جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به‌اعتقادِ سلفیۀ جهادی هر مسلمانی که به دستورات الهیِ بیان‌شده در قرآن و سنت عمل نکند، کافر است و از دین خارج می‌شود. در مقالۀ پیشِ‌رو با روش توصیفی‌تحلیلی، با استفاده از مبانیِ فکریِ سلفیه به بررسیِ این دیدگاهِ سلفیۀ جهادی پرداخته شده و روشن گردیده است که اولاً: به‌اتفاقِ علمای اسلام اگر عمل‌نکردن به دستورات الهیِ بیان‌شده در قرآن و سنت به‌دلیل عدم‌اعتقاد به آن دستور یا به‌دلیل انکارِ آن باشد، می‌تواند موجب کفر و خروج از اسلام شود؛ اما اگر کسی به‌خاطر جهالت، سستی و تنبلی، ترس، مصالح فردی یا مصالح نفسانی از عمل به برخی از دستورات الهی اجتناب ورزد، هرچند عمل وی از مصادیق کفر اصغر است، نمی‌توان وی را کافر و خارج از دین اسلام دانست و نمی‌توان عملِ او را از مصادیق کفر اکبر به شمار آورد. ثانیاً: سلفیۀ جهادی «التزام حاکمان کشورهای اسلامی به مصوبات مجالس قانون‌گذاری و پارلمان‌ها» را از مصادیق عمل‌نکردن به دستورات الهی دانسته‌اند؛ در حالی که دلیلی بر این مسئله وجود ندارد و حاکم می‌تواند با این قید که مصوبات مجالس در صورتی لازم‌الاجرا هستند که با شرع مقدس اسلام منافات نداشته باشند، هم به آن مصوبات ملتزم شود و هم به دستورات الهی عمل کند.

«سب» به‌عنوان مصداقِ تامِ بغض، از ابتدای زندگیِ بشر تاکنون در بین مردم شایع بوده است و عده‌ای برای نشان‌دادنِ بغض و کینۀ خود به جریان یا اشخاصی خاص، به این اقدام مبادرت می‌ورزند. یکی از این موارد، سبّ صحابۀ پیامبر است که در این مقاله سعی بر این است با استفاده از روش تحلیلی‌توصیفی دیدگاه فقهای احناف را دربارۀ سابّ صحابه با بهره‌گیری از متون فقهیِ آنان بررسی، و روشن نماییم. اگر سابّ صحابه جمیع صحابه یا بعضی از آنها را به‌دلیل صحابی بودنِشان سب یا تکفیر کند، فقهای مذهب حنفی همانند دیگر مذاهب اهل‌سنت حکمِ او را کفر می‌دانند؛ ولی اگر فردی صرفاً بعضی از صحابه را به‌دلیلی غیر از صحابی بودن سب یا تکفیر کند، مشهور فقهای حنفی حکمِ او را کفر نمی‌دانند و فقط معتقدند که وی فردی فاسق، مبتدع، ضال یا باغی است. دربارۀ سابّ شیخین نیز فقهای مشهور حنفی حکمِ تکفیرِ چنین فردی را رد کرده و حکمِ او را همانند سابّ صحابه دانسته‌اند.

حکومت وهابیت از نظر تاریخی به سه دورۀ مختلف تقسیم می‌شود. وهابیان در دورۀ اول (1157-1234ق) جنایات بی‌شماری مرتکب شدند. بیشترِ این جنایات، در منطقۀ نجد رخ داد. از مهم‌ترین جنایاتِ وهابیت در این دوران، می‌توان به قتل و غارت مردم ریاض، حریملا، قطیف و احسا اشاره کرد. در این مناطق، وهابیان چند هزار نفر را کشتند و اموال آنان را غارت کردند. ابن‌بشر، تاریخ‌نگار وهابی، بیشترِ این جنایات را با عنوان «فتوحات» ذکر کرده است. این پژوهش با روش توصیفی و با تأکید بر کتاب ابن‌بشر، جنایات وهابیت را ذکر نموده و سپس با استفاده از دیگر منابع، عمقِ جنایات آنان را تبیین کرده است. با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی مستقل در رابطه با جنایات وهابیت در منطقۀ نجد نوشته نشده است، اهمیت چنین پژوهش بیشتر قابل‌درک است.

دربارۀ رابطۀ مفهومیِ «ایمان» و «عمل» دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است. برخی مانند خوارج راه افراط، و برخی مانند مرجئه راه تفریط را پیموده‌اند. جستار حاضر درصددِ بیان بررسیِ دیدگاه ابن‌تیمیه در این زمینه برآمده است و می‌توان از ظاهر کلمات ابن‌تیمیه سه نظریه را استخراج کرد: 1. رکن بودنِ مطلقِ عمل برای ایمان؛ 2. تلازم بین ایمان و عمل؛ 3. تقسیم اعمال به باطنی و ظاهری و ادعای رکنیتِ اعمال باطنی. در این صورت، عمل قلبی، جزءِ ایمان خواهد بود؛ اما اعمال ظاهری لازمۀ جداناپذیر ایمان‌ هستند. جمع‌بندیِ دقیق سه نظریه به جزء بودنِ عمل برای ایمان ختم می‌شود و با دقت عقلی، نظریۀ سوم به همان نظریۀ اول برمی‌گردد. با این بیان، ابن‌تیمیه اعمال ظاهری را در ظاهر، داخل در مفهومِ ایمان ندانسته است؛ اما لازمه‌ای جدایی‌ناپذیر برای اسلام قرار داده که همان جزئیتِ عمل را نشان می‌دهد. این در حالی است که شیعه و ائمۀ مذاهب اربعه نظری برخلاف نظر ابن‌تیمیه دارند و عمل را داخل در مفهوم ایمان ندانسته‌اند.