جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن عربی صوف اسلامی را با فلسفه درآمیخت و در عالم اسلام «عرفان نظری» را بنیاد گذاشت. این امر با استفاده از اصطلاحات فلسفه و خصوصا اصطلاح «وجود» صورت پذیرفت. اگر بگوییم «وجود» اصطلاحی است که تمام مباحث عرفان نظری پیرامون آن است؛ سخنی به گزاف نگفته‌ایم. برای فهم اندیشه‌های ابن عربی و پیروانش، آشنایی با دیدگاه ایشان در مورد «وجود» امری ضروری است. بحث از «وجود» در عرفان نظری ملازم بحث از «وحدت و کثرت» آن است. نگارنده هدف از نگارش این کتاب را چنین عنوان می‌کند: «هدف نگارنده در تالیف این کتاب، آشنایی دانشجویان و علاقه‌مندان به عرفان الهی با دیدگاه ابن عربی، به خصوص آنچه در رسالة وجودیه بیان شده، است. در واقع این نوشته، بابی است برای ورود به رسالة وجودیه که همراه ترجمة آن در پایان کتاب، قرار داده شده است».

"فصوص الحکم "یا نگین‌های حکمت‌ها کتابی است به عربی از تالیفات عرفانی و حکمی شیخ محی‌الدین عربی (ف‌ 638 .ه‌.ق) که شامل " 27فص "است .در مجموعه دو جلدی حاضر شرح‌ها و نقدهای اصلی فصوص الحکم بررسی شده، همچنین ترجمه و شرح فصوص الحکم به فارسی عرضه شده است .فصوص الحکم، عمدتا مباحثی در باب وحدت وجود، و نبوت است که از منظر عرفانی بررسی شده است .عناوین برخی از فص‌ها از این قرار است" :حکمت الهی در خلق و آفرینش آدمی"، "معنی نفت و عطایای ذاتی و اسمایی و معنی آدم، طلب و سوآل"، "معنی سبوح و تنزیه و تشبیه و جمع بین این دو"، "ادریس و هرامسه و معنی قدوس"، "معنی حق بودن (در بحث حضرت ابراهیم و اسماعیل)"، "مختصری از زندگی حضرت یوسف و روحانیت او "و "تاریخچه‌ای از زندگی حضرت یعقوب ."

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه شرح فارسي «فصوص الحکم» است. در اين نوشتار، ابتدا مروري کوتاه بر زندگي و تفکرات «محيي‌الدين ابن‌عربي» صورت گرفته و سپس به شرح و ترجمه کتاب «فصوص الحکم» وي و مطالب فلسفي و عرفاني مندرج در اين کتاب پرداخته شده است. نويسنده به توضيح هريک از فصل‌هاي اين کتاب مانند: فصل‌هاي حکمت الهي، نفثي، سبوحي، قدسي، مهيمي، حقي، علي، روحي، نوري، احدي، فتوحي، قلبي، ملکي، قدري، نبوي، رحماني، وجودي، نفسي، غيبي، جلالي، مالکي، ايناسي، احساني، امامي، علوي، صمدي و فردي پرداخته و ضمن ارائه چکيده‌اي از آن‌ها، به ترجمه و شرحشان نيز پرداخته است.

«نص‎ النصوص في ‎شرح الفصوص» شرح مفصلي ‎است كه عالم و عارف نامدار شيعي‎، سيد حيدر آملي، بر «فصوص الحکم» ابن‎عربي نوشته است. اثر حاضر، به زبان عربي و در سه مجلد منتشر شده است. ابتدا در خصوص علل و شرايط تأليف اين شرح بنا به نقل شارح و کيفيت شرح صحبت شده است. سپس تمهيدات سه گانه آورده شده که بحثي است در مورد پيدايش کتاب و فلسفۀ نبوي که شامل فضيلت پيامبر اکرم (ص) و برتري آن حضرت بر ديگر پيامبران، فضيلت ابن عربي بر ديگر مشايخ و کيفيت نگارش فصوص الحکم، سلسله مراتب باطني و مدارج انبياء و اولياء و تابعين و ... است. در ادامه فلسفه وجود و معرفت در سه فصل به صورت مفصل بررسي شده است. بحث دربارۀ توحيد و حقيقت آن، وجود مطلق و حقيقت آن و همچنين بحثي گسترده در حقيقت علوم مطرح شده است. در نهايت نيز شرح زندگاني شارح کتاب آورده شده است.

امام خمینی (ره) که به تصریح همة محققان، از برجستگان و شارحان طراز اول مکتب عرفانی ابن عربی می‌باشد، در پیروی از گذشتگان خود نظریة وحدت وجود را با دید تکریم و احترام نگریسته و در جای‌جای کلام و شعر خویش برای ابراز و اثبات آن کوشیده است. ایشان معتقدند: وحدت وجود از دو حیث کلی در عرفان اسلامی و به طور کلی در اسلام حائز اهمیت است؛ اول آن که اعتقاد به وحدت وجود، اعتقاد عامه به اصل شریعت را در مواضعی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و دیگر آن که در بینش عام مردم به فروع دین و احکام فرعیه تاثیرگذار است. همچنان که منتقدان این عقیده بر این باورند که اعتقاد به وحدت وجود یکی بودن خالق و مخلوق با هیچ‌یک از اصول عقلی روشن اسلامی چون: خلقت و آفرینش، توحید، قدرت، ایمان و... سازش ندارد و چنان که این عقیده پذیرفته شود، باید معنای حقیقی تمامی امور مذکور، به معانی باطل و نادرست تاویل گردد». کتاب حاضر، در چهار بخش تنظیم شده است. نگارنده نخست به شرح و بررسی مقدمات ورود به بحث وحدت وجود پرداخته، سپس سابقة وحدت وجود در خارج از قلمرو فرهنگی و سیاسی اسلام را مورد بررسی قرار داده است. همچنین جایگاه ابن عربی و آرای او را نزد امام بررسی کرده و وجوه اشتراک و افتراق امام و ابن عربی را دربارة موضوع بیان کرده است.