جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژه نور در قرآن و معارف دین مثل دعاها، زیارت نامه ها و روایت فراوان به کار رفته است. کاربرد فراوان این واژه مایع جلب نظر مفسران گشته است و هر کس بسته به نگاه فلسفی خود به آن پرداخته است. قرائت های مختلفی از مفهوم و مصداق این واژه شده است. مقاله حاضر به بررسی جنبه های دلالی این واژه و رویکردهای متفاوت مفسران پرداخته است.

شمال غرب ایران از چشم اندازهای جغرافیایی متفاوتی چون مراتع، تپه ماهورهای کوهپایه ها، کوهستان و دشت های پر آب تشکیل می شود. با این وجود گاهنگاری موجود این منطقه منحصرا بر اطلاعات گردآوری شده از محوطه های پیرامون دریاچه ارومیه متکی است و دیگر مناطق تقریبا به طور کامل نادیده انگاشته شده است. طی عصر مفرغ جدید روش زیستی نوینی در مناطق کوهستانی شکل گرفت که ساخت دژهای مسکونی از شاخص ترین ویژگی های آن بود.نویسندگان این مقاله کوشیده اند تا در پرتو تحلیل مواد فرهنگی عصر مفرغ جدید متعلق به این محوطه ها گاهنگاری شمال غرب ایران را بازنگری کنند.

این پژوهش در تلاش به پاسخگویی این سوال است: چرا تفاسیر فقهی یا اجتهادی فراوانی با نام (احکام القرآن) در اندلس تا قرن هفتم به وجود آمد؟منابع تاریخی و تفسیری در این پژوهش، بازخوانی شده اند و روش بکارگرفته شده توصیفی - تحلیلی بوده که هدف کشف عوامل تشکیل دهنده رویکرد مکتب تفسیری بسمت فقه است که عمده ترین آنها عبارتند از: خواست سیاست امویها - قرائتها و اثر آنها بر بروز مذاهب مختلف - ویژگی خاص اجتماعی و عقدیتی اندلسیها - بازگرداندن جایگاه و اعتبار به مذاهب سنی و ظهور حکومتهای دینی سلفی.در سایه عوامل ذکر شده، راهی بازشد تا قرائتهای قرآن امور مسلمانان را در اندلس تحت الشعاع قرار دهد تا جایی که مردم بدانها مشغول و غرق شوند، در نتیجه از آموختن قرآن و احادیث تا قرن سوم به دور ماندند.بدیهی است که اختلاف در قرائتها بیان احکام خود را و ظهور مذاهب و گرایشهای فقهی نیز به دنبال دارد. هر کدام از آنها آن گونه که مذهب خویش را بزرگ می نمود و باعث تضعیف دیگر مذاهب می شد، تفسیر می کرد، لذا تفاسیر فقهی یا اجتهادی گوناگونی به وجود آمدند.جنبش تفسیری در اندلس با تاخیر آغاز شد و معدود کسانی در قرن سوم نام آور شدند. دولت اموی نیز مذهب مالکی مبتنی بر حدیث سلفی بر آنها تحمیل می کرد. در دوره مرابطین سلفی، تفسیر رشد و نمو یافت و به دست شیخ ابن عطیه در دوره موحدین به بلوغ خود رسید. سپس در قرن هفتم قرطبی دریچه ای بسوی اجتهاد گشود و مذاهب چهارگانه (اهل سنت) را با تفسیر خود (الجامع لاحکام القرآن) جمع نمود، که آن را می توان پایان این رویکرد فقهی در آن قرون نامید.

مصر و شام در دو قرن هفتم و هشتم هجری شاهد جنبش فرهنگی چشم گیری از سوی زنان بوده است. در این جنبش تعداد قابل ملاحظه ای از زنان مسلمان به تدریس علم حدیث نبوی به زنان و مردان جامعه اسلامی مبادرت ورزیدند و در حرکتی مشارکت نمودند که در حیات علمی و فرهنگی دوره تلاش سامان بخشی را به دنبال داشت. بسیاری از سرشناسان علم و ادب و فرهنگ تعلیم یافته مکتب این زنان بوده اند.این مقاله ضمن پرداختن به این پدیده کم نظیر، جایگاه زنان را در رونق و شکوفایی حیات فکری و فرهنگی جامعه اسلامی و سهم آنان را در تحکیم معارف پایه ای فرهنگ اسلامی معرفی نموده و آن را جنبشی مثبت در راستای ایجاد الگویی شایسته برای مشارکت زنان در پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلامی ارزیابی می کند.

تفسیر موضوعی گرایشی نو در پژوهشهای تفسیری ناظر بر تفسیر موضوعات مشخصی در قرآن کریم است که با روشهای مرسوم تفسیری پیش از قرن چهاردهم هجری تفاوت دارد؛ یعنی همان تفسیرهایی که به صورت آیه به آیه یا آیات پی در پی با مواضیع جداگانه به تفسیر آیات می پردازد. این پدیده در پی تحولات عظیمی در عرصه های اصلاح طلبی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی ایجاد شد و حیات مسلمانان را دستخوش چالشهایی کرد که از رهگذر آن خواستار عکس العملها و موضع گیرهای سریع از سوی علما شدند و دیگر مجالی برای تفسیر ترتیبی و آیه به آیه قران نبود و بدین گونه بر اهمیت و ضرورت تفسیر موضوعی قرآن افزوده شد.اینک، اگر چه دهها سال از نگارش تفاسیر موضوعی قرآن می گذرد، اما همچنان در زمینه چارچوب دقیق تفسیر موضوعی ابهامات زیادی وجود دارد و هنوز نوع یا انواع آن به روشنی تعیین نشده است و سوالهایی هم چنان مطرح است، از جمله: آیا تفسیر موضوعی ناظر بر کل قرآن است یا بر یک سوره یا بر مفردات و واژگان قرآن و اصولا مراد از موضوع چیست و چه معیارهایی برای آن تعیین می شود؟ آیا این معیارها همچنانکه آیت اله شهید سید محمد باقر صدر می گوید از خارج متن یا برخاسته از خود متن است از ابتدا تا انتهای آن؟ افزون بر آن، دلایل مشروعیت این نوع تفسیر چیست و چگونه می توان ایرادهایی فراوانی را که بر آن گرفته شده پاسخگو بود؟ این همه برخاسته از ابهامات نظری است که در تفسیر موضوعی وجود دارد و نیز بدبینی هایی که نسبت به آن و پدیدآورندگان آن وجود دارد.

سخن بر سر جواز یا عدم جواز نسبت اراده به خداست. اسپینوزا فیلسوف نامدار یهودی قرن هفدهم از جمله فیلسوفانی است که به صراحت در جواز نسبت اراده به خدا تردید افکنده است. او نه تنها صریحا آزادی اراده را در خدا انکار کرده است بلکه به تصریح، همان حکم را در مورد انسان نیز جاری دانسته است و شارح بزرگ او ولفسن در تقریر خود از نظریه وی، ضمن توضیح نظر وی اعتراف می کند که اسپینوزا در بحث اراده خداوندی به آرای فیلسوفان قرون وسطی و فیلسوفان عرب که احتمالا از طریق ابن میمون فیلسوف نامدار دیگر یهودی در جریان آن قرار گرفته، متفطن بوده است و تا حدی نیز متاثر از آرا و اندیشه های ایشان شده است.در این مقاله سعی شده ضمن توضیح و تبیین نظریه اسپینوزا در مساله اراده به تقریر ولفسن، نظر چند تن از حکیمان مسلمان نیز که در همین مساله اما و اگرهایی داشته اند تحلیل شود تا در نتیجه نشان داده شود که بسیاری از اختلافات میان این بزرگان لفظی بوده و در ورای بحث های لفظی مشابهت های زیادی میان تفکر ایشان یافت می شود و آنچه نهایتا برای جمله آنها اصالت دارد سمت و سو دادن بحث اراده به صورتی است که کمال خداوندی و شانیت الهی کمترین خدشه ای نبیند.

قالی بافی ایرانی از معروفترین صنایعی است که در طول قرون متمادی توجه جهانیان را به هنرهای ایرانی معطوف ساخته است. آنچه که بیش از هر عاملی قالی ایرانی را به عنوان یک اثر هنری زیبا مطرح می سازد، نقوش و چگونگی ترکیب بندی آنها در فضای دو بعدی قالی است. تنوع نقش مایه ها، کاربرد رنگ های عمیق و زیبا، حسن ترکیب و تناسب الوان، ترکیب بندی لطیف و شاعرانه و عدم ایجاد آثار فراوان از برجسته ترین ویژگی های طراحی فرش ایرانی به شمار می روند.پیشرفت صنعتی و توسعه حمل و نقل در قرن نوزدهم میلادی باعث شد که کاوشگران غربی با سفر به شرق، با میراث فرهنگی این تمدن ها آشنا شوند. ویلیام موریس متفکر اصلی جنبش هنر و پیشه انگلستان و از پیشگامان هنر مدرن در اروپا از اولین هنرمندانی است که به تحقیق در نقوش و طرح های قالی های ایرانی پرداخته است.در این مقاله کوشش شده تا در ابتدا با معرفی و مطالعه ویژگی های فرش های تاثیرگذار در بحث «فرش ایرانی به مثابه رسانه ارتباطی» جایگاه قالی ایرانی در هنر مغرب زمین تبیین شده، سپس با «رویکردی نشانه شناختی بر آثار ویلیام موریس» نحوه الهام وی از طراحی قالی ایرانی مورد مداقه قرار گیرد.