جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واقعه غدیر از مسلمات تاریخی است؛ اما اتفاقات و رویدادهای آن به نقل‌ های متفاوت آمده است. اختلاف روایت‌ ها از آنجا ناشی می‌ شود که برخی از علمای اهل سنت از نقل تمامی ماجرای غدیر خودداری کرده‌ اند. کتاب «نگاهی به حدیث غدیر» نوشته حضرت آیت الله حاج سید علی حسینی میلانی (مد ظله العالی) به همین امر می‌ پردازد. وی حدیث غدیر را از دو جهت مورد توجه قرار می‌ دهد: یکی آیاتی که در این واقعه نازل شده‌ اند و دیگری ماجرای نصب امیرالمؤمنین علیه السلام به امامت در این روز. نویسنده محترم با توجه به آیات قرآن معتقد است که «گرچه آیه غدیر در سیاق آیه‌ هایى است که خداوند اهل کتاب را مورد خطاب قرار داده است؛ ولى به طور کامل و بدون کم و کاست قابل تطبیق بر امت رسول خدا صلى اللّه علیه و آله نیز مى‌ باشد. به این بیان که اگر امت اسلام ایمان آورده و تقوا پیشه مى‌ کردند، همانا گناهانشان را مى‌ بخشیدیم و آنان را در بهشت پر نعمت وارد مى‌ کردیم. اگر آنان به دستورات قرآن و سخنان رسول خدا صلى اللّه علیه و آله به طور کامل عمل مى‌ نمودند و آنچه را که در قرآن درباره امیر مؤمنان على علیه السلام و اهل بیت طاهرین علیهم السلام نازل شده است بر دیده نهاده و با جان و دل مى‌ پذیرفتند، به طور حتم از نعمت‌ هاى آسمانى و زمینى بهره‌ مند مى‌ شدند، و از امت اسلام نیز برخى معتدل و میانه رو و بسیارى بدکردارند». اما درباره حدیث بیان می‌ کند که متن حدیث غدیر در کتاب‌ های مسند احمد بن حنبل، صحیح مسلم، مستدرک نسائی و... نقل شده است. نکته شایان توجه اینکه این بزرگان فقط بخش هایی از حدیث غدیر را روایت و از نقل خطبه غدیر خودداری ورزیده‌ اند و تنها به این مطلب اکتفا کرده‌ اند که بگویند رسول خدا خطبه‌ ای هم خواند. وی در ادامه به بیان مطالبی درباره حدیث غدیر می‌ پردازد؛ غدیر از دیدگاه قرآن؛ شمار راویان حدیث غدیر از صحابه؛ راویان حدیث غدیر از تابعین؛ و اسناد حدیث غدیر از مطالبی است که نویسنده بدانها اشاره کرده و ضمن بیان تواتر حدیث غدیر 43 تن از راویان این حدیث شریف را برشمرده است. ایشان در ادامه به چرایی عدم نقل کامل حدیث در متون اهل سنت اشاره کرده است و بیان می‌ دارد که حدیث غدیر بیان‌ گر امامت امیرالمؤمنین علیه السلام است. سپس به تلاش‌ هایی ناکارآمد برای بی‌ اعتبار کردن حدیث غدیر پرداخته شده و برخی از شبهات معاندین مطرح و پاسخ گفته شده است.

«شیعه پاسخ می دهد»، تالیف سیدرضا حسینی نسب زیر نظر آیت‌ الله جعفر سبحانی به زبان فارسی که در سال ۱۳۸۶ برای نوزدهمین بار توسط انتشارات مشعر و چاپ دار الحدیث به بازار کتاب عرضه شده است. کتاب، در راستای رد بعضی شبهاتی است که از دیرباز توسط طائفه اهل سنت پیرامون مسئله خلافت، عصمت امام، رجعت، شفاعت، سجده بر تربت، توسل، تقیه و... به شیعه ایراد شده است. شبهات و پاسخ آنها به صورت مختصر ذکر شده و در عین اختصار مشتمل بر ادله قطعی است که ذهن خواننده را از هر ابهامی خالی می‌ کند که با یک سیر منطقی و استدلالی با استناد به احادیث منقول در کتب معروف و مورد استناد اهل سنت جواب هایش شرح و بسط داده شده است. سپس اشاره‌ ای به منشا پیدایش شبهات و سخن علماء اهل سنت پیرامون شبهات می‌ شود، در این پاسخ‌ ها نکات زیر به چشم می‌ خورد: بحث رجالی و دقت در سند و متن احادیث، بررسی مفاهیم روایات از جهت لغوی، ادبی و اصطلاحی و توضیح کافی راجع به آنها، تبین و غبارزدایی از بعضی وقایع تاریخی، ارجاع کسانی که طالب مباحث بیشتری هستند، جهت اطلاع بیشتر به سایر کتب کلامی، فقهی، فلسفی، تاریخی و... که به صورت مبسوط بحث کرده‌ اند. استمداد از مباحث عقلی و نقلی، فقهی، فلسفی، کلامی، تاریخی به صورت مختصر، جامع و نافع با بررسی تمام احتمالات موجود در مباحث و ارائه جواب‌ های حلی و نقضی در ضمن مقدمات و نتیجه گیری از بحث، اعراض از اطاله کلام و سعی در پاکسازی شیعه از شبهاتی که از روی جهل به شیعه نسبت داده شده است.

«النص و الاجتهاد» یا «الاجتهاد فی مقابل النص» کتابی در موضوع امامت و خلافت نوشته سید عبدالحسین شرف الدین عاملی، از علمای لبنان است. این کتاب در اثبات حقانیت و برتری امام علی (ع) و بیان حدود صد مورد از مخالفت‌ های خلفا و برخی صحابه با قرآن و صریح (نص) گفتار رسول خدا (ص) است. نویسنده بدون قضاوت درباره انگیزه این مخالفت‌ ها، تنها به بیان موارد آنها از منابع اصلی اهل سنت می‌ پردازد. این کتاب در هشت فصل، ۱۰۰ مورد اجتهاد در مقابل نص (اعمال نظر شخصی در مقابل کلام صریح پیامبر) را که خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا بعد از رحلت آن حضرت مرتکب شدند، برمی‌ شمرد و قضاوت را به مخاطب واگذار می‌ کند. شرف الدين در مورد هر یک، نظرات علمی، تحقیقی و منتقدانه خود را بیان می ‎کند.

کتاب «تَذکِرَةُ الخَواصّ» نوشته یوسف بن قزاوغلی مشهور به سبط ابن جوزی (متوفای ۶۵۴ق) از مشهورترین عالمان اهل سنت قرن هفتم هجری قمری است. مؤلف، این کتاب را در شرح حال علی بن ابی طالب (ع) و فرزندان ایشان در دوازده باب نوشته است. کتاب، با مقدمه ای از مؤلف در حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر (ص) و عترت پاکش بالاخص امیر مومنان (ع) آغاز شده است. وی به ترتیب از امام اول (ع) تا حضرت حجة بن الحسن (عج)، به بیان مناقب و حوادث دوران ایشان می‌ پردازد. مؤلف بیشتر کتاب را به شرح زندگانی و فضائل امیرالمؤمنین (ع) و حسنین (ع) اختصاص داده و زندگانی نه امام بعدی را به‌ طور فشرده و با اختصار بیان نموده است.

«الإمامة في أهم الكتب الكلامية و عقيدة الشيعة الإمامية»، تأليف سيد على حسينى ميلانى، از عالمان معاصر به بررسى موضوع «امامت» از خلال برخى از مهم ترين آثار كلامى اهل سنت نظير «شرح المواقف» جرجانى، «المواقف» قاضى عضدالدين الايجى، «شرح المقاصد» سعد تفتازانى و غيره پرداخته و ديدگاه شيعه اماميه اثنا عشريه را در اين ‏باره بيان كرده است. مجموعه حاضر حاوى رساله ‏هايى پژوهشى است كه به تحقيق درباره برخى احاديثى كه اهل سنت بدان ‏ها در كتاب هاى خويش بر موضوع امامت مورد نظر خود استناد مى ‏كنند، اختصاص يافته است.

«الغدیر» اثر گرانبهاى علامه امینى، در این مجموعه یازده جلدى زیر نظر دکتر علیرضا میرزا محمد، ترجمه، ویراسته و عرضه شده است. هر جلد از این اثر، توسط یک یا دو مترجم به فارسى برگردان شده که به ترتیب عبارتند از: جلد اول: محمدتقى واحدى؛ دوم: محمدتقى واحدى و على شیخ‌ الاسلامى؛ سوم: سید جمال موسوى؛ چهارم: محمدباقر بهبودى؛ پنجم: زین‌ العابدین قربانى؛ ششم: محمد شریف‌ رازى؛ هفتم و هشتم: اکبر ثبوت؛ نهم و دهم: جلال‌ الدین فارسى و جلد یازدهم: جلیل تجلیل. ویراستار کتاب، به بررسى اجمالى متن ترجمه پرداخته و پس از مراجعات مکرر به متن اصلى، در مقام مقایسه و تطبیق برآمده و دریافته است که ترجمه حاضر، با تمام محاسن و ویژگى‌ هاى خود، نه‌ تنها نیاز جدى به ویرایش اساسى و پر دامنه دارد و باید با متن اصلى مقابله و سنجیده شود، بلکه لازم است کاستى‌ ها و نادرستى‌ هاى نحوى و زبانى آن اصلاح گردد و افزون بر این، رعایت قواعد خط نگارى، نشانه‌ گذارى، سند آورى و صفحه‌ آرایى در دستور کار قرار گیرد. بر این اساس، ایشان سه ویرایش محتوایى، زبانى و فنى در مورد این اثر، انجام داده است که با توجه به ترجمه بیست‌ و دو جلدى کتاب، در بیش از هفت هزار صفحه و به قلم نه تن از مترجمان، کارى سترگ و وقت‌ گیر و توان فرسا مى‌ باشد، به‌ ویژه که درک علمى و شیوه نگارش مترجمان این اثر، در ترجمه با یکدیگر متفاوت بوده است، چنانکه برخى از آنان ترجمه‌ اى متین و شیوا و روان ارائه داده‌ اند و برخى دیگر ترجمه‌ اى نه چندان مناسب و مطلوب؛ به همین جهت، در برخى مجلدات پاره‌ اى از عبارات و فقرات آنچنان آشفته و درهم و برهم ترجمه شده است که ویرایش آنها جز با ترجمه مجدد یا تغییر در ساختار امکان‌ پذیر نبوده است. در تفاوت شیوه مترجمان این ترجمه، همین بس که ترجمه‌ اى به خاطر حفظ امانت، بیش از حد تحت‌ اللفظى شده است و ترجمه‌ اى در اثر گرایش به فارسى‌ نویسى، موجب نامفهوم آمدن بعضى جمله‌ ها گردیده است و کاربرد تعبیرات عامیانه ناخوشایند نیز در ترجمه‌ اى دیگر به اعتبار آن خدشه وارد کرده است و برعکس، تبحر همراه با دقت نظر برخى از مترجمان، حاصل کارشان را ارزشمند جلوه داده است. البته، مخفى نماند که عموماً متن ترجمه‌ ها در تمامى مجلدات از جهت صورى هماهنگ و یکدست نبوده و در آرایش صفحات ذوق و سلیقه به کار نرفته بوده است. در هر حال، ویراستار محترم به لحاظ حجم زیاد غیر متعارف کتاب و کثرت مترجمان و نیز به منظور تسریع در کار، تصمیم گرفته است تا از همکارى ویراستارانى در ویرایش فنى بهره گیرد تا لااقل به حک و اصلاح رسم الخط فارسى و رعایت ضوابط نقطه‌ گذارى و تنظیم ارجاعات و مواردى از این قبیل اهتمام ورزند. ایشان در این اثر، اقدام به ویرایش اساسى پر دامنه محتوایى و زبانى با تمام دشوارى‌ ها و پیچیدگى‌ هاى آن نموده و بدین‌ منظور، کار خود را از مقابله متن ترجمه با اصل عربى آن آغاز کرده و همزمان به ویرایش زبانى مطالب پرداخته است که گویا در اثناى کار، با ناهماهنگى در عملکرد همکاران و اعمال سلیقه‌ هاى گوناگون مواجه گردیده و لذا خود را ملزم دیده است تا به موازات ویرایش محتوایى و زبانى، در رفع نقایص و تکمیل نواقص نوظهور همت گمارده و با عزمى جزم، کار را به گونه اى سامان دهد که حتى‌ المقدور نثر ترجمه از نظر فنى یکدست و یکنواخت گردد.

در موضوع نص بر دوازده امام كه يكى از مهمترين مباحث مربوط به امامت ائمه معصومين است، آثارى تدوين شده كه مشهورترين آن «كفاية الاثر» از خزار قمى و «عيون المعجزات عماد الدين» طبرى است. بقيه كتاب‌ هاى تدوين شده در اين موضوع در دست نيست كه از آن جمله «مقتضب الاثر فى امامة الاثنى عشر» از ابن عياش است. نجاشى از وى نام برده و به نام كتابش با عنوان «مقتضب الاثر فى عدد الاثنى عشر» اشاره كرده است. مؤلف در مقدمه كوتاهى مى نويسد: در اين كتاب گزيده اى از آنچه را مخالفان شيعه درباره روايات نص بر ائمه نقل كرده‌ اند و موافق روايات شيعه است آورده‌ ام. پس از آن در قسمت دوم شواهدى را از اشعار و اخبار گذشته درباره نام ائمه و عدد آنها جمع كرده‌ ام، اين روايات در زمانى صادر شده كه عدد امامان هنوز تكميل نشده بود، بنابراين دليل آشكارى درباره امامت دوازده امام خواهد بود. در قسمت سوم نيز روايات شيعه را آورده ام. چنانکه مؤلف گفته است کتاب مقتضب از سه بخش تشکیل شده که هر کدام از دیگری تفکیک شده و مجموع روایات سه بخش، ۳۶ حديث است.

یکی از احادیثی که درباره امیرالمؤمنین علیه السلام از زبان رسول خدا نقل شده، حدیث منزلت است که رسول خدا صلی الله علیه و آله منزلت امام علی را نزد خود به منزلت هارون برای موسی تشبیه کرده است. این روایت با الفاظ گوناگونی (أنت منّي بمنزلة هارون من موسى؛ عليٌ منّي بمنزلة هارون من موسى؛ أما ترضى أن تكون منّي بمنزلة هارون من موسى؟) در منابع شیعه و سنی نقل شده است از جمله در دو کتاب معتبر اهل سنت یعنی صحیح بخاری و مسلم. از سوی دیگر این حدیث بر خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز دلالت دارد. از این رو استاد معظم آیت الله سید علی حسینی میلانی (مد ظله العالی) در كتاب «حديث المنزلة» با سیری در منابع، اسناد و محتوای حدیث به چگونگی استدلال به این حدیث برای خلافت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام پرداخته و اشکال‌ های غیر علمی به این استدلال را پاسخ گفته‌ اند.