جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده خداوند قرآن را براى هدایت بشر فرو فرستاده است. یکى از راه هاى برخوردارى از هدایت قرآن، ترجمه ی روان، بدون ابهام و زودیاب آن است. نقد ترجمه هاى قرآن یکى از راهبردهاى رسیدن به ترجمه هایى با ویژگى هاى پیش گفته است. در این مقاله به بررسى ترجمه ی فعل مقاربه ی « کاد/ یکاد » در ترجمه آقایان مکارم شیرازی، فولادوند، خرمشاهى و کریم زمانى پرداخته ایم. این مترجمان در ترجمه ی « کاد » معادل « نزدیک بود» و در ترجمه ی « یکاد » معادل « نزدیک است » را به کار برده اند. آقاى فولادوند و کریم زمانى در ترجمه ی این دو فعل علاوه بر معادل بیان شده، از معادل « چیزى نمانده بود » براى « کاد» و « چیزى نمانده است » براى « یکاد » نیز استفاده کرده اند. برخى از مترجمان یادشده در ترجمه ی« لایکاد » و « لم یکد » معادل « نزدیک نیست » یا « نزدیک است » را به کار برده اند که نادرست است. در ترجمه ی این دو فعل باید از معادل « نمى تواند » استفاده کرد .

جبران خلیل جبران و میخائیل نعیمه، دو ادیب برجسته‌ی مهجری، دارای ایده‌ها و افکار مشترکی هستند. این اشتراک دیدگاه‌ها حاکی از آن است که میخائیل نعیمه در تالیف آثار فکری‌اش، چه مستقیم و چه غیر مستقیم از اندیشه جبران اثر پذیرفته است. اشتراکاتی که این دو نویسنده در حیطه‌های فکری هم‌چون مرگ و زندگی، عشق و محبت، خیال، معرفت نفس، عرفان، تناسخ، اومانیسم، انترناسیونالیسم و ناتورالیسم داشته‌اند، میزان تاثیری‌گذاری جبران خلیل جبران را بر میخائیل نعیمه بیشتر آشکار می‌کند. بیشترین حوزه اشتراکاتی این دو ادیب در باب تناسخ، اومانیسم و مرگ و زندگی می‌باشد. این تاثیر را می‌توان تا اندازه‌ای به شرایط زمانی و مکانی و همچنین مکتب ادبی که این دو ادیب به آن تعلق دارند، نسبت داد. نگارنده در پایان نامه حاضر به مقایسه و تطبیق پاره‌ای از آثار این دو نویسنده پرداخته و از نمونه‌های نثری مختلفی استفاده کرده است.

برای فهم کلام خدا «قرآن» با پدیده ای به نام زبان روبرو هستیم و در این راه می بایست قدم در فضای مباحث زبان شناسی بگذاریم. یکی از رویکردهای زبان شناختی مطالعات قرآنی، «تفسیر ساختاری» قرآن است. ساختار به معنای چارچوب تعیین کننده مناسبات درونی اجزای یک اثر است، به گونه ای که فهم ساخت، جهت فهم عمیق متن، دارای اهمیت است. این رویکرد، بر اساس نظریات ساختارگرایانی همچون یاکوبسن به بررسی سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی در اثر می پردازد. تقسیم بندی سوره های قرآن بنابر نظریه «ساختار هندسی سوره ها» که توسط دانشمندان حوزه علوم قرآنی مورد توجه است، این امکان را فراهم خواهد آورد، تا انسجام و ارتباط درون متنی و پس از آن ارتباطات برون متنی سوره ها، نشان داده شود. بر همین اساس می توان ثابت کرد، هر سوره دارای یک هدف اصلی است، که از محورهای فرعی قابل تفکیک است و در عین حالتمام محورها در مسیر هدف سوره با یکدیگر هماهنگ هستند. سوره قمر در این رساله به دلیل وجود تکرار در ساختارها مورد توجه قرار گرفته است و تحلیل آن بر اساس نظریه ساختارگرایانی همچون یاکوبسن با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است.سوره قمر با یادآوری داستان اقوام پیشین و درهم کوبیدن آنها به دلیل انکار آیات الهی و نادیده گرفتن هشدارها ، به انذار مشرکان پرداخته است. انذار، شکست و هلاکت اقوام سرکش در هر کدام از سطوح ساختاری (آوایی، واژگانی و نحوی) سوره، نمود پیدا کرده است. به این صورت که در سطح آوایی حرکات کشیده به امتداد و استمرار هشدارها در طول تاریخ اشاره دارد. صفت تکریر، با هدف سوره که انذار مشرکان است هماهنگ است. صفات جهر، استعلا، انفتاح، اصمات و قلقله بیشتر از صفات دیگر است. بیشترین تکرار در حرف «الف» می باشد. در سطح نحوی تاکید در عبارات، صفات متعدد، جملات معترضه و... از دیگر موارد بیشتر است. شدت انکار مشرکان، تاکید را می طلبد. در سطح واژگانی اغلب اسم ها معرفه و مفردند که می تواند به خاص بودن عذاب ها و یا تنهایی رسولان الهی در دعوتشان اشاره داشته باشد. در این میان اسم درصد بیشتری را به خود اختصاص داده است. به نظر می رسد، بکار رفتن اسم و ساختارهایی که بر ثبوت و دوام دلالت دارند، مخاطب هشدارهای سوره را به مشرکان محدود نمی داند و هشدارها را در همه زمان ها جاری می سازد.

اين پژوهش، جستاري است نظري و عملي، ذهني و عيني، داده بنياد و توصيفي درباره رويدادهاي زباني. رويداد يعني آنچه روي مي دهد چه نسبتي مي تواند با زبان داشته باشد. بخشي از اين نسبت به تحليل ساخت رويداد در زبان معطوف/محدود گشته است. زنو وندلر با کمک زبان شناسان پیشین تلاش می کند تا انواع ساخت رویداد را به دست دهد و این امر موجب می شود تا نگاه واژگانی- معنایی به ساخت رویداد حاکم شود: نگاهی که بیشتر بر محمول تمرکز دارد . اما آن زمان که نحو جایگاه مهمی را در زبان شناسی می یابد، رویکرد نحوی بر ساخت رویداد حاکم می شود. و ازآن به بعد زبانشناسان به طور كلي بر اين امر اتفاق نظر دارند كه ساخت رويداد در زبان بسته به مشارك ها و محمول به كاررفته در يك گزاره است. نگاه نحوي به رويداد دربرگيرنده سه مدل است كه هر مدل به شيوه خود نمودار درختي رويداد را بازنمايي مي كند. بخش ديگر تحليل رويداد توسط آنها درباره رويدادهاي متحرك است. رويدادي كه در آن جسمي در يك مسير به روش خاصي و بر روي يك زمينه حركت مي كند و روي دادي روي مي دهد و اين تحليل، يك رده شناسي از زبان به دست مي دهد. اين نوع نگرش به زبان محصول تلاش چندين ساله زبان شناسان براي سياست زدايي از حيطه علم زبانشناسي بوده است : سياست به مثابه امر منتقد وضعيت. اين نوع زبانشناسي هميشه زبان را به عنوان« پديده اي منتظر» به ما عرضه مي كند. تحليل هاي وا‍ژگاني، معنايي و نحويِ زبانشناسان همگي زبان را يك سوژه/ابژه منتظر پنداشته اند: گزاره اي كه تلاش مي كند رويداد روي داده را بازنمايي كند. این نوشته بر آن است تا رویداد زبانی را به طرزی رادیکال – یعنی ریشه ای- بررسی کرده و سه نوع از آن را معرفی کند: رویداد زبانی، رویداد زبانی جهان-محرف و رخداد زبانی. که هر یک به شیوه ای با مفهوم رویداد زبانی درارتباط است

چکیده:مطالعات جدید زبان‌شناسی دریچه‌ای است برای دریافت‌های جدید از متون گرانسنگ ادبی گذشته. با به‌کارگیری صحیح این روش‌ها می‌توان متون ادبی را مورد تفحص مجدد قرار داد و به دریافت‌های نوینی از آن‌ها دست یافت.تا کنون پیرامون مثنوی و محتوای آن بسیار بحث شده است اما اغلب این مباحث فرافکنی شارحان این اثر و تکرار مکرر اندیشه‌ها و دریافت‌ها بوده است. ما در این رساله مفهوم «جان» را با دید معناشناسانه و با رویکرد متنی، در مثنوی مورد بررسی قرار داده‌ایم، به امید آنکه تا حد امکان به نگرش مولانا دربار? این مفهوم دست یابیم و در نهایت جهانبینی او دربار? «انسان و جایگاه او در هستی» را بشناسیم.با این هدف و نگرش «جان» را در شش جلد مثنوی مورد کاوش قرار داده‌ایم. در ابتدا تمام ابیاتی که در این شش جلد راجع به جان سخنی بر زبان رانده‌اند را به عنوان شاهد مثال استخراج نموده‌ایم و تمامی ویژگی‌های ماهیتی، صفات و کنش‌هایی که مولانا به جان نسبت داده است و ترکیباتی که جان را در آن‌ها به کار برده است، را جمع‌آوری نموده‌ایم تا به تعریف او از جان دست یابیم. پژوهش ما نشان می‌دهد برخی از این صفات و کنش‌ها دارای بسامد کاربردی فراوانی هستند اما برخی دیگر را فقط در یک بیت می‌توان یافت. صفات جان در مثنوی معنوی عبارتند از : ناشناختنی بودن،ارزشمندی،ناپیدایی، غریب بودن، جاودانگی، دیرینگی(خلقت جان پیش از جسم)،همزیستی جان با تن،زندانی بودن،علم داشتن،اصل مشترک جان‌ها، پاک بودن، آسیب پذیری،زنده بودن، پرعیب بودن،هدف سوءالقضا بودن، نیکوپی بودن،معنا دار بودن،داشتن صفا و لطف و فر،بی‌جهت بودن، شیرین بودن،وسیع و بی‌نهایت بودن، زشت بودن، نو بودن،داشتن سکون و آرامش، توانمند بودن، آگاه بودن، اخلاص داشتن، مسکین بودن، دوراندیش بودن، عریانی و برهنگی، ربودگی، عزیز و گرامی بودن، منتظر بودن، خون-آشام بودن، کافرنعمت بودن، با تقوا بودن،حساس بودن و شکنندگی، شاکر بودن،حالی بین بودن، قانع بودن، مکاری و حیله‌گری، رنجوری، باروری و ثمربخشی، مست بودن،پژمردگی و پوسیدگی ودر فاقه بودن. کنش‌های جان در مثنوی معنوی عبارتند از: چالش با جسم، رها شدن از جسم، هدایت کردن جسم، اطاعت و فرمانبرداری، خوردن، دیدن، شنیدن، گفتن، پذیرفتن عواطف، خندیدن، نالیدن وگریستن، بیقراری، سیر کردن، بیمار شدن ،شفا یافتن، بیدار شدن، خوابیدن، خیره شدن، عاجز شدن، حیران شدن، سست شدن، انجام کارهای خارق العادّه، عذرخواهی کردن، خوش شدن ، شاد شدن، غمگین و ناراحت شدن، کار کردن، پند دادن، خو کردن، خجالت کشیدن، حسرت خوردن، تشخیص دادن، کوشش کردن،تحمل تلخی و سختی، همنشین شدن، رمیدن، شناختن، گمان کردن، امتحان کردن، لرزیدن، عشق‌ورزیدن، ناامید شدن، اصلاح شدن، گمراه شدن، بداندیش بودن، ملول شدن، گرو قرار گرفتن، روییدن، عبادت کردن، سجده کردن، ترسیدن، جهیدن و پریدن، عتاب آوردن، اتصال جان‌ها، تضرّع کردن، نعره زدن و وسوسه شدن.در جمع بندی نهایی می توان گفت: مولانا جان را پدیده‌ای از جنس نور می‌داند که از جانب خداوند در وجود انسان به ودیعه نهاده شده است و تمامی آفریده‌های او از این موهبت برخوردارند، اما برخورداری هم? اجزای هستی از این موهبت یکسان نیست، بلکه دارای شدت و ضعف می‌باشد. این پدیده تغییر پذیر و کمیّت پذیر است و ابعاد گوناگونی دارد. از آنجا که یکی از مباحث مطرح در معناشناسی پرداختن به واژه‌هایی که با یکدیگر هم-پوشانی معنایی دارند است در ادام? مطلب به بررسی ماهیت «دل»، «روح»، «نفس»، «سرّ»، «ضمیر» و «روان» و صفات و کنش‌ها و ترکیبات آن‌ها در شش جلد مثنوی پرداخته‌ایم. در پایان با جمع-آوری داده‌ها و ارائ? آن‌ها به صورت جدول و نمودار و در ادامه با بررسی و تحلیل آن‌ها می-کوشیم که از دید مولانا به این سوالات پاسخ مناسبی دهیم که اصولاً «جان» در ذهن و اندیش? مولانا چگونه پدیده‌ای است؟ چه صفات دارد و چه کنش‌هایی از او سر می‌زند؟ «دل»، «روح»، «نفس»، «سرّ»، «ضمیر» و «روان» چگونه پدیده‌هایی هستند و چه صفات و کنش‌هایی دارند؟ و در نهایت به این پرسش پاسخ دهیم که هریک از این پدیده‌ها تا چه حد با جان اشتراک مفهومی و وجودی دارند؟ از دید این عارف بزرگ اسلامی بیشترین اشتراک مفهومی میان جان و دل وجود دارد، اما از آنجا که در برخی منابع دل را به عنوان جایگاه جان معرفی نموده‌اند، می‌توان این مسئله را با استفاده از مجاز محلیه توجیه کرد. روح در مرتب? دوم اشتراک مفهومی با جان قرار دارد تا جایی که با اندکی جرأت شاید بتوان گفت که جان واژه‌ای فارسی معادل و جایگزین واژ? عربی روحدر زبان فارسی است. نفس نیز دارای اشتراک معنایی و مفهومی با جان است ولی بیشتر در بُعد منفی. اکثر وجوه تشابه این دو پدیده در صفات و کنش‌های منفی است و حتی در مهمترین ویژگی ماهیتی نیز تضاد دارند؛ جان ماهیتی است از جنس نور و نفس پدیده‌ای است از جنس ظلمت. در مورد «سرّ»، «ضمیر» و «روان» در مثنوی زیاد بحث نشده است و با این اطلاعات ناچیز نمی‌توان دربار? رابط? آن‌ها با جان اظهار نظر قطعی نمود.

یکی از مهم ترین اصول پژوهش در عصر حاضر، چگونگی روش مند کردن مطالعات در حوزه های مختلف علوم انسانی است. در این عرصه، شناخت قرآن در قالبی روش مند نیز توجه بسیاری از اندیشوران را به خود جلب کرده است. زبان شناسی، نشانه شناسی، کاربردشناسی و معناشناسی از جمله دانش هایی است که امروزه در فهم نظام مند قرآن تأثیر بسزایی دارد و افق های جدیدی را در مطالعات دینی گشوده است. اما این تحقیق برآن است تا روش دیگری را که به نوعی تلفیق دانش های پیش گفته است در حوزة مطالعات قرآنی وارد کند و به چگونگی کاربست آن در حوزة مربوط بپردازد. این روش، که تحلیل گفتمانی یا گفتمان کاوی نام دارد، در واقع از نتیجة مطالعة زبان توسط محققان رشته های گوناگون ـ اعم از فیلسوفان، روان شناسان، زبان شناسان، و مردم شناسان ـ پدید آمده است. در این مقاله، برای دستیابی به چگونگی کاربست گفتمان کاوی در شناخت آیات قرآن، ابتدا مفهوم گفتمان در کانون بررسی قرار می گیرد، سپس به تبیین پیشینه و مراحل مختلف تحلیل گفتمانی پرداخته می شود.

«گفتمان‌کاوی» به مثابه یک روش تحقیق در علوم انسانی در صدد بازگوکردن‌ و نشان‌‌دادن‌ معانی‌ نهفته‌ در متن‌ است. در این روش، محقق برآن‌ است که رابطه بین مؤلف، متن و خواننده را نشان دهد. با مطالعه زبان، عوامل متعددی در شکل‌گیری پیام کلام موثرند: برخی از این عوامل درون‌متنی و برخی دیگر برون‌متنی است. این روش، بر عوامل برون‌متنی تأکید ویژه دارد. مؤلفه‌های اصلی گفتمان‌کاوی عبارت‌اند از: تحلیل زبانی متن، بررسی انسجام متن، بررسی بافت متن، بررسی روابط بینامتنی، معنای مرکزی متن، و نگاه به کارکرد متن. گفتمان، معنا یا دال مرکزی نهفته در متن، و گفتمان‌کاوی، مبتنی بر توجه هماهنگ به همه عوامل شکل دهنده پیام است. در این مقاله، به تبیین کاربردی روش گفتمان‌کاوی و کاربست آن در متون روایی پرداخته شده است

زبان شناسی علمی است که به مطالعه و بررسی روشمند زبان و درک جنبه های گوناگون زبان انسان و تأثیر آن بر بخش های مختلف فرهنگ و ارتباط آن با رفتار انسانی می پردازد. زبان شناسی از علوم شناخته شده ای است که با قدمت طولانی مدت خود، ارتباط عمیقی با دیگر علوم انسانی و ازجمله علوم قرآنی دارد. در این راستا مطالعات و پژوهش های زبان شناسی قرآن، نقش مهمی در تبیین بطن و جهان بینی آن دارد. از این رو، مقاله حاضر کوششی است در تعریف و پیدایش علم زبان شناسی و تبیین ویژگی هایی که هویت زبان قرآن را می شناساند و مرز آن را از سایر زبان ها متمایز می کند.

کتاب «تحقیقات فلسفیة»، (به آلمانی: Philosophische Untersuchungen) نام کتابی از لودویگ ویتگنشتاین که از آن به عنوان یکی از تاثیرگذارترین آثار فلسفی قرن بیستم یاد می‌ کنند. این کتاب که پس از رساله منطقی-فلسفی و در رد برخی ایده‌ های آن نوشته شد، پس از مرگ ویتگنشتاین به چاپ رسید. در این کتاب نویسنده به طرح مسائل و بحث درباره موضوعاتی چون منطق، معناشناسی، فلسفه ریاضیات و فلسفه ذهن پرداخته. او این دیدگاه را معرفی کرد که ریشه بسیاری از مسائل فلسفی از کژ تابی‌ های زبانی حاصل می‌ شود. در این کتاب ویتگنشتاین معنای یک واژه را معادل دانستن کاربرد آن واژه معرفی می‌ کند. این کتاب را عبدالرزاق بنور به عربی ترجمه کرده است. این دومین رسالهٔ عمدهٔ ویتگنشتاین است که فلسفه دوم وی را نیز شامل می‌ شود. به عقیدهٔ وی فلسفه وظیفهٔ گشودن گره‌ های زبانی را دارد و این عمل را به واسطهٔ بازی زبانی به نمایشی عینی می گذارد.

قرآن بزرگترین معجزه پیامبر گرامی ما، حضرت محمد (ص)، می‌باشد و قابل فهم‌ترین جنبه این معجزه برای ما طرز بیان و گفتار آن است . یکی از جنبه‌های بسیار جالب زبانهای مختلف استفاده از منظورهای ضمنی در کلام می‌باشد. بررسی چگونگی و علت بهره‌گیری اهل زبان از معانی ثانوی موضوع بحث حوزه منظورشناسی در زبانشناسی است . در تحقیق حاضر برای اولین بار فهرستی از مکالمات موجود در این کتاب الهی ارائه گردیده است و از دو اصل همکاری و ادب برای بررسی معانی دوم مکالمات قرآنی استفاده شده است . گرایس که برای اولین بار اصل همکاری را ارائه نموده معقتد است که نقض چهار راهکار کیفیت (حقیقت‌گوئی)، کمیت (مختصر و مفیدگوئی)، ارتباط (مربوط گوئی) و طریق (روشن و منظم و موجزگوئی) باعث به وجود آمدن معانی دوم است . لیچ که اصل ادب مورد بحث در این تحقیق به او تعلق دارد، رعایت اصول ملاحظه‌کاری، گذشت ، تایید، شکسته نفسی، توافق، همدردی، کنایه، جاذبه، پولیانا، و بعضی اوقات صحبت‌گشائی و متلک را علت استفاده سخنگویان زبان از معانی ضمنی (ثانوی) می‌داند. در این تحقیق مشخص شد که بیشترین مورد از موارد نقض اصول گرایس در مکالمات قرآنی در اصل کمیت ، و کمترین آنها در اصل طریق می‌باشد. بیشترین موارد رعایت اصول ادب نیز در اصول جاذبه و کنایه بوده است و هیچ موردی برای اصول گذشت ، پولیانا، صحبت‌گشائی و متلک به چشم نمی‌خورد. برای تطابق کامل اصول همدردی و کنایه با مکالمات قرآنی، اضافاتی در آنها انجام گرفت . چون اصول همکاری و ادب برای توضیح معانی ثانوی مکالمات قرآن کافی تشخیص داده نشد، اصول جدیدی با عناوین "اصول چگونه" و "اصول چرائی" پیشنهاد شد. اصول چگونه شامل جواب دانی، مختصات نحوی، جمله، توانائی و اصول چرائی شامل تاکید، اقتصاد، تفکر، تهدید، تعجب ، بی‌ادبی، استهزاء، تحقیر و آزمایش می‌باشد. در میان اصول چگونه، بالاترین میزان به اصل جواب دانی، و کمترین آنها به اصل توانائی تعلق دارد. در بین اصول چرائی نیز تاکید بیشترین، میزان تکرار را داشته است و تحقیر و آزمایش کمترین آنها را شامل می‌شود. در پایان نتیجه‌گیری شد که علوم بلاغی اسلامی از نظر محتوی غنی‌تر از اصول جدید منظورشناسی هستند، ولی اصول جدید دارای مفاهیم قابل فهم‌تر و نظم بهتری می‌باشند. توصیه‌ای که در نهایت ارائه شده این است که مکالمات غیرمستقیم قرآن که در این اثر به آنها پرداخته نشده است و همچنین کتابهای مذهبی دیگر مانند نهج‌البلاغه حضرت علی (ع) می‌تواند در قالب این پژوهش مورد بررسی قرار گیرد.