جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

چکیده یکی از دغدغه های همیشگی بشر چرایی وجود شرور در عالم و تحمّل آن ها از سوی مخلوقات هستی بوده است.اهمیت این موضوع تا به آن حد است که حتی ذهن فلاسفه ی معاصر را به خود مشغول کرده و اهتمام آنان را در حل این مسئله موجب گشته است. «بروس رایشنباخ» به عنوان یک فیلسوف غربی و «شهید مطهری» به عنوان فیلسوفی اسلامی به اهمیت این موضوع پی برده و به آن پرداخته اند. آن ها از بحث تفکیک ناپذیری شرور از خیرات در عالم برای پاسخ به پرسش های مربوط به شرّ بهره می گیرند. شهید مطهری این بحث را به عنوان اصلی از اصول حلّ مسئله ی شرّ، چه شرّ اخلاقی و چه شرّ طبیعی، معرفی می کند و این جدایی ناپذیری را ذاتیّ عالم طبیعت اثبات می کند و تمام پرسش های مربوط به این مسئله اعم از علّت وجود مصائب، تبعیض ها و کمبود ها را با همین اصل پاسخ می دهد. رایشنباخ نیز با استفاده از این موضوع نشان می دهد از آنجا که بشر موجودی مختار است، انجام فعل سوء از سوی او امری طبیعی است که اگر امکان انجام شرّ از انسان گرفته شود، دیگر مختار بودن او معنا نخواهد داشت. علاوه بر این، چون هستی دارای قوانینی است که انفکاک از این قوانین به معنای نظام مند نبودن آن است و اقتضای این عالم وقوع گه گاه شرور طبیعی است، تصوّر جهان مادی بدون وجود این شرور محال است. لذا در دیدگاه دو فیلسوف جهان کنونی بهترین جهان ممکن است، چراکه تحقق فاعل اخلاقی و نظامی قانون مند در آن دیده می شود.

چکیده: دکارت و خواجه نصیر، جزء واقع گرایان غیر مستقیم به شمار می آیند یعنی معتقدند در مواجهه ی با عالم خارج صور ذهنی معلوم بی واسطه هستند و این صور ذهنی حاکی از عالم خارج و بازنما می باشند ولی این دو در نحوه‌ی بازنمایی صور ذهنی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. خواجه به تطابق ماهوی ذهن و عین معتقد است ولی نظریه ی معادل دکارت تقریبا شبح محاکی است یعنی وی معتقد است صور ذهنی تا حدودی از خارج حکایت می کنند. و اما نکته مهم دیگری که در این نوشتار بدان می پردازیم میزان پای بندی هر یک از این دو اندیشمند به نظریات تصریح شده در آثارشان است. با وجود این که خواجه به بازنمایی صور ذهنی معتقد است اما در برخی مواضع، نظیر بیان نحوه رویت رنگ، در مرز بازنمایی و عدم بازنمایی صور ذهنی قرار می گیرد. و همچنین باور ایشان به نظریه‌ی «تطابق ماهوی ذهن و عین» با نظرات دیگر ایشان در مورد نحوه علم به معقولات ثانیه منطقی و معرفت به واجب سازگار نیست. و اما دکارت نیز با وجود باور به بازنمایی صور ذهنی در تشریح فرآیند شکل گیری مفاهیم و ایده های ناظر به محسوسات، مدعای خویش را نقض می کند و فرآیند نابازنمایی را تشریح می کند که در آن فرآیند مفاهیم و ایده هایی ناظر به محسوسات شکل می گیرند. شکل گیری این گونه ایده ها در ذهن موجه به نظر نمی رسد بنابراین با استفاده از تلقی ایشان در مورد نحوه وقوع ابصار تلاش شده است فراز و نشیب ها‌ی دیدگاه ایشان بیان شده و بر ناموجه بودن آن تاکید شود. بنابراین در این نوشتار تلاش شده است، با تمرکز بر تلقی و دیدگاه هر یک از این اندیشمندان در مورد ادراک حسی، مساله¬ی نحوه بازنمایی صور ذهنی را بیان نموده و وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه این دو اندیشمند را بیان کنیم. و چون قسمت اعظم باورهای حسی ما از طریق قوه بینایی حاصل می شود. بنابراین چگونگی وقوع ابصار، برای بیان تلقی و دیدگاه خواجه نصیر و دکارت در مورد ادراک حسی می تواند رکن مهمی به شمار آید. علاوه بر این که دکارت خود تصریح می کند که نظریه ادراک حسی خود را در قالب تشریح عملکرد قوه بینایی بیان نموده است. در نتیجه ابتدا کیفیت وقوع ابصار را از نظر خواجه و دکارت بیان می کنیم و بعد بهره های معرفت شناختی هر یک از آن دو را، از نظریه ابصار بدست می آوریم. واژه های کلیدی: ادراک حسی، داده های حسی، ابصار، واقع گرایی غیرمستقیم، وجود ذهنی، تطاب.

پیش‌رفت دانش و فناوری‌های مربوط به هوش مصنوعی، منجر به بازتاب‌های گوناگونی (از جمله در حوزه‌ی فلسفه) شده و دست‌مایه‌ی نظریه‌پردازی برخی از اندیشمندان متمایل به ماده‌گرایی برای پرورش این نظریه قرار گرفته است که، شاکله و سازوکار عمل‌کرد ذهن جان‌داران (به‌ویژه انسان) و سامانه‌های برخوردار از هوش مصنوعی، مشابه بوده و بر این اساس سامانه‌های مصنوعاً هوش‌مند، به‌مدد پیش‌رفت‌های فزاینده (و در قالب یک الگوی برگزیده‌) سرانجام از کلیه‌ی ویژگی‌های ذهن انسان (هم‌چون آگاهی و اراده) برخوردار خواهند بود. قائلان به این باور، در مواردی پذیرش این امر را لزوماً منجر به پذیرش دیدگاه یگانه‌انگاری ماده‌گرا (اعم از حذف‌گرایی یا فروکاهش‌گرایی) دانسته و بر اساس آن امتناع جاودانگی و رستاخیز انسان را نتیجه گرفته‌اند. با این وصف، در این پژوهش ضمن بررسی مقایسه‌ای شاکله و سازوکار عمل‌کرد ذهن انسان و سامانه‌های واجد هوش مصنوعی، امکان برخورداری این سامانه‌ها (در سطح مکفی‌ای از پیش‌رفتگی) از ویژگی‌های اصلی ذهن انسان و نیز ضرورت منطقی این امر به پذیرش ماده‌گرایی و هم‌چنین امتناع جاودانگی و رستاخیز، بررسی و تحلیل گردیده است.

چگونگی تأثیر اراده بر باورهای آدمی و نتایج حاصل از آن یکی از موضوعات مهم در حوزه ی معرفت شناسی باورهای دینی است که مورد بررسی اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. اثبات ارادی بودن باور،خواه مستقیم و خواه غیرمستقیم، به این می انجامد که انسان ها را برای باورهایشان سزاوار ارزیابی اخلاقی و ارزش گذاری وظیفه گرایانه بدانیم و از مفاهیمی همچون سرزنش، تشویق، وظیفه، التزام و توبیخ در مورد آن ها استفاده کنیم. از سوی دیگر،اثبات غیرارادی بودن باور، منجر به نفی هرگونه ارزش گذاری اخلاقی در مورد افراد خواهد شد. مبانی دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی، بر ارادی بودن باورهای آدمی قرار گرفته است. اخلاق باور، نظریه ای است که برای نخستین باور دبلیو. کی. کلیفورد آن را مطرح کرد و ویلیام جیمز به اصلاح و بازنویسی آن پرداخت. بر اساس دیدگاه کلیفورد همیشه، همه جا و برای همه کس اشتباه است که باوری را بدون شواهد کافی اختیار کند. ایمان گرایی، دیدگاهی است که در آن باورهای دینی به طور ارادی و فارغ از وجود هر گونه شواهد و قرائن عقلانی مورد پذیرش قرار می گیرد. بر اساس نظریه ی ایمان گرایی شأن گزاره های دینی فراتر از آن است که بتوان آن را مورد ارزیابی های عقلانی قرار داد. از آن جا که ارادی بودن باور، پیش فرض هر دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی است، رد اراده گرایی در ساحت باور، به رد هر دو نظریه ی مذکور منجر خواهد شد. این نوشتار، با نفی هرگونه اراده گرایی در ساحت باور، به نقد دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی می پردازد.

از دیر زمان مساله علم پیشین الهی و اختیار انسان، ذهن متکلمان و فیلسوفان دین را به خود مشغول داشته است. ازآنجا که علم خداوند مطلق است، به همه امور از جمله افعال اختیاری انسان تعلق می‌پذیرد. به این ترتیب اگر خداوند در زمان T1 بداند که فاعل P فعل A را در زمان T3 انجام خواهد داد، آنگاه P در زمان T3 قادر نیست از انجام فعل A ممانعت ورزد و این امربا اختیار انسان در تعارض است. از این رو گروهی با ارایه استدلال تقدیرگرایی الهیاتی درصدد هستند تا ناسازگاری میان علم پیشین الهی و اختیار انسان را اثبات کنند. از طرف دیگر افرادی همواره سعی در حل این مساله داشته و بر آن بودند تا به‌گونه‌ای سازگاری میان علم پیشین الهی و اختیار انسان را نشان دهند. در این پایان نامه با توجه به هدف آن که بررسی و مقایسه آرای ویلیام کریگ و علامه طباطبایی در باب علم پیشین و اختیار است، پس از تقریر استدلال تقدیرگرایی، رد این استدلال از دیدگاه کریگ و راه‌حل پیشنهادی وی که نظریه علم میانه است شرح و بررسی گردیده است. آنگاه به بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در دو بخش جبر و اختیار و قضا و قدر پرداخته شده و در نهایت وجوه مشترک و متفاوت دیدگاه کریگ با علامه طباطبایی نشان داده شده است. نتیجه گیری نهایی این است که با وجود تفاوت دیدگاه این دو متفکر در ارتباط با علم الهی و مراتب آن و نیز چگونگی تعلق علم الهی به افعال اختیاری، هردو سازگاری علم پیشین الهی با اختیار انسان را می‌پذیرند و معتقدند معرفت خداوند به افعال اختیاری انسان به وسیله معرفت وی به فعل با تمام شرایط و خصوصیات آن است. به این ترتیب خداوند می‌داند که فاعل در هر موقعیتی چه فعلی را به‌صورت مختارانه انجام خواهد داد.

پرسش از معنای زندگی یکی از مسائلِ جدید در فلسفه است که طرحِ آن غالبا با مسئله ی مرگ پیوند خورده است. تلقی های مختلفی راجع به مسئله ی مرگ وجود دارد اما آنچه در این رساله مورد توجه است، دغدغه ای زیست شناسانه و صرفا فیزیکی درباره ی یک مسئله ی پژوهشی نبوده بلکه حالتی وجود شناسانه و روانشناسانه در فرد است که از درگیری و چالشِ حقیقیِ او با این مسئله ایجاد شده و با اصطلاحِ مرگ اندیشی یا مرگ آگاهی بیان می شود. در این رساله سعی شده است پس از مروری تاریخی بر سایر دیدگاه ها، نظر اروین یالوم به عنوانِ کسی که در هر دو زمینه ی روانشناسیِ وجودی و فلسفه ی وجودی تحقیق کرده است مورد بررسی قرار گرفته و در نهایتِ امکانِ معناداریِ زندگی، با وجود مرگ اندیشی با توجه به راه حل های یالوم ارائه شده است. از آنجا که یکی از مهمترین عللِ مرگ اندیشی و پوچی، مطالعه ی فلسفه است که عموما بر معنای زندگی اثر می گذارد بنابراین راه حل های ارائه شده امکانِ معناداریِ زندگی را در کنارِ مطالعه ی فلسفه ارائه می کنند. یالوم یک روان درمانگر بوده و بخشی از پروژه ی او به اقداماتِ عملی در مواجه با مسئله ی مرگ و معنا اختصاص دارد، بنابراین میتوان گفت که این رساله سعی دارد از طریقِ ارتباطی که بین فلسفه و روان شناسی برقرار می کند سلامت زیستن را در کنارِ فلسفی زیستن تبیین نماید.

چگونگی دخالت خداوند در جهانِ طبیعت از مسایل دیرین و مهم در حوزۀ کلام و فلسفۀ دین به شمار می‌رود که تلاش برای حلِّ آن به عرضۀ نظرات گوناگون و بعضاً متضادی منتهی شده که در بازۀ وسیعی از جبر گرفته تا تفویض گسترده شده‌اند. این نوشتار با به کارگیری معیاری جدید به منظور تفکیک افعال گوناگون الهی در جهان خلقت، به معرفی و ارزیابی رویکرد علّامه طباطبایی - به عنوان فیلسوفی تعیّن‌گرا -در قبال این موضوع پرداخته و کوشیده است تا با بازنگری در اصل سنخیّت علّی،‌ زمینۀ عرضۀ راه‌کارهایی را در هر دو قالب تعیّن‌گرایانه و ناتعیّن‌گرایانه، به منظور برون‌رفت از تنگناهای فکری حاکم فراهم نماید. مقاله نشان می‌دهد که در چارچوب دیدگاه تعیّن‌گرایانه، بایستی از طریق توسعۀ مفهوم سنخیّت علّی،‌ تأثیر امر مجرّد در جهان مادّی را به نحو مباشر صحیح دانست و در چارچوبِ دیدگاه ناتعین‌گرایانه نیز با تکیه بر اصلِ ضرورتِ علی و برداشتی خاص از اصل سنخیت می‌توان از دخالت علل غیر مادی به منظور تحقق بخشیدن به یکی از احتمالات ممکن دفاع کرد.

بحث درباره وجود یا عدم واسطه میان ذهن و عین در فرایند ادراک حسی از مباحث مهم فلسفی در گذشته و حال بوده است. بیشتر فیلسوفان گذشته بر این باور بودند که در ادارک حسی، معلوم بالذات یا متعلق مستقیم آگاهی، صورتی ذهنی از واقعیت و نه خود آن است. مثلا آن گاه که پرنده ای را می نگریم، آنچه مستقیما از آن آگاهیم صورت ذهنی پرنده است که درذهن یا در پیشگاه ذهن ما حاضر است و نه وجود خارجی یا خود مادی او. امروزه، برعکس، بیشتر معرفت شناسان وجود چنین وسایطی را انکار می کنند و بر این باورند که آگاهی ما از جهان مادی آگاهی ای حضوری و بی واسطه است. برهان کیفیت ثانویه از دلایل مهم اثبات واسطه میان ذهن و عین در ادراک حسی است. در این مقاله، این برهان را مورد بررسی و نقد قرار می دهیم و نشان می دهیم که این برهان در اثبات مدعا ناتوان است.

فاقد چکیده