جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی اگزیستانسیالیست‌های خداباور استعدادهای درونی انسان را در پیوند با منزلت و کرامت انسانی تعریف می‌کنند و بر وجوهی چون اختیار، انتخاب و مسئولیت انسان تأکید می‌کنند. در حوزه اسلامی نیز علامه طباطبایی منزلت انسانی را با خدامحوری در ارتباط می‌داند. اختیار ازجمله وجوه تشابه دو رویکرد است با این تفاوت که علامه برخلاف اگزیستانس‌ها نقش استقلالی برای اختیار و اراده انسان قائل نیست. در دیدگاه علامه کرامت انسانی در پیوند با مبدأ ترسیم می‌شود، اما در نظراگزیستانسیالیست‌ها ارتباط با خدا نقش قابل‌توجهی در کرامت و منزلت انسانی ندارد، هرچه هست به اختیار، اراده و آزادی انسان محقق می‌گردد. از‌جمله وجوه برتری دیدگاه علامه توجه به فطرت انسانی در تحقق کرامت حقیقی است. ازین منظر شکوفایی فطرت نیازمند برنامه است. این برنامه که همان آموزه‌های دینی و وحیانی در نظر علامه است، هرچند به تعبیر اگزیستانس‌ها نوعی محدودیت است اما این محدودیت در حقیقت گوهر فطرت انسان را فربه‌تر می‌کند. این مقاله به مقایسه رویکرد فلاسفه اگزیستانس خداباور و علامه طباطبایی دربحث از منزلت و کرامت انسانی می‌پردازد و می‌کوشد تا وجوه تشابه و افتراق این دو دیدگاه را نشان دهد.

حشر جسمانی ابدان از مسائل مورد اختلاف میان متکلمان و حکمای اسلامی است. طبق نظر علامه، انسانِ محشور در قیامت به واسطه نفس او از یک‌سو عینیت با انسان دنیوی و از سویی به‌واسطه بدن او مثلیتی با انسان دنیوی دارد. مرحوم محمدباقر بهبودی جسمانیت ابدان در روز قیامت را پذیرفته و ادله‌ای برای این امر بیان می‌دارد؛ اما مبتنی بر رویکرد حکمی نقدهایی بر آن وارد است. این پژوهش با مقایسه تطبیقی هر دو دیدگاه درباره کیفیت اِلحاق اَبدان در رستاخیز و کیفیت زمین در قیامت به نقد دیدگاه جسمانیت مادّی اَبدان برای آیاتی که امکان‌ وقوع مادّی آن را پنداشته‌اند، پرداخته و در نتیجه مهم‌ترین نتایج تحقیق حاکی از آن است که طبق نظر علامه اعاده انسان به عینه از محالات است و محال، تحقق و هستی نمی‌‏پذیرد؛ ازاین‌رو به روش توصیفی تحلیلی به بررسی محتوای آن پرداخته شده است.

گفتمان نوین هرمنوتیکی، مسأله وحدت یا کثرت و نیز مسألة تعین یا عدم تعین معنای متن را در کانون اندیشه‌های فلسفی پیرامون سرشت و سازوکار فهم و تفسیر متن نهاد. با در نظر داشتن این مسائل، در مقالة پیش رو سه رویکرد هرمنوتیکی به متن وحیانی در اندیشة معاصر ایران را تحلیل و بررسی خواهیم کرد و ضمن این تحلیل نسبت هرکدام از این رویکردها با گرایش‌های نوین هرمنوتیکی را برجسته خواهیم کرد. برای این منظور نخست نشان خواهیم داد که علامه طباطبائی اگرچه برای متن وحیانی معانی متعددی در نظر دارد، اما هریک از این معانی را متعین به قصد صاحب وحی می‌داند، از این رو مباحث تفسیری ایشان بیشتر با قصدگرایی و هرمنوتیک رمانتیک هم‌سو است. سپس اندیشه‌های هرمنوتیکی عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری را مطالعه و ارزیابی خواهیم کرد. سروش با مستقل دانستن معنای متن وحیانی از مراد ماتن با آموزة‌ استقال معنایی در هرمنوتیک فلسفی همراه می‌شود. در این میان مجتهدشبستری از جهاتی به هرمنوتیک فلسفی و از جهاتی دیگر به هرمنوتیک‌ رمانتیک گرایش دارد، چراکه از سویی در برخی از نوشته‌هایش از معنایی نهایی و نهفته در متن وحیانی می‌گوید و از دیگر سو امکان تفسیرهای متعدد و معتبر از قرآن را می‌پذیرد.

کتاب حاضر به دنبال ارائه تصويري معاصر از تعارضات قديمي در حوزه علم و دين است. تعارضاتي همانند تکامل، مسئله شر و درنهايت بحث معجزه و چگونگي تحقق آن. در بخش اول تفاسير مختلف از نظريه تکامل و تقابل آن با تفسير سنت‌گرايانه ديني به‌طور کامل مورد بحث قرار گرفته است. بخش دوم کتاب به‌طور دقيق به مسئله سنتي شر مي‌پردازد. در بخش سوم کتاب مؤلف بر آن است تا تعارض معجزه به قانون عليت و قانون بقاي ماده و انرژي را به‌طور مفصل مورد بحث قرار دهد.

بررسی روش‌های و شیوه‌های دعوت انبیای الهی در قرآن کریم می‌باشد که مطابق با دیدگاه‌های تفسیری سیدمحمدحسین طباطبایی تدوین یافته است. نگارنده در این راستا به چهار روش پیامبران در دعوت به سوی خداوند اشاره نموده است: شیوه الگوی گفتاری و رفتاری، دگرگونی در شناخت، تغییر در احساسات و عواطف و در نهایت برخورد قهرآمیز. وی معتقد است که از میان این روش‌ها، شیوه اول از بهترین راه‌ها بوده و پس از آن می‌توان از شیوه دوم به عنوان مبنای رفتار مخاطبان استفاده کرد و در کنار آن، شیوه تغییر احساسات و عواطف را برای برانگیختن انگیزه آنان، مدنظر قرار داد. در نهایت نیز، در صورت عدم تاثیر هیچ‌یک ار روش‌های مذکور، می‌توان به منظور حفظ هدایت‌یافتگان، به مقابله و مواجهه قهرآمیز با منحرفان روی آورد.

کتاب حاضر، گزیده‌ای از آداب و سنن پیامبر (ص) برگرفته از دو اثر "سنن النبی" و "تفسیر المیزان" تالیف "علامه طباطبایی" است که به انضمام اشعاری از شعرای مختلف نظیر سعدی و مهدی سهیلی در ستایش آن حضرت فراهم آمده است.

علامه طباطبايي حکيمي بزرگ و عارفي کامل در عرفان عملي و علمي است که نه‌تنها عرفان نظري و عرفان عملي را به‌خوبي هضم کرد، بلکه عرفان در بينش، انديشه و رفتار وي نيز متجلي بود. رساله‌الولايه ره‌آورد و انعکاس تحقيق و تحقق سير و سلوک علمي و عملي وي در عرفان بوده و نوعي معراج‌نامه و سفرنامه سلوکي او نيز به‌شمار مي‌رود. عرفان علامه عرفان شيعي، ولايي و اهل بيتي را متمثل مي‌سازد که در بطن قرآن کريم و سيره جلوه‌گر شده است.

«وحی پایه و اساس نبوّت و از امور ضروری ادیان آسمانی است و آن ارتباط مرموز و ویژه‌ای است بین خدا و انسان‌های ممتاز و برگزیده‌ای که پیامبر نامیده می‌شوند.» موضوع کتاب حاضر بررسی ماهیت وحی و کیفیت دریافت آن از دیدگاه «ابن سینا» و «علّامه طباطبایی» است. نگارنده تلاش کرده تا پس از معرفی اجمالی پدیده‌های وحی و نبوّت از دیدگاه این دو اندیشمند و طرح پیش‌فرض‌هایی در خصوص وحی، خصلت‌های ویژة نبی را مورد بررسی قرار دهد و به تبیین ماهوی و معرفت‌شناختی وحی از دیدگاه ایشان بپردازد.