدالت و مبادی مابعدالطبیعی هر تعریف و همچنین دلالت های سیاستی آن ها همیشه محل غفلت و یا منازعه واقع شده است. تحلیل و واسازی هستی شناختی، معرفت شناختی و کلامی از مسئله عدالت مقوله ای است که ادبیات ناظر بر نظریه های عدالت نیازمند آن بوده و هرگونه پالایش نظری و انتخاب در عرصه سیاست گذاری و کاربرد، مستلزم تفطن بدان هاست؛ از سوی دیگر، معرفی آرای حکمای اسلامی در این زمینه نیز فارغ از توجهات فلسفی و مابعدالطبیعی ایشان، آن چنان که باید، محصولی معرفتی در پی ندارد. از این رو در این نوشته سعی شده که تعاریف یکی از متفکران معاصر اندیشه اسلامی، استاد شهید مرتضی مطهری(ره)، از مقوله عدالت حسب نظرات کلامی و فلسفی خود ایشان مورد واسازی هستی شناختی، معرفت شناختی و کلامی قرار گیرد تا دلالت های فلسفی هر یک از تعاریف مطرح شده توسط ایشان، به ویژه در حوزه رویکردهای معتزلی، اشعری و شیعی بررسی بیشتری شود و نشان داده شده است که رئالیسم در مسئله عدالت جایگاه رکینی را در مباحث ناب اسلامی داراست

ترجمه ماشینی: با شروع با این فرض که انگیزه عدالت وجود دارد، نویسنده معتقد است که اعتقاد به دنیای عادلانه در بیشتر مواقع بر رفتار اکثر مردم تأثیر می گذارد. این برای همه افراد در هر سنی و در تمام زمینه های زندگی، برای کسانی که با وظایف روزمره خود دست و پنجه نرم می کنند و همچنین برای کسانی که با یک رویداد حیاتی زندگی کنار می آیند صادق است. اعتقاد یک فرد به دنیای عادلانه شرط لازم برای احساس انصاف در فرد است و واسطه تأثیر تطبیقی آن بر سلامت روان است.

ترجمه ماشینی: در این کار من دو هدف دارم. یکی اصلاح ایرادهای جدی‌تر در نظریه عدالت است که ایده‌های اصلی عدالت را به عنوان انصاف پنهان کرده است، همانطور که من مفهوم عدالت ارائه شده در آن کتاب را نامیدم. از آنجایی که هنوز به این ایده ها اعتماد دارم و فکر می کنم می توان با مشکلات مهم تری روبرو شد، این فرمول بندی مجدد را انجام داده ام. من سعی می‌کنم شرح را بهبود بخشم، تعدادی از اشتباهات را تصحیح کنم، بازبینی‌های مفیدی را لحاظ کنم، و پاسخ‌هایی را به چند مورد از اعتراض‌های رایج‌تر نشان دهم. من همچنین استدلال را در بسیاری از نقاط بازنگری کردم. هدف دیگر این است که مفهوم عدالت ارائه شده در تئوری و ایده های اصلی موجود در مقالات من که از سال 1974 آغاز شده است را به یک بیانیه واحد متصل کنم. برای کسانی که با تئوری آشنایی دارند، تغییرات اصلی سه گونه است: اول، تغییر در صورت بندی و محتوای دو اصل عدالت که در عدالت به عنوان انصاف به کار می رود. دوم، تغییر در نحوه سازماندهی استدلال برای آن اصول از موضع اصلی. و سوم، تغییر در نحوه درک عدالت به عنوان خود انصاف: یعنی به عنوان یک برداشت سیاسی از عدالت و نه به عنوان بخشی از یک دکترین اخلاقی جامع.