جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نظام اخلاقی فضيلت محور ارسطو، غايت همه چيز، خير ناميده شده است. در ميـان غايـت هـا، غايتی هست كه ما آن را برای خودش و همه چيز ديگر را برای آن می خواهيم و آن، خيراعلا و بهترين است كه از آن به نيكبختی و سعادت تعبير می شود. از نظر ارسـطو خيـر و نيكبختـی بـرای آدمی فعاليت نفس طبـق فـضيلت و اگـرفـضايل متعـددی وجـود دارنـد، در انطبـاق بـا بهتـرين و كاملترين فضايل است و فضيلت،ملكه ای است که حدوسطی را انتخـاب كنـدكـه بـرای مـا درسـت و بـا موازين عقلی سازگارمی باشد. به عبارت ديگر،فضيلت از لحاظ تعريف و ماهيت، حـدوسـط اسـت كـه در جهت تشخيص فضايل از رذايل اعمال و عواطف انسانی به عنوان سنگ محك به كارمی رود. بر قانون زرين اعتدال، ايرادهای متعددی وارد شده كه در اين نوشتار مهمترين آنهـا در پـنج محور به شرح زيردسته بندی ومورد بررسی واقع شده است: 1 .عدم كليت قانون اعتدال؛ 2 .عدم كارايی قانون اعتدال در تربيت اخلاقـی؛ 3 .ناسـازگاری قانون اعتدال با طبيعت؛ 4 .متضاد بودن فضايل؛ 5 .ايرادها برمبانی قانون اعتدال.

این پژوهش بر آن است که برهان اجماع عام بر اثبات وجود خدا را با برهان فطرت مقایسه کند. ابتدا قرائت‌های مختلف برهان اجماع عام مطرح گردیده است: 1. تفسیرهای زیست‌شناختی که از عمومیت اعتقاد به وجود خدا، فطری بودن و نیز وجود خارجی خدا ثابت می‌شود. 2. برهان‌های ذوحدین ضد شکاکیت که برای اثبات وجود خدا علاوه بر اعتقاد عمومی (بر وجود خدا) از عقل نیز کمک گرفته می‌شود. همچنین انتقادهای جان لاک و دیگران بر این تقریرها مطرح و پاسخ‌های احتمالی مدافعان برهان آورده شده است. سپس تقریرهای مختلف برهان فطرت از دیدگاه برخی از متفکران اسلامی و تقریر پیشنهادی به صورت مختصر ذکر گردیده و در ادامه دیدگاه الوین پلانتینگا که بر آن است که اعتقاد به وجود خدا یک اعتقاد پایه است و بسیار شبیه برهان فطرت است مطرح شده است. در پایان مقایسه‌ای بین برهان اجماع عام و فطرت مطرح و اثبات شده است که برهان فطرت از اتقان بیشتری برخوردار است؛ زیرا اشکالات جان لاک بر برهان اجماع عام، دیگر بر برهان فطرت وارد نیست.

مقاله حاضر بر آن است که ضمن ارائه تقدیرهای متعدد از استدلال اخلاقی به استدلال اخلاقی کانت نیز بپردازد که از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ئر جایی دیگر به مقایسه استدلال اخلاقی کانت و امام خمینی می پردازد و مزایای استدلال اخلاقی امام خمینی را عیان می سازد. نتیجه آنکه استدلال اخلاقی در صورت نقص های آن می تواند به عنوان راهی بر اثبات وجود خدا تلقی شود و نیز استدلال اخلاقی امام خمینی بهترین تقدیر در این مورد است.

پراگماتيسم روشی درفلسفه جديد است كه با اعتراف به غيرممكن بودن اثبات بعضـی مسـائل، به ويژه دين،آنها را با توجه به كاربردشان در زندگی انسان مـی پـذيرد. از ديـدگاه پراگماتيسـم همه تصورات، مفاهيم، اعتقادات و نظريات ما قواعدی برای«رفتار» (پراگمای) مـا هسـتند؛ امـا «حقيقت»آنها تنها در سودمندی عملی آنها برای زندگی مـا نهفتـه اسـت. لـذا معيـار حقيقـت، عبارت است از سودمندی، فايده، نتيجه ونه انطباق بـا واقعيـت عينـی. از ديـدگاه پراگماتيسـم، به ويژه از نظرگاه ويليام جيمز كه از بنيانگذاران اين مكتب است، دين بـه دليـل داشـتن ثمـرات متعدد فردی روانی، مانند انسجام شخصيت، نشاط، اميدواری، تسـلی خـاطر، بهداشـت روانـی و...، ضرورت كاركردی برای انسان دارد. ما در اين مقاله در صدد بيان پيامدهای منفـی چنـين نگرشی به دين و دينداری هستيم. ابزاری نگری به دين، ناديده انگاشتن كاركردهای اصلی دين، اختلاط شبه دين با دين،عدم عموميت و ضرورت كاركردی، بديل پذيری كاركردهای ديـن، خلط بين حقيقت و كاركرد، اختصاص گرايی و ... از جمله مهـمتـرين نقـدها بـه اتخـاذ چنـين روشی برای اثبات ضرورت دين به شمار می آيد.

امروزه شاهد گسترش و رونق علوم و دانش های فراوانی هستيم كه در گذشته نه چندان دور، اين علوم به عنوان رشته علمی، وجود نداشته است. برخی از اين دانش ها وارداتی بوده و دارای خاستگاه غربی اند. از جمله اين دانش ها، فلسفه دين است. فلسفه دين، دانشی است نو كه تقريباً بدون كم وكاست و براساس فرهنگ حاكم بر جهان غرب و الهيات مسيحی، وارد جهان اسلام شده است. ورود معيوب و بيمارگونه اين دانش، سبب شده است كه پس از سالها، هنوز هم وقتی تعريفی از فلسفه دين در جهان اسلام ارائه می شود، رونوشتی از ماهيت غربی آن است. بنابراين، در مقاله حاضر سعی شده است تعريف های رايج از فلسفه دين، به ويژه از منظر فيلسوفان می باشد، به نقد بكشد. در ادامه ضمن ارائه تعريف « هست و تحقق » دين ايرانی را كه ناظر به مقام می باشد، تفاوت فلسفه دين با علوم و دانش- « تعريف و بايد » مختار كه ناظر به فلسفه دين در مقام های همگن، نظير علم كلام، فلسفه معرفت دينی و... مقايسه شده است.