جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تصویری که امام خمینی از انقلاب اسلامی دست می‌هند، آن قدرها متمایز و خلاف‌آمدعات هست، کهباوجود بحث وگفتگو‌های فراوان پیرامون اندیشه‌های ایشان، نادیده گرفته شود و یا حداکثر تلاش شود به برخی نظریه‌‌های رایج همچون ماکس وبر به تأویل برده و تقلیل داده شود. مسئله‌ای که این تحقیق با روشی توصیفی-تحلیلی از آراء و اندیشه‌های امام خمینی در پی آن است، صورت‌بندی همین درک متمایز است. این تصویر مانند بسیاری از نظریات انقلاب گرچه با تأکید بر یک مورد مشخص(انقلاب ایران) ارائه می‌شود اما استدلال‌های روشنی را نیز درباره‌ی یک انقلاب اجتماعی پیش می‌کشد. تحلیل امام خمینی از انقلاب با نظریه‌های جامعه‌شناسی انقلاب تمایزات بنیادینی دارد. نظریه انقلاب امام بر خلاف دیگر نظریه‌ها، انقلاب اجتماعی را صرفا محصول دیگر تحولات اجتماعی نمی‌داند و آن را بر اساس یک انقلاب انسانی، درونی و باطنی تحلیل می‌کنند. تفاوت دیگر این‌که نظریه انقلاب امام موضعی محافظه‌کارانه ندارد؛ امام خمینی در پاسخ‌هایی که به پرسش از چیستی، چگونگی و پیامدهای انقلاب می‌دهند، در پی بازتولید انقلاب هستند. یکی از نمودهای این بازتولید آن جاست که امام خمینی فهمی که از انقلاب دارند را در نظام پس از آن مبنای سیاست‌گذاری‌ها به خصوص سیاست‌گذاری فرهنگی قرار می‌دهند. بر این اساس می‌توانیم نظریه امام خمینی، انقلاب اسلامی را در چهار مرحله و مفهوم دنبال کنیم. اولین مرحله ارائه درکی ناب اما مهجور از آموزه‌های اسلام است: ارائه‌ی«اسلام انقلابی». این مرحله به «انقلابی انسانی» و درونی در جامعه ایرانی منجر می‌شود. از دل این انقلاب درونی که به یاری دست غیب و مقلب القلوبی خداوند متعال انجام شده انسان جدیدی خلق می‌شود: «انسان انقلابی». انقلاب اسلامی محصول کنش جمعی همین انسان انقلابی است. پس از پیروزیانقلاب اسلامی، اسلام انقلابی راه خود را به عرصه‌ی سیاست‌گذاری‌های فرهنگی باز می‌کند و تجربه‌ی متمایز نهادهای انقلاب اسلامی بر اساس کنش‌های متمایز انسان انقلابی به وجود می‌آید.

خوراک وآداب مربوط به آن یکی از مهمترین وجوه فرهنگی هر سرزمین را تشکیل می دهد که خود به دو بخش مواد غذایی وآداب غذایی تقسیم می شود .دین از مولفه های موثر بر این بخش بوده است.در ایران باستان آئین زرتشتی ودر ایران دوره اسلامی ،دین اسلام تاثیر بسیاری بر آداب غذایی ایرانیان به جاگذاشته اند.با ورود اسلام هم در نوع مواد غذایی وهم آداب غذایی تغییراتی بوجود آمد.با توجه به اینکه ایرانیان به گواهی تاریخ انسان هایی دین مدار بوده اند،این تغییرات وتعالیم اسلام در این باره در زندگی آنان نمود بارزی پیدا کرد.برخوردهایی که اسلام با این مولفه ی حیات اجتماعی- فرهنگی ایران انجام داد به یک گونه نبود؛گاه برخورد سلبی،گاه ایجابی وگاهی هم به صورت سومی یعنی عدم مداخله برخورد داشته است. در این پایان نامه تلاش خواهد شد به بررسی موارد ذکر شده پرداخته شود.

چکیده ندارد.

در این رساله بیان چگونگی توجه مسلمانان به علوم طبیعی و جهانشناسی با توجه به تاکیدات قرآن و پیامبر و ائمه اطهار به کسب دانش و علم و کیفیت انتقال علوم عقلی اعم از فلسفه، طب ، کیمیا، ریاضیات ، هندسه، جغرافیا و زمین‌شناسی و غیره از یونان، روم، هند و ایران و سایر مراکز علمی جهان باستان به تمدن اسلامی می‌باشد. گرچه از دیرباز در این موضوع بصورت پراکنده و در موضوعات کلی مباحثی صورت گرفته و محققان بسیاری به کیفیت انتقال علوم به تمدن اسلامی اشاراتی داشته‌اند ولی اهمیت موضوع برای جامعه اسلامی، ما را بر آن داشت که شکوفائی دوران تمدن اسلامی را یادآور شده و راهی را که وارث اصلی آن در جهان علم و دانش اسلام است ، را به مسلمانان جهان گوشزد نمائیم . جنبش علمی ترجمه در طی دو قرن - دوم و سوم - به اوج خود رسید و در این دوره تاریخی، اکثر آثار علمی جهان باستان از گوشه و کنار در بغداد جمع‌آوری، و توسط مترجمان ماهر و با تبحر از زبانهای یونانی، سریانی، هندی و فارسی (پهلوی) به زبان عربی منتقل گردید و گامی بلند در جهت پیشرفت بشریت که در مرحله انزوا و سقوط قرار گرفته بود برداشته شد. از این رو علومی که می‌رفت با ضدیت مسیحیت قرون وسطی و قیصرهای رومی به انحطاط و انهدام کشیده شود در یک جهش با آگاهی مسلمانان و زمینه‌ای که در قلمرو اسلامی ایجاد شد، مجددا" حرکت و پویائی خود را بازیافته و در قالب اسلامی مورد توجه دانش پژوهان اروپائی در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی قرار گرفت . چرا که بسیاری از متون دانشمندان مسلمان همچون آثار علمی ابوعلی‌سینا، فارابی، ابوریحان بیرونی و ابن رشد اندلسی و بسیاری دیگر از متفکران اسلامی در مراکز علمی و آموزش اروپای پس از قرون وسطی، تدریس شده و مورد توجه قرار گرفت . گرچه در این رساله به نتایج مثبت و منفی این جنبش علمی کمتر توجه شده ولی آثاری که این حرکت در قرون سوم و چهارم و پنجم هجری دربرداشت ، در پیشرفت تمدن مغرب زمین بخوبی مشهود است ، چرا که عصر رنسانس در غرب دنباله جنبش علمی ترجمه در قرن سوم هجری در تمدن اسلامی می‌باشد، و این حقیقتی انکارناپذیر است . این حرکت علمی که با انگیزه‌های اجتماعی، اعتقادی و در زمان و مکانی خاص واقع شد بیانگر واقعیتی است که بسیاری از مورخان شرقی و غربی تحت تاثیر استعمار فرهنگی در سرپوش گذاردن بر پیشرفتهای علمی مسلمین کمتر بدان توجه نموده‌اند. اسلام نه تنها از لحاظ زمان آخرین وحی دوره کنونی تاریخ است و به همین سبب وارث همه ادیان الهی گذشته است ، بلکه از لحاظ مکانی نیز اقالیم مرکزی عالم را سرزمین خود قرار داده . و به این طریق با مراکز مهم تمدنهای قبلی آسیا و دریای مدیترانه تماس مستقیم حاصل کرد و وارث ، علوم و فنون این تمدنها شد. این در گرو جاذبیت و معنویت دین اسلام بود که توانست به سرعت اندوخته‌های بشریت را در یک مکان جمع‌آوری نماید. اسکندریه، انطاکیه، رها، نصیبین حران، جندیشاپور وسایر مراکز علمی تمدنهای دریای مدیترانه و آسیا و خاورمیانه همه در قرن دوم و سوم - که جنبش علمی در آن واقع شد - جزء قلمرو اسلام درآمد، و به این نحو زمینه برای نشو و توسعه علوم عقلی در تمدن اسلامی فراهم آید. آغاز شکوفائی علوم در تمدن اسلامی همانا ترجمه متون علمی توسط مترجمان و مفسران و شارحان مسلمان، مسیحی، یهودی صائبی، اعم از عرب و غیر عرب در سایه اسلام بود. و رساله موجود بیانگر چگونگی این انتقال می‌باشد.

پژوهشحاضر پاسخی استبه پرسش‌های ذیل: - مردم چه پنداشتی از اسلام دارند؟ - آیا پنداشتمردم از اسلام آنقدر متفاوتهستکه تحتالگوی خاصی طبقه‌بندی و مورد بررسی قرار گیرد؟ - ریشه‌های تفاوتپنداشت‌های مردم از اسلام چیست ؟ - نتایج و پیامدهای اجتماعی و روانشناختی پنداشتمردم از اسلام چیست ؟ - آیا پنداشت‌های مردم از اسلام با توسعه رابطه دارد؟ با توجه به پرسش‌های فوق، مهمترین اهدافرساله عبارتستاز: - شناختعوامل تعیین کنندهء تنوع پنداشتهای اقشار مختلفاز اسلام - نشان دادن رابطهء بین پنداشتمردم از اسلام و پایگاه اجتماعی، اقتصادی، شغل، درآمد، سواد، اشغال همسر، مادر ... - نشان دادن رابطهء بین نوع پنداشتمردم از اسلام با نوع پنداشتاز توسعه و نهایتا آنکه، پنداشتموافق توسعه و نوسازی، چه پنداشتی از اسلام می‌طلبد. پنداشتمردم از اسلام را به عنوان برآیندی از باورها، اعتقاداتو دریافتهای مردم از اسلام مدنظر قرار دادیم که با توجه به پنداشتصاحب‌نظران مسلمان از اسلام در دو تیپ(ایده‌آل تایپ) سنتی و مدرن بررسی شده است . این پژوهشبا استفاده از تئوریهای معرفتی و دینی جامعه‌شناسان کلاسکنظیر: دورکی، مارکس ، وبر، وبلن، مانهایم و کوزو و اندیشمندان متاخر نظیر: ماکسیم رودنسون، برایان ترنر و محمدعلی (همایون) کاتوزیان و با بهره‌گیری از دیدگاه متفکران و اصلاح‌طلبان مسلمان، سیدجمال، اقبال لاهوری و دکتر شریعتی، چارچوبنظری خود را با توجه به مجموعهء عوامل مورد توجه و بررسی نظیر: عوامل فردی، محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در سطح تحلیلی خرد مورد پی‌ریزی و بررسی قرار داده است . جامعه آماری این پژوهشعبارتستاز: کلیه سرپرستان خانوار مناطق 3 و 19 تهران که با توجه به فرمولهای نمونه‌گیری و سطح معنی‌داری 95 درصدی، نمونه مناسباز میان آنان با توجه به نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب ، و مورد بررسی قرار گرفت . اهم نتایج بدستآمده عبارتستاز: - پایگاه اجتماعی از مهمترین متغیرهای اثرگذاری بر روی پنداشتمردم از اسلام و توسعه است . بدین معنی که افراد دارای پایگاه اجتماعی بالا بیشتر دارای پنداشتمدرن از اسلام و موافق توسعه می‌باشند. - تحصیلاتبطور مستقیم و غیرمستقیم در پنداشتمردم از اسلام و توسعه تاثیر می‌گذارد. افزایشمیزان تحصیلاتسببکاهشپنداشتسنتی از اسلام و پنداشتمخالفاز توسعه می‌گردد. تاثیر غیرمستقیم آنکه، افزایشمیزان تحصیلاتسببدگرگون شدن چگونگی گذران اوقاتفراغت ، نوع مسافرت ، شغل، درآمد، پایگاه اجتماعی و ... می‌شود که هر یکخود نیز جداگانه بر پنداشتاز اسلام و توسعه تاثیر می‌گذارند. - وضعیتاقتصادی، نوع مشاغل، محل تولد، محل سکونتو شهرنشینی نیز در تکثر افکار و عقاید مذهبی افراد جامعه تاثیر می‌گذارند. - اشتغال زنان از موارد بسیار مهمی استکه در تنوع آراء و عقاید مذهبی افراد (همسران و فرزندان) نقشزیادی ایفاء می‌کند افرادی که همسران و مادران آنها شاغل بودند بیشتر پنداشتمدرن از اسلام و پنداشتموافق توسعه داشتند (البته عکسآن نیز صادق است ، اینکه افراد دارای پنداشتمدرن از اسلام و موافق توسعه بیشتر، همسران و مادران‌شان شاغل هستند. ناگفته پیداستکه این تاثیر دو جانبه استنه یکجانبه و یکسویه) پنداشتاز توسعه است . بدین معنی که افراد دارای پنداشتمدرن از اسلام بیشتر دارای پنداشتموافق توسعه می‌باشند و آنانیکه دارای دیدگاه سنتی از اسلام هستند بیشتر مخالفتوسعه‌اند.

معماری یکی از شاخه‌های مهم فنون و هنر تمدن بشری است که هزاره‌های متمادی تا به امروز مورد توجه بسیار جوامع انسانی قرار گرفته و سعی وافر در تکامل و گسترش آن شده است . در میان شاخه‌های معماری ساخت بناهای مذهبی از جایگاه ویژه‌ای برخودار است بطوریکه در طول تاریخ باشکوهترین، زبیاترین و ارزشمندترین هنرها و فنون در خدمت آنها قرار گرفته‌اند. معماری در ایران از سابقه 10 هزار ساله برخودار است ، که در طول زمان تحت تاثیر عوامل مختلف جغرافیایی و فرهنگی شگل گرفته و تکامل یافته است بطوریکه معماری ایران در جهان باستان از مقام شاخصی برخوردار بوده (معماری ایلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی) که امروزه آثار متعدد آنرا در ایران و بناهای متاثر از آنرا در کشورهای مختلف می‌توان دید. ایران با چنین تجارب و معماری پیشرفته‌ای در قرن 1 هجری مغلوب اعراب تازه مسلمان شد که در نتیجه آن ایرانیان به اسلام گرویده و ساخت مساجد متعدد جانشین آتشکده‌ها شد. اسلام هر چند در شبه جزیره عربستان شکل گرفت و اولین مساجد نیز در آنجا ساخته شدند اما به جهت فقدان فن معماری پیشرفته معماری صدراسلام از یک طرف تحت تاثیر معماری بیزانس و از طرف دیگر معماری ایران قرار گرفت . با ساخت بناها و مساجد در بین‌النهرین، مخصوصا با انتقال مقر خلافت به این سرزمین که بمدت 1000 سال مرکز ثقل فرهنگی و هنری ایران باستان بود تاثیر هنر و معماری ایران در معماری اسلامی بشدت گسترش و تداوم یافت . از آنجا که هیچ نقطه از سرزمین اسلامی بدون مسجد نمی‌توانست باشد از همان ابتدای فتح ایران مساجد بیشماری در گوشه کنار ایران ساخته شدند که امروزه تنها آثار تعداد اندکی بر جای مانده است (مسجد شوش ، مسجد جامع فهرج، تاریخانه دامغان، مسجد جامع اصفهان دوره آل‌بویه، مسجد جامع عتیق شیراز، مسجد جامع نیریز، مسجد جامع نایین، اصل مسجد اردستان، اصل طاق هارونیه قزوین، ...) با مطالعه معماری این دسته از مساجد می‌توان به نتایج زیر دست یافت : 1 - مساجد فوق اکثرا با پلان شبستانی ستوندار و گاه ایوانی یا چهار طاقی با مصالح و شیوه ساده ساخته شده‌اند. 2 - معماری فوق در طی چهار قرن اول اسلامی چه از نظر پلان، شیوه‌های معماری، مصالح، تزئینات ... تداوم مشخصی را نشان می‌دهد که می‌توان شروع آنرا در دوره پیش از اسلام پی‌گیری نمود. 3 - با تکامل طرحهای معماری عناصر جدیدی به معماری ساده مساجد افزوده شدند (ایوان، مناره، گنبد ...) که آنها نیز بنوبه خود متاثر از معماری ایران پیش از اسلام بودند. 4 - معماری مساجد چهار قرن اول هجری تداوم و استمرار مشخص معماری دوره ساسانی با تصرفاتی در جهت انطباق با مذهب جدید می‌باشند.

معیار فضیلت نزد خداوند متعال تقوی و پرهیزگاری است و این معیار بر همه فرزندان آدم و حوا علیهماالسلام چه مرد و چه زن بطور یکسان منطبق است. اما واقعیات جامعه و تاریخ بگونه ای دیگر رقم خورده است. ارزش و جایگاه اجتماعی زنان و مردان همواره به صورت نابرابر تحقق یافته و این نابرابری تقریبا در همه موارد به نفع مردان شکل گرفته است. مردان در راستای تقویت و تداوم برتری خود در بسیاری از موارد از حدود و حقوق خود تجاوز کرده و ستمهای فراوانی بر زنان وارد کرده اند و این اوضاع و احوال ستم آلود و تبعیض آمیز هر چند در شکلها و پوششهای جدید تا زمان حاضر استمرار یافته است. جنبش فمینیسم به عنوان مهمترین داعیه دار طرفداری از حقوق زنان در دوران معاصر، تلاش گسترده ای را در ابعاد مختلف برای معرفی نابرابریها و ستمهای جنسی و تبیین و ریشه یابی آنها و همچنین ارائه راهکارهایی برای رفع نابرابری و ستم جنسی در خانواده بطور خاص و در محیط اجتماعی بطور عام سامان داده است. این نوشتار ضمن مروری بر تلاشهای نظری فمینیستی در زمینه های یاد شده، با معرفی دیدگاه اسلام در همین زمینه ها، مقایسه ای بین دیدگاه اسلام و دیدگاههای فمینیستی را در اختیار خوانندگان قرار خواهد داد.

بررسی همه جانبه معماری بناهای آموزشی، بدون شناخت نظام تفکر آموزشی، امکان پذیر نخواهد بود.مسجد به عنوان نخستین بنای تشکیلاتی حکومتی در اسلام، اگرنشان از جایگاه عبودیت در نظام اسلامی دارد، کارکرد های دیگر این نظم نوساخته را نیز پاسخ می‌دهد. به تدریج برخی از این عملکردهادارای مکان‌هایی مستقل می‏شوندآموزش از این دسته است که البته با استقلال بنا، پیوند میان آن و عبادت در طول تاریخ اسلام و بخصوص در ایران گسسته نمی‌شود. با تکامل نظام آموزشی در مدارس اسلامی، در دوره صفوی شاهد پیوستن مجدد کارکردهای مسجد و مدرسه در یک بنا هستیم. این گونه معماریکه مسجد-مدرسه نامیده می‌شود، همچون دیگر ساخت و سازهای این دوره دارای ویژگی‌های فاخری است و در دوره قاجار نیز به گونه‌ای، از نمونه‌های متعالی معماری شمرده می‌شوند.امروزه رجوعی معمارانه به معماری مسجد-مدرسه‌ها با هدف ترمیم گسست و انقطاع صورت گرفته در سنت معماری این نوع از بنا و احیای ارزش های زیبایی شناختی در معماری امروز بناهای با کارکرد آموزش دینی، با نگاهی آینده نگر به ساحت معماری و فضای داخلی، ضروری می نماید. لذا تبیین مبانی ای که روند طراحی معماری را در مقوله بناهای آموزشی-نیایشی، راهبری کنند هدف اصلی پژوهش حاضر قرار گرفته است.پژوهش پیش رو براساس هدف، جزء تحقیقات کاربردی است. و بر اساس روش، رویکردهای مختلفی چون تاریخی-توصیفی، اسنادی، تحلیلی و میدانی با توجه به هدف هر بخش گزینش شده است. در روند تاریخیاز منابع مکتوب، منابع تصویری، منابع ساختمانی و اسناد الکترونیکی استفاده شده است. پژوهش با استفاده از مبانی تفکر اسلامی با چهار رویکرد به بررسی رابطه میان مسجد و مدرسه می پردازد؛ تاریخی، ساختار شهری، وقفنامه ها و کالبد معماریدر تحلیل تاریخی نقاط عطف گسست و پیوست بنای مسجد و مدرسه و علل آن مورد توجه قرار گرفته و سیر تاریخی آن را به تصویر میکشد. همنشینی این دو بنا در شهر های ایران در بخشی دیگر و تاثیر وقفنامه ها بر نسبت میان مسجد و مدرسه بررسی شده است. شناخت شیوه فضاسازی درالگوی مسجد-مدرسه درگذشته و نیز امکان‌‌سنجی شرایط بازآفرینی این الگوی ترکیبی در سطح شهر و محلات از اهداف پژوهش می‌باشد. در دسته‌بندی بنای مسجد-مدرسه‌ها، متفاوت با گونه‌شناسی‌های انجام گرفته، از ویژگی‌ الگوهای فضایی معماری ایرانی استفاده شده، و نتایج قابل توجهی از این نوع از نگاه به فضای مسجد-مدرسه‏ها به دست آمده است.همین روش به صورت مفصل، دربررسی نمونه موردی مسجد سید اصفهان به کارگرفته شده است.در پایان با بررسی محورهای یاد شده در فصول و دسته‌بندی نمونه‌ها، پیشنهاداتی جهت ایجاد ارتباط و پیوست مجدّد مسجد، مدرسه و مردم ارائه گردید. نتایج به دست آمده از این تحقیق، مشخص می‏کند، که پیوند و همسو شدن علم و دین، سنت فکری معماری اسلامی را احیاء نموده و در برپایی و ادامه حیات آن موثر بوده است. نیز این امکان فراهم است، اگر بتوان با استفاده از این تفکر در دوره‏های تاریخی و ظرفیت‏ها و قابلیت‏های ذاتی آن، در حفظ و زنده نمودن ارزش‏های مادی و معنوی بهره برد. ضرورت هم‏فکری و همراهی مهندسان، و عالمان دینی و بانیان در طراحی و ایجاد مدارس جدید از دیگر نتایج تحقیق است.