جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از موضوعات بسیار مهم و پردامنه در قلمرو فلسفه دین، معضل شرور است که الهیون در طول تاریخ پاسخ های گوناگونی به آن داده اند. نظریه «عدمی بودن شرور»، یکی از پاسخ هایی است که بعضی فیلسوفان الهی غربی و تمام فیلسوفان مسلمان مطرح کرده اند. مقاله پیش رو دو هدف کلی را پی میگیرد: 1.نقد و بررسی نظریه پیش گفته و اثبات این که: اولاً، این نظریه، تأثیر چندانی در حل معضل شرور ندارد؛ ثانیاً، برخی شرور که فیلسوفان مسلمان، آنها را شر بالذّات نامیده اند، وجودی اند، نه عدمی (مانند ظلمت، مرگ و اَلَم). 2.شناساندن نظریه نگارنده که معتقد است امورِ عدمی شرّ بالذّات نیستند، بلکه شرّ بالعرض اند و تنها یک شر بالذّات وجود دارد که آن هم امری وجودی است، نه عدمی.

طرح تجربه دینی به عنوان گوهر دین، و منحصر کردن دین به مقوله احساسات شخصی، مولود ناکارآمدی فلسفه غرب در توجیه آموزه های دینی با هدف دفاع از اصالت و استقلال دین است که یکی از مسایل مهم فلسفه دین در عصر جدید می باشد و می تواند از جنبه های مختلف مورد نقد و بررسی قرار گیرد. یکی از نقدها این است که اتکاء به تجربه دینی و محدود کردن دین به امور شخصی، مشکلات جدی را در توجیه احکام و قوانین اجتماعی دین پیش خواهد آورد و اساساً فهم احکام اجتماعی دین، به عنوان زمینه ساز کسب مشروعیت و مقبولیت آن در جامعه و نهایتاً اجرای آن، امکان پذیر نخواهد بود و سبب خواهد شد یکی از جنبه های مهم دین عملاً از صحنه زندگی اجتماعی حذف گردد و همچنین اقدامات اجتماعی و عدالت طلبانه پیامبران، به عنوان حاملان وحی و بیان کنندگان و عمل کنندگان به دین توجیه پذیر نخواهد بود. در این میان نقد و بررسی موضوع مذکور با محوریت نظر شلایر ماخر به عنوان آغازگر مسئله تجربه دینی می تواند در خور توجه باشد که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

به نظر می رسد مباحث و مطالعات تجربه دینی و عرفانی بیشتر در چنبره مباحث محتوایی گرفتار و محصور مانده است؛ حال آن که یکی از اصلی ترین راههای رسیدن به درونمایه و ماهیت این نوع تجارب، از رهگذر توجه دقیق و موی شکافانه به زبان آن میسر است. ضرورت این امر در دنیای کنونی که زبان به مساله کانونی متفکران بدل شده، امری اجتناب ناپذیر است.تجربه دینی و عرفانی تجربه ای ناآشنا و غریب، استحاله ای عظیم در نحوه نگرش به خدا، جهان و انسان است که لاجرم زبان را به پهنه جدید و غریبی وارد می سازد و تفاوتی ماهوی بین زبان عرفانی با سایر زبانها ایجاد می کند.عرفان پژوهانی چون استیس، ویلیام جیمز و اتو برای تجربه عرفانی اوصاف و خصایصی برشمرده اند. اما آنچه در صورت بندی خصایص و اوصاف تجربه عرفانی در نسبت با زبان مهمتر به شمار می رود، عبارتند از: بیان ناپذیری، متناقض نمایی و هنری بودن زبان در تجربه عرفانی.هدف این نوشتار که در ضمن ادبیات عرفانی فارسی را نیز به استشهاد می گیرد، بررسی همین ویژگیهاست.