جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم قلب در منظومۀ معرفت دینی، از منزلتی والا برخوردار بوده است. نصوص اسلامی، علاوه بر به‌کارگیری معانی و مصادیق قلب، در دو ساحت جسمانی و روحانی، از نقش­آفرینی آن، در جهت اعتلای ابعادِ انسانی، سخن گفته‌اند. به‌رغم آنکه بازتاب نور در سایر ابعاد وجودی انسان از جایگاهی ویژه می‌نماید، این مطلب در مورد ساحت شناختیِ«قلب» نیز، مغفول مانده است. با این‌ همه، این پژوهش با اتخاذ رویکرد پسینی، از رهگذر استنطاق در کاربست‌های قرآنیِ قلب، ابعادِ شناختی آن­را به دو ساحت «منبع شناختی» و «ابزار شناختی»، قابل ارجاع می‌داند. از جانبی دیگر، کارکرد و بازتابِ بارقۀ ربانی بر ساحت قلبِ انسانی را می‌توان در مؤلفه‌هایی چون «گشودگی سینه و آرزوی تجافی از دار دنیا»، «نیل به مقام یقین و شهود عالم فراماده»، «بینش جامع­گزینی و وارستگی از تنعمات دنیوی»، قلمداد نمود.

براساس ادعای ونزبرو،کانون (canon) قرآن حاصل کنار هم قرار گرفتن «بیانات پیامبرانه» است که بنا بر الزامات فرقه­ای در جوامع گوناگون پدید آمده و در پی فرآیند جامعه­سازی، با کمک معدودی از قواعد بلاغی سازوار شده­اند. آیات مربوط به مأموریت شعیب، توصیف چهار باغ بهشت (الرحمن: ۷۶-۴۶) و داستان گزارش جعفر و نجاشی نمونه‌های «بیانات نبوی» هستند. انکار اصالت تاریخی داستان شعیب، تأکید بر کارکرد تمثیلی این داستان و اقتباس برخی از درون­مایه‌های آن از عهدین؛ تأکید بر تدوین آیات 62 - 76 (وصف دو باغ دوم) پیش از آیات 46-60 (وصف دو باغ نخست)؛ اصرار بر خیالی بودن گزارش هجرت به حبشه و گفتگوی جعفر با نجاشی، ساختگی بودن آیات مرتبط با این داستان و اقتباس آن از توصیف ضروریات دین جدید در کلام مبلغان مسیحی، مدعیات ونزبرو دربارۀ این سه نمونه است. از آنجا که وی با روش تحلیل ادبی به بررسی پرداخته است، این مقاله نیز با بهره­گیری از همین روش، آرای وی را ارزیابی می­کند.