جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مجال نگرش دینی جوسایا رویس[1] (1855-1916) بر اساس برخی جریانات عمدۀ الهیاتی معاصر مثل فلسفۀ دین تحلیلی، الهیات تحلیلی، الهیات سیتسماتیک و الهیات پسامدرن بررسی و تحلیل می‌شود. به نظر می­رسد که پراگماتیسمِ ماخوذِ از فلسفۀ کانت، سرچشمۀ تاریخی مشترک بین اندیشۀ رویس با فلاسفۀ دین و الهیات معاصر است. او از عقاید مسیحی به‌عنوانِ مقدمه­ای برای استدلال­های خود بهره می‌برد و از این‌جهت، رویکرد او با الهیدان­های تحلیلی قابلِ‌مقایسه است. با توجه به منظومه‌ای از باورهای الهیاتی که با الهام از ایدئالیسم شخص­گرایانه شکل گرفته است، اندیشۀ او نوعی الهیات سیستماتیک محسوب می‌شود. از سوی دیگر، او همگام با فلاسفۀ پسامدرن سوژه را برساخته عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌داند و همچنین، در پاسخ به نیازهای زمانه تفسیری نوین از الهیات مسیحی ارائه می‌دهد. با وجود تمام این جنبه‌های مشترک، اندیشۀ رویس به‌خاطرِ استفاده از شهود متافیزیکی - به‌عنوانِ یک منبع معرفتی مؤثق و واقع­نما - از سنت تحلیلی و پسامدرنیسم متمایز می‌شود.

سیمون وی و دوروتی زئله، متألهانِ مسیحی، هریک تقریری نو از الهیاتِ مسیحی ارائه داده‌اند. مقایسۀ آن‌ها نشان­دهندۀ تشابه­ها و تفاوت‌های مهمی در تفکراتشان است. مقالۀ حاضر به روش تحلیلی - مقایسه­ای به مقایسۀ اندیشه­های آن‌ها پرداخته است و کوشیده است نشان بدهد که آن‌ها با تکیه بر حساسیت­های عقلانی و اخلاقیِ خود، نگاهی انتقادی به بعضی از آموزه‌های مهمِ مسیحی دارند. اما از سوی دیگر، دیدگاه‌های معنوی - عرفانی­شان در پیِ رابطه­ای وجودی با خداوند است. توجهِ عمیقِ آن‌ها به معنویت و عرفان وجهِ جالبِ الهیاتِ آن‌ها است که از سویی، وجهِ انتقادی و سلبیِ نگرشِ آن‌ها را با تأکید­هایی ایجابی متعادل می‌کند و از سوی دیگر، نقشِ تکیه­گاهِ معنوی - عرفانی را برای کنشگری در حوزۀ سیاسی و اجتماعی ایفا می‌کند. آن‌ها به‌واسطۀ زمانۀ پرغوغای خود، به مسائلِ اجتماعی و سیاسی بی­اعتنا نیستند. بازنگریِ کامل در تئودیسۀ نظری و اتخاذِ دغدغه­های جدی دربارۀ مسائلِ اجتماعی و سیاسی از ثمراتِ این توجه است. با این‌حال، به نظر می­رسد یکی از مهم‌ترین تمایزهای این دو اندیشمند در تأکیدهای متفاوتِ عرفان و معنویتِ آن‌ها باشد؛ عرفان و معنویتِ سیمون وی سرچشمه­های معنوی‌تری دارد و زئله دغدغه­های سیاسی­تر و رهایی­بخش­تری را نشان می‌دهد.