جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تفسیر پژوهی دانشی است که در قرن اخیر شکل گرفته است و به بررسی شرایط زندگی مفسر، فضای علمی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زمان مفسر که در شناخت نحوه ی شکل گیری تفسیر مؤثر می باشد، می پردازد. همچنین به تحلیل و بررسی و نقد سبک و روش تفسیر و اصول و مبانی مفسر در علم تفسیر توجه می شود. آیت الله حسینی نجفی همدانی، از جمله مفسران شیعه در عصر حاضر است که در این نوشتار کتاب تفسیر هجده جلدی ایشان از لحاظ علم تفسیر پژوهی مورد مطالعه قرار گرفته است. ا ز ویژگیهای بارز این تفسیر، استفاده ی فراوان از احادیث اهل بیت (ع) می باشد که این ویژگی با تقیّد بسیار زیاد مفسر در تحلیل مطالب تفسیری وارائه ی تفسیر اجتهادی همراه شده است و شیوه ای جالب از تفسیر قرآن را ارائه می دهد. در ضمن اینکه مفسر به طرح مباحث اخلاقی -عرفانی و مسائل تربیتی در قالب جملات فلسفی گرایش فراوانی داشته است. پژؤهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است؛ فصل اول شامل سه بخش کلیات زندگی نامه و معرفی تفسیر می باشد که مباحثی از قبیل طرح مسأله، اهمیت و ضرورت بحث، روش تحقیق، سوالات و محدودیت ها، زندگی، تحطیلات و آثار علمی به جا مانده از مفسر و انگیزه و شیوه ی نگارش تفسیر مذکور بررسی شده است فصل دوم، مبانی تفسیری «انوار درخشان» است، که شامل: عقیده ی مفسر در هدایت گری قرآن، حجیت ظواهر الفاظ و قابل فهم بودن آن، و حیانی بودن قرآن، التزام مفسر به کلام معصومین، جاودانگی و جامعیت قرآن، عقیده به نظم و ارتباط آیات و التزام به قرائت مشهور می باشد. در فصل سوم، شیوه ی مفسر در تفسیر قرآن، منابعی که در روش او تاثیر گذار بوده اند و جهت گیری های وی در تفسیر مشخص شده است. وبالاخره در فصل چهارم مباحث علوم قرآنی که در تفسیر انوار درخشان مورد توجه بوده، بررسی شده است. کلید واژه ها : تفسیر، مبانی، روش، گرایش، علوم قرآنی، آقا نجفی همدانی. Abstract Exegetic research is a knowledge formed in recent century studying the life condition of the interpreter as wall as his scientific, cultural, political and social circumstances which impact upon the way an interpretation takes from. It also analyses and criticizes the exegetic method and the interpreter’s fundamental attitudes in this science. Ayt. Hosseini najafi hamenani is of the Shiite interpreters whose interpretation of 18 volumes is studied here exegetically. The enormous usage of ahlulbait’s traditions along with deep commitment to the exegetic analysis and self-concluding interpretation leading to a fascinating interpretation of the Koran count among its major characteristics. In addition, the interpreter/exegete has shown high tendency to moral-mystical as wall as training issues arranged in philosophical sentences. the present research is organized in four parts, the first to cover three chapters of generalities, biography and introducing the interpretation in which discussions such as producing problem, importance and necessity of the discussion, method of research, questions and limitation, life, studied and works of the interpreter as wall as the method of the interpretation are studied. the second part, discusses the exegetic essentials of "anwar-e drathshan" (the luminous lights) including the belief of the interpreter in the koran’s guidance role, the proof of the appearance of the words and their comprehensibility, the revelatory nature of the Koran, his commitment to the saying of the infallibles, eternity and universality of the Koran, belief in other and coherence of the verses and obligation to the famous narration [of the loranic text]. In the their part, the exegete’s method of interpretation of the Koran, the sources effecting the method and his attitudes through the interpretation are characterized. Finally, the forth part studies the discussions covering the koranic studies rules used within the interpretation. Key words: interpretation/ essentials/ method/ koeranic studies/ agh nagafi hamadani.

‫در این نوشتار سعی شده مبانی و روش تفسیری، تفسیر نهج البیان عن کشف معانی القرآن اثر مرحوم محمدبن حسن شیبانی، از علمای قرن پنجم هجری مورد تحقیق قرار گیرد. هدف از این پژوهش شناخت مولفه ها یی است که ماهیت و جهت گیری هر تفسیری از جمله نهج البیان از پذیرش یا عدم پذیرش آنها از جانب مولف به شدت تأثیر می پذیرد، بنابراین پیدا کردن درک صحیحی از مبانی مورد نظر شیبانی در تفسیر کتاب خدا و روشی که ایشان در این روند پی می گیرد از اهداف اصلی این پژوهشند. چنانکه از عنوان این پایان نامه مشخص است، نوشتار حاضر در صدد تعیین مبانی تفسیری شیبانی در تفسیر نهج البیان و یافتن شیوه تفسیری وی است. بنابراین دامنه تحقیق حاضر، مباحثی چون اصول و قواعد و منابع تفسیری نهج البیان را در بر نخواهد گرفت. در این پایان نامه بجز کتب مناهج تفسیری از تفاسیر متقدم و متاخرین شیعه و سنی و کتب علوم قرآنی مرتبط و برخی از کتب لغت و پاره ای از آثار متکلمین، هنچنین از کتب شرح حال و ترجم و طبقات المفسرین سود برده شده است. در فصل اول این پژوهش به عنوان مقدمه تعاریف کلیات تحقیق آورده شده و به اختصار در مورد آن توضیحاتی داده شده است. فصل دوم شامل زندگی نامه محمدبن حسن شیبانی و معرف اجمالی تفسر نهج البیان است. در این فصل به مباحثی جون آثار دیگر شیبانی، عصر تألیف نهج البیان، انگیزه تألیف تفسیر، نسخه های خطی و چاپی نهج البیان و ... در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از پرسش ها ی این فصل که راجع به حیات شیبانی و چگونگی شکل گیری تفسیر نهج البیان است به علت گمنام بودن وی، به پاسخ مانده است. در اهمیت و جایگاه این تفسیر در تفاسیر شیعه می توان به استفاده سید هاشم بحرانی در البرهان از نهج البیان اشاره کرد؛ همچنین برخی دیگر از تفاسیر معاصر به واسطه البرهان مطالبی از این تفسیر نقل کرده اند. در فصل سوم به بررسی مبانی شیبانی در تفسیر آیات قرآن پرداخته شده است. در مبانی تفسیر از اصول بنیادینی سخن گفته می شود که هر نوع موضع گیری در خصوص آنها، موجودیت تفسیر یا قواعد روش تفسر را تحت تأثیر قرار میدهد. در این فصل در این خصوص به مباحثی چون تحریف ناپذیری قرآن و محکم و متشابه پرداخته شده است. شیبانی اگر چه قائل به عدم تحریف قرآن است اما ذیل برخی آیات روایاتی ذکر می کند مبنی بر حذف برخی کلمات از قرآن . البته چنانکه خواهیم گفت نقل یک روایت دلیلی بر التزام و اعتقاد به مفاد آن نیست. در بحث محکم و متشابه به بررسی این مفاهیم از دیدگاه نهج البیان در مسائل مربوط به این مبنا پرداخته شده است. در فصل چهارم شیوه مفسر در تفسیر آیات مورد بررسی قرار گرفته است. روش تفسیری امری است فراگیر که مفسر آنرا در همه آیات قرآن به کار می برد و اختلاف در آن باعث اختلاف در کل تفسیر می شود. این فصل ذیل بحث روش تفسیری شیبانی در نهج البیان به روش تفسیری قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایت که مورد اهتمام مؤلف بوده پرداخته شده است. فصل پنجم آخرین فصل این نوشتار است که در آن به دیدگاههای علوم قرآنی و کلامی نهج البیان می پردازد. در مبحث دیدگاههای علوم قرآنی مباحثی چون حروف مقطعه، ناسخ و منسوخ و اعجاز قرآن مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاههای مرحوم شیبانی و دیگر صاحب نظران را در این موارد بیان شده است. مبحث دیدگاههای کلامی نهج البیان به مباحثی چون رؤیت خداوند، آیات متشابه اعتقادی، عصمت و امامت و جهت گیری شیبانی در ین موارد می پردازد.

‫مقاله اي كه از نظر مي گذرد دربارة زندگي نامه و روش علامة فقيد ميرزا ابوالحسن شعراني (ره) در تفسير و علوم قرآني است لذا سعي شده است با تتبع در آثار ايشان بخصوص تفاسير سه گانه مجمع البيان ، منهج الصادقين و تفسير ابوالفتوح رازي و نثر طوبي تدوين شود . مطالب تنظيم شده شامل مقدمه و چهار فصل است كه فصل اول دربارة كليات از جمله : تعريف موضوع ، نوع تحقيق ، اهميت و هدف موضوع و . . . مي باشد و مابقي بر سه محور استوار است . فصل دوم : شرح حال است كه زندگي نامه و حيات علمي¬ ايشان در دو فصل مورد بررسي قرار گرفته است. و در ادامه دو فصل آمده است اين گونه كه بحثهاي تفسيري علامة شعراني (ره) با هدف روش شناسي مورد توجه قرار گرفته و تحت عنوان فصل سوم نكاتي كلي دربارة تفسير و انگيزة ايشان¬ازمباحث¬تفسيري¬بيان شده است و ديدگاه¬هايشان و روش¬هاي تفسيري و گرايشهاي مختلف تفسيري بررسي شده است . سپس در فصل چهارم دربارة علوم قرآني صحبت شده به اين شكل كه ابتدا كلياتي دربارة علوم قرآني و بعد از آن سديدگاه علامه شعراني (ره) دربارة مباحثي از علوم قرآني مطرح شده است .

از آنجا که مقصد نهایی اسلام، دعوت انسان‌ها به نظام توحید و اجتناب از مظاهر شرک و اندیشه‌های غیرخدایی است، همواره مخالفین اسلام که منافعشان را درگرو نظام‌های غیر خدایی می‌بینند، درکمینبشر نشسته‌اند، تا او را از گرایش به این مکتب الهی باز دارند، برای نیل به این مقصود و تخدیر انسانیت، از هر ابزار و روشی استفاده می‌کنند، انسان‌ها، مکتب‌ها و مذاهب و ادیان را به جان هم انداخته، تا مفری برای نجات خود بیابند. از طرفی روش‌های کنونی تبلیغ نوعا رنگ سنتی داشته و متناسب با دنیای معاصر یا کاربردی نیستند، یا کمتر تأثیر دقیق بر مخاطب دارند و در برخی موارد مسائل ضد تبلیغ به عنوان روش‌های تبلیغ درست استفاده می‌شوند، که صدمات زیان باری به تبلیغ دینی زده‌اند. در این رساله تمام همت پژوهشگر برآن است: تا اولاً حساسیت موضوع تبلیغ در اسلام را بیان نموده و چالش‌های تهدید کننده در این فرایند را مشخص نماید، ثانیاً برنامه‌های نظام سلطه برای به چالش کشیدن دین خدا را برملا کند. ثالثاً اصول و خطوط اصلی دعوت به آموزه‌های اسلام ناب را با استفاده از دو راهبرد انذار و تبشیر، برای مخاطبان به تصویر بکشد. به این جهت مبلغان و مدیران تبلیغی اسلام، باید برای برون رفت از آسیب‌هایی که در عرصه درون و برون دینی، موجب وهن آموزه‌های دینی می‌گردند، با درایت هرچه بیشتر و آینده‌نگری دقیق و آسیب‌شناسی به موقع، سکان نظام تبلیغات دین را در مسیر صحیح و منطقی، آن‌چنان که در تفکر برآمده از مکتب اسلام وجود دارد، هدایت نمایند،. در نتیجه پژوهشگر بر اساس آنچه در گستره پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، به نتایج زیر دست یافته است:1-با بررسی تفاسیر و دیدگاههای اندیشمندان حوزه های معرفت دینی در خصوص تقدم، تأخر یا تساوی توأمان از دو راهبرد انذار و تبشیر ،باتوجه به حساسیت‌های انسان معاصر و دنیای معاصر ،پژوهشگر معتقد است که باید نظریه چهارمی برای تبلیغ آموزه های دینی تعریف کرد و آن عبارتست از: تقدم زمانی روش‌های تبشیری بر روش‌های انذاری به نحوی که نه تبشیر و انذار بر هم غلبه کنند و نه هیچکدام از این دو مکانیسم تعطیل گردند، بلکه ابتدا مخاطبان با روش‌های تبشیری به آموزه‌های دینی دعوت شده و پس از تثبیت ایمان و اعتقاد آنها، از مخاطراتی که در مسیر ایمانشان قرار دارد، با روش-های انذاری آگاه گردند.2-مبلغان دینی باید با مبنا قرار دادن دو راهبرد تبشیر و انذار و با جریان‌شناسی و نوسازی نظام تبلیغات دینی، حق گرایی، تعقل، تفکر، برهان، علم و اصل آزادی اندیشه و بیان را محور شیوه‌های تبلیغی خود قرار دهند. 3-برای برون رفت از آسیب‌ها و آفت‌هایی که در درون و برون دین، موجب وهن آموزه‌های دینی می‌گردند، با پختگی و درایت و آینده‌نگری دقیق، سکان نظام تبلیغات دین را در مسیر صحیح و منطقی هدایت نمایند، شرط مقوم چنین امری عدم اکتفاء به صرف روش‌های سنتی و آمیختن روش‌های بدیع جدید بر مبنای علم و تکنولوژی زمان معاصر با سنتهای جذاب و منطقی گذشته است. چرا که روش‌های تحکمی، ایجاد خطوط قرمز و تابوهای موهوم در عرصه دین‌داری ره به جایی نخواهد برد و متناسب با بشر ناامید معاصر، باید شیوه‌های جذاب و نشاط‌آور را با حفظ اصول کلی دین خدا بر بشر عرضه نمود تا با شوق و رغبت مضاعف به آغوش اسلام برگردند.