جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برداشت اولیه از آیه ﴿وَ أَنکِحُوا الایامی مِنکُم وَ الصالِحینَ مِن عِبادِکُم و إِمائِکُم إِن یَکُونُوا فُقَراءَ یُغنِهِمُ اللهُ مِن فَضلِهِ وَ اللهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ﴾ (نور: 24/ 32)، بر این امر دلالت دارد که ازدواج، به استغنای انسان و رفع نیازهای مادی می‌انجامد. از آنجا که در روایات بسیاری، فقر معضلی اجتماعی خوانده شده و راهکارهایی برای مقابله با آن اندیشیده شده است، این سؤال رخ می‌نماید که چگونه فقر ملموس در جامعه با ازدواج‌های موجود، سازگار است؟ برای پاسخ به این سؤال، واژگان «نکاح» و «ایامی» مفهوم‌شناسی شده است؛ با تکیه ویژه بر مدلول‌های آن در قرآن، تبیین مراد اصلی آیه با عنایت به سیاق و بافت آن، توجه به روایات به ثبت آمده و در نهایت دیدگاه‌های مفسران. فرضیه ما در این پژوهش بر این نکته استوار است که آیه در مقام نهی از تأخیر ازدواج به دلیل فقر اقتصادی است. بنابراین تحقق ظاهر آیه که بر وعدة بی‌نیازی دلالت دارد، وابسته به اموری همچون مشیت و اراده خداوند، مصلحت فرد و ... است.

برخی از علمای معاصر بر این باورند که عموم مسلمانان از صدر اسلام تاکنون در قرائت قرآن به یک قرائت واحد ملتزم بوده‌اند. آن قرائت، همان قرائتی است که از جانب خداوند متعال نازل شده و بر زبان مبارک رسول اعظم (ص) جاری گشته و مسلمانان سینه‌به‌سینه تا به امروز آن را حفظ نموده‌اند و فرمان حضرات معصومین (ع) مبنی بر قرائت قرآن مطابق «قرائة الناس»، اشاره به همان قرائت واحد دارد و حفص بن سلیمان نیز به همان قرائت واحد، ملتزم بوده است. لکن با بررسی متن، سند و دلالت روایات مربوط به «قرائة الناس» و همچنین اسناد و مدارک تاریخی و تفسیری، به‌روشنی می‌توان دریافت که اولاً منظور از «قرائةالناس»، یک قرائت منحصربه‌فرد در تمامی اعصار و امصار نیست و ثانیاً قرائت حفص از عاصم در زمان‌ها و مکان‌های مختلف اسلامی، از شیوع امروزی برخوردار نبوده و به گواهی علما و مفسران متقدم و متأخر، در موارد متعددی با قرائت رایج در میان مردم مطابقت نداشته است.

آیه 60 سوره نور در خصوص زنان زمین‌گیر که امیدی به ازدواج آن‌ها نیست، دو توصیه دارد: جواز کنارگذاشتن پوشش بدون تبرج و بهتربودن عفت‌ورزیدن آنان. این مقاله به تحلیل دیدگاه مفسرین درباره عفت می‌پردازد و با روش تحلیلی ـ انتقادی، نقدهایی را به این دیدگاه‌ها وارد می‌داند. عموم مفسرین توصیه دوم را در ارتباط مستقیم با حجاب تفسیر کرده‌اند. در یک صورت‌بندی می‌توان گفت در دیدگاه آن‌ها عفت ورزیدن مذکور به حجاب، مبالغه در حجاب، احتیاط در حجاب، سببیت حجاب و پرهیز از کنارگذاشتن حجاب تفسیر شده است. در این دیدگاه‌ها مرزبندی روشنی بین عفاف و حجاب وجود ندارد. به‌نظر می‌رسد قوی‌ترین احتمال در تفسیر آیه این است که توصیه دوم توصیه به حجاب نیست بلکه تأکید همان توصیه اول است و از این نکته پرده برمی‌دارد که وضع ثیاب توسط زنان مذکور، منافاتی با عفت ندارد و این امر برای آنان از تبرج و خودنمائی غیرعفیفانه بهتر است.

تفسیر «القرآن و العقل» اثر آیت الله السيد نور الدين العراقي می باشد. این تفسیر در سه جلد چاپ شده است. در این تفسیر مفسر سعی کرده است با رویکرد عقلی از ابتدای سوره بقره تا سوره احزاب را تفسیر کند. نگاه مفسر کاملا عقلانی بوده است و تلاش می‌کردند یک فهم عقلانی از قرآن را ارائه بدهد و در بحث‌ها و برداشت‌های عقلانی که از قرآن داشتند به امور یقینی تمسک می‌کردند و معمولا از مباحث عقلی بهره می‌گرفتند که یقینی باشد. پس باید بگویم تکیه گاه مولف بر محور عقل و تدبر بود وکوشیده است تا از حدس و گمان و تخمین‌هاى نابجا دورى کند و بریقین‌ها اکتفا کند. سراسراین تفسیر شامل نکته هاى جالب عرفانى و فلسفى است که تقریبا همه تازه ابتکاری‌اند و براى آشنایان به علوم عقلى بهره‌هاى فراوان دارد. مرحوم نورالدین اراکی سعی کردند در تفسیر خود به دفع شبهات توجه ویژه‌ای داشته باشند. و در واقع می‌توان گفت انگیزه مولف ازنوشتن این تفسیردفع شبهه‌هاى است که از جانب ملحدان پیرامون قرآن مطرح کرده بود. ایشان درباره انگیزه نگارش این تفسیر مى‌نویسد: «برخى از دوستانم و از جمله فاضل و دوست کامل، سید عبدالرسول یزدى - ساکن شهر کاظمیه - از من تقاضا کرد در ردّ برخى از شیاطین غربى که ادعا نموده‌اند: «قرآن بر خلاف برهان است»، چیزى بنویسم. لذا تصمیم گرفتم در قرآن نگریسته و مضمون آنچه را که از ظاهر آن به دست مى‌آید، به رشته تحریر در آورم که ملاحظه کردم تمام آیات مطابق انصاف بوده و بر استوانه‌هاى حکمت استوار است.» علامه‌ طباطبایی درباره این تفسیر گفتند : در میان تفسیرهاى مسلمان‌ها چه در بین شیعیان و اهل سنت بر چنین تفسیرى دست نیافتم که حقا براى دفع ایرادهاى خیالى زمان ما سودمنداست. البته قطعا منظور علامه رویکرد عقلی است که مرحوم اراکی نسبت به قرآن داشتند. جلد 3 در این جلد تفسیر و شرح آیاتی از سور ذیل می پردازد: رعد

تفسیر عرفانی در علوم اسلامی از جایگاه برجسته‏ای برخوردار است، این نوع تفسیر که عهده‏دار استخراج معانی باطنیِ پوشیده­شده در حجاب الفاظ ظاهری آیات قرآن است، مورد توجه بسیاری از عرفای مسلمان قرارگرفته و تفاسیر متعددی از بزرگان عرفان ایران و جهان برجای­مانده که بخش عمده‏ای از ثروت و قیمت ادبیات عرفانی ما مدیون این آثار است. یکی از این تفاسیر عرفانی کتاب کشف­الاسرار و عُدّة­الابرار است که توسط رشید­الدین میبدی نوشته­شده­است. وی روش خود را در تفسیر، نخست ترجمه‏ آیه، سپس بیان تفسیر و در نهایت تأویل آیات ذکرکرده­است که قسمت سوم تفسیر وی یعنی تاویل که همان تفسیر عرفانی آیات است، حوزه اختصاصی این پژوهش است، چون در این بخش از تفسیر با معانی پنهان کلام درگیر است. شناخت شیوه بیان مفسر با توجه به نظام فکری­اش و نوع تفسیر و انگاره­های عارفانه در آن ما را در فهم بهتر آیات و تأویل و تفسیر آن­ها یاری­می‏کند. یکی از آیات بحث برانگیز با ظرفیت تفسیرپذیری بالا در قرآن آیه 35 سوره نور است که بسیاری از اندیشمندان و عرفا را بر آن داشته تا در تفسیر این آیه همت­گماشته و هریک با شیوه خود به بحث و بررسی این آیه بپردازند. ما نیز در این تحقیق برآنیم تا با روش توصیفی - تحلیلی این آیه را با توجه به نگاه عرفانی میبدی در کشف­الاسرار مورد واکاوی قراردهیم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که لفظ نور در این آیه صرفاً امری حسی و ملموس نیست بلکه معانی عرفانی دیگری دارد که همگی حاکی از رحمت و فیض الهی هستند.

سوره مبارکه نور، بیست و چهارمین سوره قرآن کریم و یکی از سوره های مدنی است و در جزء هجدهم قرآن کریم قرار گرفته است. وجه تسمیه این سوره به دلیل تکرار کلمه نور(هفت مرتبه) و ذکر آیه نور در این سوره می باشد. بسیاری از آیات شریفه در سوره مبارکه نور با هدف بیان احکام شرعی با لسان موعظه و ارشاد بیان شده است و به همین دلیل می توان سوره مبارکه نور را یکی از سوره های مهم در این زمینه دانست. اگر به سوره نور رجوع کنیم، می بینیم که وعظ و ارشاد در آن سبک خاصی به خود گرفته است، بدان صورت که از طریق آیاتی که احکام شرعی را در زمینه های مختلف ارائه می دهد تجلی یافته است و در تبیین مفاد آن احکام و توضیح آنها نقش بسزایی داشته است. هر بیننده ای که به قرآن به شکل عام و به سوره نور به شکل خاص بنگرد میتواند مفهوم موعظه، اهمیت آن، فواید آن و اسباب اقامه آن بر هدایت کامل که به منظور تبیین احکام شرعی موجود در این سوره گنجانده شده را درک کند. بر این اساس در این پایان نامه حول محور دلالت آیات وعظ و ارشاد در تبیین احکام موجود در سوره نور با تمرکز بر تفسیر علامه طباطبایی ره و فخرالدین رازی بحث میشود. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که به موضوعی بسیار حساس و مهم می پردازد چرا که مانند تار مویی در مرز ایمان و کفر می باشد و به موضوعی مهم و ضروری از نظر دینی و اجتماعی در زندگی ما، به ویژه در عصر حاضر که عمل بر اساس آیات قرآن کمرنگ شده تبدیل شده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی استقرایی و سپس رویکرد تحلیلی قیاسی با بررسی دلالت الفاظ و سیاق، معانی، مفاهیم و گفته های صاحب نظران و مفسران انجام شده است. از مهم ترین نتایجی که در پژوهش حاضر بدان رسیدیم این است که همه مردم شایستگی تبلیغ و ارشاد جامعه را ندارند، بلکه این امر منحصر به گروهی از علما است و حق واعظ این است که برای خردمندان فرصتی داشته باشد تا از آنها نقل کرده و از ایشان بهره مند شود و فرصتی برای عوام داشته باشد، تا از آن فرصت برای یاد گرفتن از او استفاده کنند. از دیگر نتایج رساله آن است که اشاعه کارهای زشت انواع گوناگونی دارد مانند نشر اکاذیب، تهمت و تکرار آن، ایجاد مراکز یا وسایلی برای به وجود آوردن فساد و ترویج آن، همچنین نابود سازی حیا از راه ارتکاب گناهان در اماکن و انظار عمومی.

خانه و خانواده از همدیگر تأثیر می‌پذیرند؛ به بیانی دیگر امر بین دو راه دائر است؛ اول، مفروض‌گرفتن خانه و تأثیرپذیرفتن خانواده از آن؛ دوم، تعریف خانوادهٔ مطلوب و طراحی خانه مبتنی بر آن. نظر به خاستگاه غربی الگوهای رایج مسکن در ایران و تعارض آن با شکل خانوادهٔ مطلوب اسلامی، ورود به راه دوم ضروری می‌نماید. در این نوشتار، نخست رویکردهای غربی معماری معاصر که بر خانواده تأثیرگذارند، در دو سر طیفِ فردگرا و جمع‌گرا ترسیم می‌شود و سپس ویژگی‌های نگاه اسلامی در میان این ‌طیف تعیین می‌گردد. به ‌این منظور، با مراجعه به سوره مبارکه «نور» و بررسی آیات مربوط به خانواده، مبتنی بر روش تحقیق موضوعی در قران کریم، مدلی جهت تحلیل و تبیین روابط مطلوب در مسکن معرفی می‌شود؛ بر این اساس رابطهٔ افراد خانواده با یکدیگر و با دیگران در سه‌نوع تبیین می‌شود: 1. بهره‌مندی 2. با هم‌بودن 3. رابطهٔ مستقیم. نقل‌های مربوط به مسکن در منابع اسلامی در ادامه این سه‌گانه ارائه می‌شود و مبتنی بر آن، حد مطلوب روابط در هر یک از سه‌نوع رابطه، ترسیم می‌گردد؛ بر اساس این سه‌گانه، الگوهای مطلوب مسکن مبتنی بر روابط اجتماعی اسلامی شناسایی می‌شود و امکان قیاس مسکن مطلوب اسلامی، با دیگر الگوهای مسکن فراهم می‌آید.

اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بر اساس آیات قرآن و روایات، همتای قرآن می‌باشند، قرآن و عترت، عصاره نبوت و تداوم‌بخش رسالت هستند که هدایت بشر را تا قیامت تضمین می‌کنند. قرآن راه و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ، رهبران آن راه می‌باشند. با توجه به آیه 35 سوره نور و روایات مربوطه از دیدگاه مفسران معاصر ،جایگاه وجودی حضرت زهرا (سلام الله علیها ) را با توجه به معنای واژه‌های نور، کوکب و مشکات و روایات مربوطه، مورد بررسی قرار دهد. انسان برای عبور از این عالم ظلمانی و رسیدن به وادی نور، نیاز به چراغی دارد که راه را به او نشان دهد، و حضرت زهرا (سلام الله علیها) مانند ستاره‌ای درخشان و چراغی پر فروغ هستند که با نور خود مسیر عبودیت و بندگی را به ما نشان می‌دهند تا در این وادی پرپیچ و خم گم نشویم و به سلامت عبور کنیم. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و به‌صورت کتابخانه‌ای است سعی دارد

گفتمان‌کاوی تطبیقی بین قرآن و مطالعات قرآنی می‌تواند به عنوان یک ارزیابی جامع و روشمند به کار رود. در این شیوه با تأکید بر هم‌وزنی و هم‌جهتی قرآن و اثر مربوطه، می‌توان قضاوت کرد که نظام کلی اثر با نظام کلی قرآن هماهنگ باشد. در این نوشتار، گفتمان دو آیه 30 و 31 سورۀ نور و گفتمان تعدادی از تفاسیر معاصر به صورت تطبیقی و با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شد و در ذیل دو مقولۀ مهمِ کلمۀ کانونی و زمینۀ گزینش کلمات به فرایند ترکیب واژگان پرداخته شد و سپس در بخش جمله و سیاق، ملاحظات مهم گفتمانی موجود در متن، به صورت تطبیقی کاویده شد. در نهایت در سیاق مردان مؤمن، پدیدۀ «امر بدون امر» و نقش ارجاعی و تغییر دلالی دیده شد و در سیاق زنان مؤمن، گسترۀ شناختی قابل تأملی ملاحظه گشت و در نهایت، در بخش مشترک، نقش انسجامی و مرکز مرجعیت رؤیت گردید.

علم مفردات دانشی است که درباره واژه های قرآن از نظر ریشه، اشتقاق لغوی، معانی و نوع کاربرد آن در قرآن بحث می کند. این علم یکی از ابزارهای پیش نیاز مفسر است، چون به وسیله آن، شرح مفردات الفاظ و معانی آنها روشن می گردد. کمتر تفسیری را میتوان پیدا کرد که در آن نیم نگاهی هرچند سطحی به مفردات قرآن و ارائه معنایی از آنها نشده باشد. و این علم که بر بنياد موادّ اصلى كلمه سامان داده شده، نخست ماده را با معناى حقيقى‌اش مى‌آورد، آنگاه مشتقات آن را ياد مى‌كند، سپس معانى مجازى را با تبيين علاقۀ حقيقت و مجاز عرضه مى‌دارد ویکی ازراههای دسـتیابی به معنای مفـردات قرآن کریم ، تطبیق و مقایسه صاحب نظران در امرلغت و مفهوم شناسی آن است . در این تحقیق نظرات علامه طباطبایی ؛ طبرسی و زمخشری دربـاره مفردات سـوره نور و زمر اسـتخراج شده و به بررسی نقاط اشـتراک و افتراق نظراتشان می پردازیم و نتایج به دست آمده این بود که مجمع البیان بیشتر به بحث ها ی لغـوی و ریشه شناسی کلمه و نقل شـواهد از اشعار و کـلام عرب پـرداخته است ؛ کـشاف هم معمولا به بـحث های نظری کمتر وارد شده مگر بصورت جزئی و علامه طباطبایی( ره ) در تفسیر آیات قرآن تاکید بسیاری بر معانی مفردات آیات داشته و تلاش کرده تـفسیری که از آیه بیان می کند با معنی لغوی آیه تناسب داشته باشد.