جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‌هدف اين پژوهش، مرور تقسيمات موجود، يا قابل طرحِ انواع تعامل و رابطة اجتماعي و عرضه يک طبقه‌بندي انتزاعي‌تر و نسبتاً جامع مي باشد. بدين منظور، از روش مرور نظام‌مند استفاده شد و پس از نقل يا طرح 40 تقسيم، اقدام به ‌کدگذاري «ملاک‌‌ها» و «اقسام» شد. يافته‌ حاصل اين‌ کدگذاري‌ها، هشت مضمون‌ کلي بود و تمامي تقسيمات مذکور را مي‌توان پاسخي، به يکي از هشت سؤالي دانست‌ که هر يک به وجه يا وجوهي از واقعيت تعامل و رابطة اجتماعي اختصاص دارند: برخي از دسته‌بندي‌ها، به طرف‌هاي تعامل، برخي به وسايل برقراري تعامل، برخي به بستر تعامل و برخي به منشأ آن توجه داشته‌اند. همچنين برخي نيز با توجه به جايگاه اراده متعاملين و برخي معطوف به موضوع تعامل و نهايتاً، بخش مهمي از سنخ‌شناسي‌ها با توجه به ويژگي‌هاي تعامل و رابطه اجتماعي شکل گرفته‌اند. نتيجه اين مرور، تصريح ملاک تقسيم‌ها و تشخيص واگرايي‌ها و همگرايي‌هاي موجود، در طبقه‌بندي‌هاي مختلف تعامل و رابطة اجتماعي و اندراج همه اين اقسام در تقسيمي کلي بوده است که خود، به تعيين تکليف اشتراکات لفظي و نسبت تقسيمات مزبور به يکديگر منجر شده است.

نظريه، ادعاي دربرداندگي حقيقت دارد و عمل، به غايت رهايي و تکامل بازتعريف مي‌شود. اما داوري دربارة محتواي نظريه و سوية رهايي‌بخشيِ عمل در عمل، به طرحي روشن از بنيان‌هاي نسبت نظريه و عمل متکي است تا در عين مراقبت از عمل‌زدگي و تغيير نظريه به نفع عمل، از فروماندن در نظريه از رهگذر فاصله‌گزيني نقادانه از کاستي‌ها اجتناب شود. هستي، مهم‌ترين بنياني است که هويت انسان و مقوله شناخت را راهبري مي‌کند تا هم‌بود با آنها، سويه‌هاي نسبت نظر و عمل تعيّن يابد. اين مقاله، با روش تحليلي ـ اسنادي، درپي واکاوي بنيان‌هاي وحدت‌بخش نظريه و عمل را در نظام فکري امام است. در انديشة امام، چون هستي بر بنيان عدل و جوهر عدل، در ارجاع به محتواي هستي؛ يعني نسبت لايه‌هاي آن استوار گشته، امکان طرح جديدي از مسئلة شناخت و انسان، بر مدار حقيقت عدل؛ يعني ناثنويّت‌گرايي فراهم آمده است. چنين سامان فکري‌اي در بطن خود، سويه‌هاي نظرية تغيير و عمل اجتماعي و رهايي‌بخش را در بستر تضادّ جنود عقل و جهل، به غايت وصول به هستي متعالي موجّه مي‌سازد.

امت اسلامي هيچ‌گاه مانند روزگار کنوني مورد تهاجم مفهومي انديشة غربي قرار نگرفته است. هدف اين تعدي مفهومي، الزامِ امت اسلامي به مفاهيم خاص و ريخت‌بندي دوبارة عقول مسلمانان است تا سرپرستي بر آنان را آسان کند. مدرنيتة غربي، مشروعيت حق اختلاف فکري را از امت‌هاي ديگر سلب کرده و در تعامل با ديگران، دچار وقاحت اخلاقيِ «استعلا»، «احاطه» و «انکار» شده است. اين پژوهش با روش اسنادي ـ تحليلي به بررسي کنش رهايي‌بخش در انديشة طه عبدالرحمن مي‌پردازد. طه عبدالرحمن فيلسوف مغربي براي مواجهه با اين مسئلة تمدني، امت اسلامي را به خيزش فکري فرامي‌خواند و شرط آن را «تجربة ديني» و «نوسازي عقل» مي‌داند. عقلانيت مطلوب طه، عقلانيتي است كه محصول فرايندي سه‌مرحله‌اي است. «تخلص»، «اخلاص» و «خلاص» نيز سه لاية تشکيکي کنش رهايي‌بخش امت اسلامي قلمداد مي‌شوند. طه سه اصل «تسامح»، «اعتراف» و «تصويب» را براي حل‌و‌فصل اختلاف فکري ناکافي مي‌داند؛ زيرا اين مبادي سه‌گانه نمي‌توانند مانع برتري‌جويي (تفوق)، مغرور شدن (اغترار) و تکبر (استعظام) امت در تعامل با ديگر امت‌ها شود. بنابراين، بر اساس آموزه‌هاي اسلامي، مکارم اخلاقي «حيا»، «جهاد اخلاقي» و «حکمت» را عامل رهايي‌بخش مي‌داند.