جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رعایت حقوق اساسی افراد و گروه ها از شاخصه های جامعه مدنی است. مطابق قرآن کریم، یکی از اهداف مهم رسالت پیامبران این بوده است که افراد و گروه های انسانی، حقوق همدیگر را به رسمیت بشناسند و در موارد اختلافی به نزاع و ستیزه روی نیاورند، بلکه در عوض به داوری قانون عدل تن در دهند. قرآن مجید، به عنوان آخرین کتاب آسمانی، تاکید کرده است که مهم ترین شان «کتاب»، همان شانی است که در عرف امروز به «قانون اساسی» نام بردار است تا در بین مردم به حق داوری کند و پاسدار حقوق اساسی آنها باشد. پیامبر اسلام، وقتی به مدینه آمدند «دولت - شهر» مدینه را تشکیل دادند و سنگ بنای حقوق اساسی این جامعه مدنی را در پیمان نامه ای بنیان نهادند که به «صحیفه النبی» شهرت یافته است. این مقاله، نخست موضوع قانون عدل و جایگاه آن در قرآن و آموزه های انبیا را به اختصار و به مثابه مقدمه این نوشته، بررسی کرده و سپس به تفصیل به تحلیل ابعاد صدوری و محتوایی صحیفه النبی پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که حاکمیتی را که پیامبر به دنبال آن بود، صدها سال از زمان خود پیش بوده و بسیاری از ویژگی های یک دولت مدرن - که امروزه از مطالبات جامعه بشری است - را نیز دارا بوده است.

سیاق، به عنوان چارچوب و فضایی که پیام الهی در آن صورت یافته، در رفع ابهام از ظاهر آیات، کارکرد اساسی دارد. کارکرد سیاق، بر اصول بنیادی وحدت پیکر و عدم تعارض آیات قرآن استوار است. در صورت فراهم بودن شرایط کارکرد (وحدت موضوع و وحدت جهت موضوع)، قرینه های متصل و منفصل کلام بستر ظهور سیاق قرار می گیرند. با ظهور ابهام در کلام، یا قرینه ای دال بر رفع آن وجود دارد و یا ندارد. در صورت وجود، یا متصل است و یا منفصل. متصل یا درونی است و یا بیرونی. درونی یا لفظی است و یا لبی. و بیرونی یا قبل از کلام قرار دارد و یا بعد از آن. منفصل یا در همان سوره است و یا در سور دیگر. با این مبنا در مقاله حاضر، پس از بیان دو اصل بنیادی وحدت پیکر و عدم تعارض آیات، به تبیین قرائن کلام پرداخته و با این مبانی تعریف سیاق ارائه گردیده است. سپس، شرایط کارکرد سیاق را معرفی و محدوده کارکرد آن را با طرحی نوین، در پنج گونه به بحث و بررسی نشسته ایم:1- قرینه پیوسته، موید معنای ظاهر؛ 2- قرینه پیوسته، خلاف معنای ظاهر؛ 3- قرینه گسسته، موید معنای ظاهر؛ 4- قرینه گسسته، خلاف معنای ظاهر؛ 5- عدم وجود قرینه.

سلامت، در فرهنگ متعالی اسلام، به عنوان یک ارزش مطرح شده و شفابخشی قرآن و راهکارهایی که برای مقابله با فشارهای روحی و تامین بهداشت روانی انسان بیان کرده، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بهداشت روانی قرار گرفته است. از این رو، این پژوهش با هدف استخراج آیاتی که در زمینه عرضه راهکارهای معنوی، جهت تامین بهداشت روانی انسانها در قرآن وجود دارد، انجام گردید. راهکارهای معنوی استخراج شده از آیات قرآن، در چهار محور قابل دسته بندی هستند که عبارتند از:1. راهکارهای معرفتی (وحدت شخصیت انسان، نقش ایمان، ممنوعیت یاس و ناامیدی، هدفمندی و معناداری زندگی، اصل قضا و قدر و تصادفی نبودن رویدادها، اعتقاد به معاد، نگاه مثبت به مرگ و توکل)؛ 2. راهکارهای رفتاری) ارتباط با منبع قدرت معنوی، قوانین بازدارنده و قوانین کنترل کننده شهوت)؛ 3. راهکارهای اجتماعی (حمایت اقتصادی از اقشار آسیب پذیر، حمایت از یتیمان، حمایت اقتصادی و روانی از بیماران روانی و عقب ماندگان ذهنی و حسن ظن به مردم)؛ 4. راهکارهای عاطفی (محبت به والدین، صله رحم، سفارش به صبر و توبه).

مفسران فریقین، درباره معناى امامت، در آیه امامت حضرت ابراهیم (بقره/124) اختلاف نظر جدى دارند. این اختلاف ها با مباحث کلامى آمیخته شده و دامنه موضوع را فراختر کرده و به همین دلیل، اصطلاح شناسى امام در قرآن را دشوار ساخته است.در این مقاله، در ناحیه سلب، تنها به ذکر نظریه هایى که درباره معناى امامت در آیه مذکور مطرح هستند، بسنده کرده و به منابعى که آنها را مورد مناقشه قرار داده و ابطال کرده اند، اشاره شده است. سپس، در ناحیه ایجاب، معناى «پیشوایی با وجوب پیروى و اطاعت مستقل» براى معنای اصطلاحی «امام» پیشنهاد و بر سه پایه تحلیل مفهومى امام، استناد به آیات و تمسک به روایات، مدلل گشته است.

نزول قرآن کریم، تاثیرهای فراوانی بر جامعه بشری و به ویژه بر مناطق عربی از نظر فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و ... بر جای گذاشت. یکی از آن ها، تاثیر قرآن بر زبان عربی است. در این مقاله، پنج مورد از تاثیرهای قرآن بر زبان عربی مورد بررسی قرار می گیرد که عبارت است از:- تنسیق زبان عربی و اتحاد لهجه های مختلف آن با ترویج و تسلیط لهجه قبیله قریش و در انزوا قرار دادن لهجه های قبایل دیگر.- طرح مباحث جدید اجتماعی، نظامی، سیاسی و … و به تبع آن پیدایش معانی جدید برای واژه ها.- پیدایش جمله ها و عبارت های جدید.- بقای زبان عربی و حفظ آن از نابودی و گسترش آن.- تدوین منابع فراوان در زمینه زبان شناسی عربی، اعم از صرف، نحو، لغت، بلاغت و غیره.

مراجعه به معهودات عرب عصر نزول و تفسیر آیات قرآن بر پایه آنها، پرده از مراد الهی در آیات مجمل بر می دارد. یکی از آن آیات، آیه 19 سوره الرحمن است که در این مقاله، از آن به آیه «مرج البحرین» تعبیر می شود. در این آیه و آیات مشابه، از دو دریایی سخن رفته است که به هم تلاقی می کنند، اما بر هم غلبه پیدا نمی کنند. یکی از آنها شیرین و گوارا (فرات) و دیگری شور و تلخ است و از آنها مروارید و مرجان استخراج می شود و در آن کشتی رانی صورت می گیرد. در این آیات، خطاب به عرب عصر نزول گفته شده است که شما از این دریا، حلیه (مرواید و مرجان) و گوشت تازه (ماهی) استخراج می کنید و در آن به کشتی رانی برای کسب روزی می پردازید. تنها دریای شیرینی که در جزیره العرب به صورت دایمی به دریا می ریزد، دریای اروند (شط العرب) است که از به هم پیوستن دو رود دجله و فرات و سپس کارون تشکیل می شود و در کرانه بصره به خلیج فارس می ریزد. از صدر اسلام نام «بحرین» بر منطقه بصره تا عمان اطلاق می شده است. مجمع الجزایر بحرین مرجانی و مروارید بحرین معروف است. مرجان هم واژه ای فارسی است. این قرائن در کنار هم موید این است که مراد از «بحرین» یاد شده در آیات قرآن همین منطقه است.

از جمله راویان احادیث شیعه، محمد بن سنان (م. 220 ق) است که به رغم قرار گرفتن وی، در سلسله سند روایاتی که تعداد آن ها از هشتصد مورد فراتر رفته است، در اعتبار او میان علمای امامیه اختلاف شدیدی روی داده است. این پژوهش، به نقل و بررسی گفتار عالمان رجالی در این رابطه پرداخته و کوشیده است تا از طریق بررسی احادیث مستند به راوی مذکور، شناخت دقیق تری از احوال وی به دست دهد. مقاله، در پایان با توجه به جمع بندی دیدگاه ها و نیز ماهیت روایت های محمد بن سنان، به وثاقت وی ملتزم گردیده و تضعیف این راوی را با تمایل او به غلو، در برهه ای از حیاتش، نوع روایت های او و نیز، سوء استفاده غالیان از این راوی، مرتبط می داند.

برخورداری قرآن از مراتب متعدد معنای ظاهری و باطنی، از مبانی پذیرفته شده و تاثیرگذار در تفسیر و تاویل قرآن است. اما رازگشایی از ماهیت باطن و حل این معما که باطن کدام سنخ از معناست، می تواند گامی اثربخش در فرایند معنی شناسی قرآن کریم باشد. بررسی معنا و حقیقت باطن قرآن و ارزیابی این جنبه که آیا باطن، مدلول لفظی است یا سنخی از معنای غیر لفظی؟ یا آن که اساسا، باطن را مراتب و لایه هایی است که برخی مراتب آن، از سنخ مدلول لفظی و مراتب دیگر آن، هویت غیر لفظی باشد. علاوه بر این، تامل در این موضوع که معانی باطنی، مقصود گوینده است یا رهیافتی است که خواننده در پرتو نگریستن به قرآن بدان دست می یابد و همچنین بررسی امکان فهم همگانی معانی باطنی قرآن و حدود و شرایط آن از جمله مباحثی است که در این پژوهش به آنها پرداخته می شود.

«مدیریت تعارض»، یکی از مباحث مهم مدیریت رفتار سازمانی است. تعارض، به هر نوع اختلاف و برخوردی که بین افراد یا گروه ها رخ دهد، اطلاق می شود. تعارض اگر کنترل شده و در حد متوسط باشد عمدتا برای حیات گروه و سازمان لازم است، چون می تواند خلاقیت و نوآوری را در افراد و گروه ها برانگیزاند و وسیله ای برای طرح مسائل و کاهش تنش ها و محیطی برای خود ارزیابی و تحول باشد. اما تعارض های آشکار و شدید و کنترل نشده، موجب ناخشنودی و خدشه دار شدن روابط بین افراد می گردد و سرانجام به تخریب گروه منجر می شود. مدیریت تعارض، نگه داشتن تعارض در سطح مطلوب است. اگر تعارض از سطح متوسط پایین تر باشد، مدیر باید آن را تحریک کند و موجبات افزایش آن را فراهم کند، ولی اگر تعارض بالاتر از سطح متوسط باشد، بر مدیر لازم است درصدد کاهش آن برآید.با بررسی راهکارهای ارائه شده برای مدیریت تعارض های غیر کارکردی، این نتیجه به دست می آید که همه این راهکارها، ذیل پنج سبک مدیریت تعارض که در کتب صاحب نظران، ذکر شده قابل دسته بندی است. این سبک ها عبارت است از: رقابت، ایثار، اجتناب، مصالحه و همکاری. در واقع می توان گفت از دیدگاه عقلی، در برخورد با هر نوع تعارض غیر کارکردی، نمی توان غیر از این پنج سبک، راه ششمی را تصور کرد و هر راهی ذیل یکی از این پنج راه حل، قابل دسته بندی است.در قرآن کریم درباره مبحث تعارض، مطالب ارزشمندی وجود دارد. یکی از سوره های قرآن که این بحث به اشکال گوناگون در آن مطرح شده، سوره مبارکه یوسف است. این مقاله بر آن است که با استخراج و بررسی مهمترین این تعارض ها و چگونگی مدیریت آنها توسط دو پیامبر الهی، حضرت یعقوب و حضرت یوسف (علیهما السلام) و همچنین با استفاده از آیات دیگری از قرآن کریم و نیز روایاتی از معصومین (علیهم السلام)، دیدگاه قرآن کریم درباره چگونگی حل تعارض های غیر کارکردی و شرایط و موقعیت های استفاده از روش های پنج گانه برخورد با تعارض را دریابد.

شخصیت یکی از مباحث مهم در حوزه انسان شناسی است که در داستان نویسی اهمیتی بسیار دارد. قرآن کریم به تصویرپردازی شخصیت ها اهمیت ویژه ای داده است. بیان قرآن در توصیف شخصیت ها، هنری و ادبی است، از این رو، در بسیاری از موارد از قصه برای توصیف شخصیت ها استفاده کرده است. سوره یوسف، یکی از مهمترین سوره های قرآن کریم از نظر تصویرپردازی شخصیت هاست. یوسف (ع)، یعقوب (ع)، زلیخا، فرزندان یعقوب، عزیز مصر، کاروانیان، همراهان یوسف در زندان، زنان مجلس زلیخا و ... در روند حرکتی قصه و خلق تصاویر، نقش مهمی دارند.پژوهش حاضر، بر آن است که قصه یوسف را با تاکید بر شخصیت پردازی، بررسی کند و کارکرد شخصیت ها را از بعد تصویری قرآن تحلیل کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که شخصیت های قصه یوسف با مهارت در چهره های متعدد به کار برده شده اند، به طوری که برای بیان مفاهیم عالی اخلاقی و دینی از ظرفیت های وجودی هر یک از شخصیت ها، نهایت استفاده شده است. در عین حال، خلق چهره های متفاوت و متعدد از شخصیت ها با تکیه بر طبیعت های انسانی بر جذابیت داستان افزوده است.