جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"خراسان و مدرسة المعارف الإلهیة" اثر سیدجعفر سیدان است این کتاب به بررسی مکتب تفکیک در گفت‌وگو با آیت‌الله سید جعفر سیدان پرداخته است. نویسنده در مقدمه این کتاب به شرح زندگی آیت‌الله سیدان پرداخته و آورده است در بخشی از این کتاب در توضیح مکتب تفکیک آمده است: مکتب تفکیک جداسازی گفته‌های بشری از معارف وحیانی و حفظ خلوص معارف و شناخت‌های مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام، به دور از آمیختگی با نحله‌ها و مکتب‌های فلسفی و عرفانی بشری است. در این کتاب ادعا شده است: «عموم فقهای امامیه بر استقلال غنای معارف وحیانی اعتقاد داشته و تفکیک این حقایق را از افکار بشری (فلسفی و عرفانی) ضروری می‌دانند، بدین جهت از این دیدگاه به نام «نظریه تفکیک» نام برده شده است. این مکتب، مکتب جدیدی نیست. دارای واقعیتی تاریخی است، تاریخی که سابقه آن به صدر اسلام بلکه به بعثت رسول مکرم اسلام می‌رسد و مبنای سلوک عموم فقها و علمای امامیه است. موضوعات کتاب شامل فلسفه اسلامی، فلسفه اسلامی - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها، فلسفه غرب در قرون وسطی، فلسفه غرب در قرون وسطی (مدرسی و اسلامی)، فلسفه قدیم، قرون وسطی و شرق، می باشد

خداشناسی به عنوان اساسی‌ترین و پایه‌ای‌ترین موضوع در حوزه‌ی معارف دینی است به گونه‌ای که باقی امور بر آن استوار می‌شوند، از این‌رو، داشتن پایه‌ای مستحکم و استوار می‌تواند به استحکام و استواری دیگر حوزه‌های معارف دینی منجر شود. در این رساله نگارنده در نظر دارد تا به این موضوع مهم و مسائل مرتبط با آن مانند «منابع و راه‌های خداشناسی، صفات خداوند وامور مربوطه، رابطه ذات با صفاتو رابطه خداوند با مخلوقات» از دیدگاه استاد سیدان به عنوان یکی از معاصرین مکتب تفکیکبپردازد و در ضمن آن، از چارچوب فکری وی و نیز مبانی فکری که از آن متاثر بوده‌اند یعنی مکتب تفکیک، تصویری روشن و شفاف ارائه کند.آنچه که شاخصه‌ی چارچوب فکری ایشان و مکتب تفکیک می‌باشد، تاکید بر پیوند عقل و نقل با میزان دانستن نقل و با تاکید بر عقل است تا تعادل اینها، نتایجی هماهنگ و سازگار، با معارف دینی را به ارمغان آورد و این نگرش، منجر به جهت‌گیری این مکتب نسبت به برداشت‌ها و تاویل‌های به دور از ضوابط عقلی و نقلی، می‌شود. از این رو است که نسبت به معارف و آموزه‌های فلسفی و عرفانی، جهت‌گیریمی‌کند و مبانی، روش و نتایج آنها را بررسی کند و در صورت وجود تعارض با معارف وحیانی، آنها را نقد کند و در مقابل، پیشنهادهای خود را ارائه کند.تحقیق حاضر در قالب پنج فصل تهیه شده که در فصل اول به کلیات تحقیق اعم از ضرورت، فرضیات، اهداف، ساختار، پیشینه تحقیق، چارچوب نظری استاد سیدان و برخی از مکاتب و... پرداخته شده است. در فصل دوم راه‌های خداشناسی اعم از فطری و عقلی و ویژگی‌های مهم هر یک از آنها مورد بحث و توضیح قرار گرفته است. همچنین صفات الهی از جمله صفات ثبوتی و سلبی به تفصیل در فصل سوم این تحقیق آمده است. در چهارمین فصل این رساله نیز به رابطه ذات با صفات الهی پرداخته که در ابتدا به معرفی مکاتب مختلف از جمله معتزله، اشاعره و متکلمان شیعه وروش‌های کلامی و اصول اعتقادی و افراد شاخص آن مکاتب اشاره شده است. همچنین در این بخش،دیدگاه استاد سیدان در رابطه با مسئله رابطه ذات و صفات الهی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل آخر این تحقیق رابطه خالق و مخلوق مورد بررسی قرار گرفته شده و نظریه‌هایی از جمله نظریه‌ی بینونیت، نظریه سنخیت و نظریه عینیت خالق و مخلوق به تفصیل آورده شده است. در پایان نیز در قسمت بحث و نتیجه‌گیری آمده است هدف از این تحقیق طراحی چارچوبی است که عقل مقید به آن چارچوب گردد. این کار نوعی استاندارد کردن خروجی های عقلی بر پایه ضوابط نقلی می‌باشد. در اینجا نقل نقش یک متعادل کننده کفه ترازویی را دارد که در کفه دیگر آن نتایج عقلی قرار می‌گیرد. بدیهی است اینگونه توازن و تعادل بین عقل و نقل از انحرافات احتمالی جلوگیری می‌کند.کلید واژه ها: خداشناسی- سنخیت – عینیت – بینونت- مکتب تفکیک- سید جعفر سیدان

بحث معاد یکی از مباحث مهم اعتقادی و دینی است که گسترده آن مسائل متعددی را در بر می گیرد موضوعی که در این وادی از آن غفلت شده است، یکی ارائه و تبیین منسجمی از مسائل کلامی معاد و دیگری دیدگاه تطبیقی می باشد. در این پایان نامه تلاش شده است تا در رابطه با این دو موضوع، تحقیق و بررسی خوبی ارائه شود. مسائل کلامی انتخاب شده عبارتند از: معاد جسمانی، معاد روحانی، معاد جسمامی و روحانی، معاد تناسخیه، انکار معاد، اعاده معدوم، شبهه آکل و ماکول، ثواب، عقاب، احباط، تکفیر، خلود در آتش، ابدیت عذاب کفار، انقاطع عذاب گناهکاران، حشر و بعث (میزان، صراط، حساب) و لذات اخروی این مسائل از دیدگاه مفسر قرآن علامع طباطبائی ؛قدس سره؛ و متاله زبده قرآنی آیه الله قزوینی خراسانی ؛قدس سره؛ مورد بررسی و تحلیل درون دینی قرار گرفته است. مهمترین مساله از مسائل کلامی انتخاب شده، ؛مساله معاد جسمانی و روحانی؛ می باشد که در یک فصل به بحث و بررسی در رابطه با آن پرداخته شده است.

اندیش? تفکیک یکی از اندیشه‌های نو در عرص? تفکر کلامی و دین پژوهی فرهنگ ماست و دارای آثار و نتایج مهمی بوده و بسیار مورد توجه واقع شده است. یکی از مسائل کلیدی در آثار علمای مکتب تفکیک، نسبت عقل و وحی است. رویکرد علمای متقدم و متأخر این مکتب در این خصوص متفاوت بوده و می‌توان سیر تحولی را در آرای این علما شناسایی کرد. البته به دلیل حجم بالای آثار تمامی علمای مکتب تفکیک و عدم دسترسی به تعداد زیادی از آن‌ها، دامن? تحقیق، به آثار آیت الله محمد باقر ملکی میانجی، به عنوان نمونه‌ای از آرای علمای متقدم مکتب تفکیک، و آثار آیت الله سید جعفر سیدان، به عنوان نمونه‌ای از آرای علمای متأخر مکتب تفکیک، منحصر شده است. در این پژوهش، دیدگاه‌های این دو بزرگوار از آثار ایشان و هم‌چنین برخی از منابع مرتبط، استخراج شده است.در بخش اول کلیاتی در خصوص پیشین? عقل و وحی در اسلام، معرفی مکتب تفکیک و ادوار فکری آن، مطرح شده و به معرفی آیت الله میانجی و آیت الله سیدان پرداخته شده است.بخش دوم مشتمل بر آرای آیت الله میانجی در خصوص نسبت عقل و وحی است. تعریف ایشان از عقل، متکی بر جنب? وجود شناختی و هستی شناختی عقل است. ایشان عقل را نوری می‌دانند که خداوند بر ارواح انسان‌ها افاضه می‌کند و از آن به عقل فطری یاد می‌کنند و آن را خارج از ذات انسان می‌دانند. لذا از نظر ایشان، عقل به این معنا با وحی در تضاد نبوده و با آن هماهنگ است. اعتقاد به عقل انواری در برابر عقل اصطلاحی و برهان منطقی در آثار ایشان، موجب شده تا در حوز? علوم قرآنی و عقاید که شامل مباحث خداشناسی و نبوت و معاد و عدل است، دیدگاه‌های ویژه‌ای داشته باشند.بخش سوم بیانگر دیدگاه آیت الله سیدان دربار? نسبت عقل و وحی و مقایس? آرای ایشان با آیت الله میانجی است. از نظر ایشان حقیقت عقل هر چه که باشد مقصود از آن ما به الادراک و آن چیزی است که ادراک به آن است. تعریف ایشان از عقل با نظر به کارکرد آن است. عقل به معنای ذکر شده با وحی منطبق است و آن چیزی که منطبق نیست اثبات می‌شود که اصلا مدرک عقلانی نیست. رویکرد ایشان در نسبت عقل و وحی، موجب اتخاذ دیدگاه‌های خاصی در حوز? علوم قرآنی و عقاید، گشته است.مقایس? دیدگاه‌های این دو بزرگوار به عنوان دو نماینده از تفکیک متقدم و متأخر، گویای این مطلب است که دیدگاه تفکیک متقدم با شاخصه‌های خارج بودن حقیقت عقل از وجود انسان و برخورد با آرای فلاسفه و عرفا و دانشمندان علوم بشری، راه را برای گفت و گو با مخالفان و نقادان می‌بندد و منجر به این نتیجه می‌شود که دین و فلسفه در تعارضند، نه عقل فطری و وحی. دیدگاه تفکیکیان متأخر معتدل‌تر بوده و مبتنی بر جداسازی حوز? معرفت شناختی دین و فلسفه است. تفکیک اعتدالی در پی ارائ? نوعی روش شناسی جدید در مطالعات دینی است که متکی بر تعقل در وحی است و مسیری را برای تعامل با مخالفان باز می‌کند و این، همان روش فقها در فهم مسائل است. لذا توجه به استنباط معارف اعتقادی از قرآن و حدیث با تکیه بر روش اجتهادی، دغدغ? اصلی تفکیکی‌های متأخر است و لازم است به آن عنایت ویژه‌ای شود.