جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علماء درخدمت سلطان سنجربن ملكشاه اشكالاتي برمؤلف درباره برخي مباحث كتابش «مشكاة الانوار» نموده اند كه وي در اين مختصر آنها راپاسخ گفته است. پاسخ چند پرسش است پيرامون بعضي از نوشته هاي غزالي در دو كتاب وي «مشكاة الانوار» و «كيمياي سعادت» كه بعضي از دانشمنداني كه در خدمت ملكشاه سلجوقي بوده اند پرسيده و خواسته اند او را خوار كنند. (سيد احمد اشكوري) از محمد غزالي به اعتراضات و سوالات اعتراض اميزي كه جمعي از معاصران غزالي بر برخي از سخنان او در كتاب مشكوة و كيمياي سعادت وارد ساخته اند. در نسخه حاضر شماره 1202/14 مجلس شوراي اسلامي غزالي خود از زبان علماء معاصرش كه در خدمت سلطان سنجر بودند 3 سوال و اعتراض بر كتاب مشكوة و كيمياء سعادت - هر يك رابعنوان « مسئله » نقل ميكند و به تفصيل پاسخ آن را ميدهد و در پايان رساله نيز در اين باره چنين مي افزايد: شرح اين مسائل و حل اعتراضات در خود اين چند كتاب آمده است و هر كس بدانا مراجععه كند خواهد فهميد و اگر پاسخ خويش را نفهمد به هيچ روي حل مشكل را درك نخواهد كرد جز آن كه از زبان من بشنود و پاسخ خويش را دريافت كند. و سزاوار آن است كه خردمند به اين چيزها دل ندهد كه اگر سخني از اعتراض بي خردان در امان تواند بود همانا كتاب خداست كه در دلهاي مسلمانان هزاران اشكال بر آن نهفته است. تا چه رسد به سخن و نوشته ديگران. اينك فهرست اعتراضات: مسئله سئلت ما معني قولهم لا اله الا الله توحيد العوام و لا هو الا هو توحيد الخواص علي هذا الكلام اعتراضان ... مسئله سئلت ما معني قولهم الله هو النور فالنور ما يكون له شعاع و ضياء مسئله سئلت ما معني قولهم ان روح الادمي غريبة في هذا العالم و شوقها الي العالم العلوي و كيف هذا فانه يقال ان هذا من كلام النصاري ... و قد شرحنا ذلك في كتاب الاحياء و كتاب كيمياء السعاده و جواهر القرآن و غير ذلك من الكتب غزالي در آغاز طرح اين مسائل وجواب به آنها مقدمه علمي و دقيقي ميآورد و در اين مقدمه چهل را بيماري قلبي و علماء را به منزلت پزشكان ميداند و اين بيماران را به چهار گروه تقسيم ميكند. آغاز كتاب: بسمله هذه صورت سوالات سالها العلماء الذين في خدمة السلطان سنجربن ملكشاه من الفاضل محمد بن محمد الغزالي حسدا ... . و هذا آغاز سوال: ما يقول حجة الاسلام في جواب جمع يعترضون عليه في بعض كلمات اودعها في كتاب المشكوة والكيميا ... فربما قيل ان هذا شبيه كلام الفلاسفه آغاز جواب: و الجواب هذا لا يخفي ان السوال عن العالم و عرض المشكلات عليه كعرض مرض القلب ... و اجابه هذا العالم كسعي الطبيب و استعجال الشفاء انجام كتاب: عن غيره من الكلام محال و من يك ذافم مرمريض يجد مراً به الماء الزلالا و الله اعلم بحقايق الامور.

جستار پیش‌رو بر آن است که نقش ابن‌ قیسرانی را در دفاع از تصوف و تثبیت جایگاه آن از رهگذر سماع تبیین کند. با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی ابتدا گزارشی مختصر از دو روایت ابن قیسرانی در صفوة التصوف و کتاب السماع، ارائه، سپس اسلوب وی در اثبات اباحت سماع تبیین شده است. در ادامه، نگاه غزالی به سماع در احیای ­علوم ­دین بررسی گردیده و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با دیدگاه ابن­قیسرانی نشان داده شده است. اهمیت این بحث در آن است که هردو، از علمای برجستة دین و از بزرگان حدیث بودند که برای فتاوی خود در قرآن و سنت، ریشه‌ای می‌جستند و برای تمام حرکات و سکنات صوفیان در نظام خانقاهی، راهی به سنت رسول و صحابه می‌یافتند. اینان با آگاهی بر دو علم اصول و فروع یا همان علم کلام و فقه و نیز کتاب و سنت، برخلاف صوفیان محافظه‌کار با استفاده از شگردهای محدثان و فقها و با تکیه بر آیات و احادیث و روایات، حکم به اباحت سماع دادند.