جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: پس از تصویب قانون اساسی جدید ایران در سال 1906 ، بین قطب های نهاد مذهبی نسبت به اقتدار حاکم و قانون اساسی و نحوه اجرای آن شکاف ایجاد شد.این موضع بین تندروی مانند شیخ فضل الله نوری ، که خواستار اعمال صحیح احکام شرع مقدس بود ، و یک دارنده موقعیت حمایتی با قید و شرط ، مانند شیخ محمدحسین نائینی ، با ادعای این که مقررات و اصلاحات قانون اساسی با شارع مقدس منافاتی ندارد. به عبارت دیگر ، دو شیخ "نوری و نائینی" کاملاً متوجه شدند که بین قانون اساسی و شرع تفاوت وجود دارد. در زمانی که شیخ نوری از دشواری هماهنگی قانون اساسی با شریعت مطمئن بود ، شیخ نائینی بر این باور بود که استقرار حکومت مشروطه از نظر شرعی ضرری ندارد.

بررسی انواع حکومت و حقوق مشترکه نوعیه یکی از مهم ترین مسائل حوزه حقوق عمومی و مرتبط با سایر علوم از جمله علوم سیاسی و اجتماعی است. با توجه به ضرورت بازخوانی، واکاوی و معرفی نظریه‌های اجتماعی، سیاسی اندیشمندان مسلمان هدف این مقاله تبیین آراء و نظرات علامه نائینی به عنوان یکی از شخصیت‌های دینی مؤثر در انقلاب مشروطه پیرامون حقوق مشترکه نوعیه و انواع حکومت است. روش این پژوهش سندکاوی است.با مراجعه به آثار و تألیفات نائینی،به شیوه، توصیفی-تحلیلی این پرسش مهم مورد بررسی قرار گرفت:1.حکومت از نظر نائینی دارای چه اقسامی بوده و کارکرد هر کدام چیست؟ 2.دراندیشه سیاسی-اجتماعی نائینی حقوق مشترکه نوعیه چیست ومصادیق آن در کدام حکومت قابل تحقق می باشد؟ نتیجه حاصل از مقاله این است که:نائینی با تألیف کتاب«تنبیه الامّه و تنزیه الملّه»و با طرح حقوق مشترکه نوعیّه، بیانی دینی از آزادی و دموکراسی در مکتب تشیع ارائه داده و در پی اتّخاد موضعی بنیادی در فقه و سیاست برآمد.از نظر وی درحکومت ولایتیّه به حقوق مشترکه نوعیّه توجه شده و دو اصل مهم در این حکومت یعنی حریّت و مساوات و دو رکن مقوّم و برپادارنده آن حکومت قانون اساسی و مجلس شورای ملّی تحقق می یابد.

سلاطین قاجار درصدد آن بودند تا با القاء سایۀ خدا بودن خود در زمین، سال‌ها در پوشش مذهب، جان و مال و سرزمین مردم را به نام دفاع از مذهب، مِلک شخصی خود تلقی کنند. علمای مشروطه خواه همچون نائینی با تکیه بر عناصر عقل، اصول فقه، قرآن و سنت، به اجتهاد در مفاهیم جدید گفتمان غربی در قالب نظام مشروطه پرداختند تا سازگاری کیش شیعه را با مفاهیم عقلی و تناسب شرع را با بعضی از اصول عقلی گفتمان غربی مانند آزادی، برابری، پارلمان، اکثریت آرا، رفراندوم و نظایر آن نشان دهند؛ بنا بر این، تحولات تفکر دینی بر جنبش مشروطه حاکم شد و دولت مدرن بر پایه آموزه­های دینی در ایران شکل گرفت و توسط رهبران روحانی چون علامه نائینی تثبیت شد میرزای نائینی با حمایت از نهضت مشروطه الگوی شکل حکومت را برای جلوگیری از استبداد قاجار، طراحی کرد. او استبداد دینی-مذهبی را خطرناک‌تر از استبداد برآمده از دربار تشریح کرد. او بر این باور بود که با قانون‌گذاری، مشارکت مردم و شورا، می‌توان از توانایی مذهب در عرصۀ سیاسی و اجتماعی رونمایی کرد. جستار حاضر در پژوهشی توصیفی – تحلیلی به بررسی تأثیر گذاری افکار نائینی می­پردازد. ایشان با تفکیک مفهوم آزادی از رهایی، در مقابل کسانی که آزادی را در تعارض با مذهب می‌پنداشتند این تحول را رقم زد که تصورِ دین و مذهب بدونِ آزادی، جفا به مذهب و برداشت نادرست از دین است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که میرزای نائینی با طرحِ اصلِ مساوات که احکام و قوانین برای فقیر و غنی، رعیت و ارباب باید به تساوی اجرا شود، بانیِ تحول دیگری در عصر مشروطه شد.

رییس دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه باهنر و نویسنده کتاب اندیشه سیاسی آیت الله میرزا محمد حسین نائینی، میرزای نائینی را آفریننده رهیافتی بسیار قدرتمند در فقه معاصر و پلی بین ذهن شیخ انصاری و زبان آخوند خراسانی دانست.

تاریخ دولت ها همواره در تقابل اندیشه های مبتنی بر اراده و تصمیم مردمی با قدرت خودکامه پادشاهانی بوده که از ایمان و باورهای مذهبی مردم به نفع اقتدار خود استفاده کرده اند و در این میان آراء و نظریات اندیشمندانی شکل گرفته که سعی در نهادینه کردن آزادی مردمی و حقوق برابر آن ها در جامعه مطلوب خود بوده اند و به نوعی در مبارزات فکری و سیاسی خود سعی داشته اند تا روابط دین و دنیا را در حوزه های خصوصی و عمومی از هم متمایز کنند و مردم را نسبت به استبداد دینی حاکم بر جامعه خودشان آگاه نمایند. با توجه به این مقوله در این تحقیق مفاهیم محوری آزادی و برابری در اندیشه مسیحی و اسلامی و نیز روابط دین و دولت و نقش مردم در شکل گیری حکومت مشروطه و مقید به قانون بررسی گردیده و به صورت موردی اندیشه های سیاسی مارسیلیوس پادوائی در کانتکس مسیحی و محمدحسین نائینی و رشید رضا در کانتکس اسلامی مطالعه و تحلیل شده است. براین اساس، مارسیلیوس پادوایی بر پایه تعالیم مسیحی از مفاهیم دولت دموکراتیک و مشروطه گرا دفاع می کند و جامعه مؤمن مسیحی را به صورت یک کل در نظر می گیرد که نماینده اقتدار و اراده خداوند است که به آباء کلیسا یا دولت و پادشاه اعطا نشده است و بدین ترتیب سعی دارد مسیر دموکراسی را با تمایز حوزه ایمان از عقل و تاکید بر نقش و مشارکت مردم در تصمیمات مهم حکومتی هموار کند. همانطور که نائینی از دخالت مردم در عرصه سیاسی حمایت می کند و سیاست را محدود به دربار و نخبگان نمی داند بلکه به سمت توجیه دولت دموکراتیک مبتنی بر اراده مردم و بر پایه آزادی و برابری حرکت می کند، هم چنین رشید رضا که با طرح مفهوم حکومت اسلامی بر پایه خلافت قدیم بیان می دارد که انسان ها ذاتاً برابر و آزادند و در چارچوب حکومت دموکراتیک که مقید به شریعت اسلامی است از حقوق و آزادی های برابر برخوردار می شوند.

ترسیم کیفیت معاد جسمانی، از معضلات باورهای دینی است که از دیرباز مورد بررسی دین‌باوران بوده و اندیشمندان این حوزه را به دو قطب‌ متقابل کشانده است. برخی معاد جسمانی را به کلی انکار کرده و در مقابل برخی به انحصار معاد در معاد بدنی روی آورده‌اند. اصول حاکم بر معرفت نفس در هر دیدگاه، زاویه افتراق را با دیدگاه دیگر استوار ساخته و سبب تنوع آرا گشته ‌است. در نظام حکمت صدرایی، اصولی پی‌ریزی شده تا با هماهنگی متون دینی، بیان کیفیت توجیه‌پذیر شود. حکیم مؤسس، آقاعلی مدرس با احساس درانداختن طرحی نو، با رویکرد «بدن پویا به‏‌سوی نفس»، به نظریه خاصی درباره معاد بدن پرداخت. طرح وی مورد استقبال صاحب‌نظران قرار نگرفت، ولی از سوی برخی پذیرفته و تأیید شد. از آن جمله علامه محمدحسین غروی اصفهانی است که به‏ تبع استاد و با توجه به درون‌مایه‌های حکمت متعالیه، در وجیزه‌ای به احیای نظر استاد خود پرداخت. این وجیزه از آن نظر اهمیت دارد که می‏‌کوشد با مرتب‌سازی نوین از اصول حکمت صدرایی، نظریه آقاعلی حکیم را با ابهام کمتر و تلخیص بیشتر توجیه‌پذیر کند. نظر وی در بخش مبانی با زمینه صدرایی و در بخش رهیافت‌ها با پیشینه رهیافت‌های استادش آقاعلی مدرس نمود دارد. آمیزه‌ای از مبانی متعالی و پایبندی به مواضع کلامی، رهاوردی نو برای پردازش کیفیت معاد جسمانی در منظر علامه اصفهانی است.

در پژوهش حاضر، برای دستیابی به الگوی شخصیتی و رفتاری «معلمان الهام‏بخش» در حوزه تربیت اسلامی، براساس چهار مؤلفۀ اولیه یعنی «وجهۀ علمی، شخصیت اخلاقی، نفوذ کلام و شاگردپروری»، جستجویی در احوالات شماری از مربیان حوزوی ایران در عصر معاصر صورت پذیرفت که درنهایت محمدحسین نایینی، محمدحسین طباطبایی و مرتضی مطهری، به جهت شواهدی که حکایت از وجود مؤلفه‌های فوق در ایشان داشت، مورد گزینش نهایی قرار گرفتند. در ادامه، منابع مکتوب درباره شخصیت این معلمان مطالعه شد و با بهره‏گیری از روش تحلیل مضمون، 68 خرده‌مضمون بازیابی شد. در گام بعدی، خرده‏مضمون‌ها در قالب دوازده مضمون سازمان‏دهنده و سه مضمون فراگیر «سلوک فردی، سلوک اجتماعی و سلوک تعلیمی» دسته‏بندی شد. یافته‏‏های این پژوهش شامل خصوصیات و ویژگی‏‏های ارائه‌شده در قالب شبکه مضامین، الگویی از سلوک و منش «معلم الهام‏‏بخش» ارائه کرده است.

الشعائر الحسینیه کتابی است درباره‌ی آیین‌های مذهبی که مسلمانان شیعه به منظور یادبود نبرد کربلا و کشتن شدن امام حسین (ع) انجام می‌دهند. این کتاب محاضرت شیخ محمد سند می باشد که به قلم ریاض موسوی تالیف شده است. کتاب دارای دو مقام با عنوان‌های «شعائر دینی» و «شعائر حسینی» است و به ترتیب، شامل هفت و نه جهت (بخش)، عناوین مقام نخست عبارت است از: «ادلهٔ اجمالی»، «اقوال عامه و خاصّه دربارهٔ این قاعده»، «معنا و ماهیت موضوع»، «کیفیت تحقق موضوع و چاره‌جویی برخی قواعد تشریع»، «متعلق حکم برای قاعدهٔ شعائر»، «نسبت میان حکم قاعده و بقیهٔ احکام»، «موانع وارده بر قاعدهٔ شعائر». مقام دوم دربارهٔ این موضوعات است: «اهداف نهضت حسینی»، «ادلهٔ شعائر حسینی» ، «اقسام شعائر حسینی»، «حکایت در شعائر حسینی»، «گریه در شعائر حسینی»، «شعائر حسینی و ضرر»، «سیاه‌پوشی از سر سوگواری بر حسین علیه‌السّلام»، «لزوم لعن دشمنان دین»، «عزا و رثا، سنّت قرآنی». پایان بخش این جلد، فتوای نائینی دربارهٔ عزاداری و فتوای دیگر مراجع در تأیید آن است.