جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الهیات ادیان خدامرکز، الهیات حضور است. تعالی و حضور امر الوهی در تاریخیت ما به هم آمیخته است و متفکران و عارفان هریک کوشیده‌اند این دوتایی درهم ‌رفته را از هم واکنند. مطالعۀ حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی، دالّ مرکزی در متن ارکون را دوگانۀ تعالی و حضور در تاریخیت اسلام می‌بیند. دوگانه‌های دیگر از این دوگانۀ مرکزی سرچشمه گرفته‌اند: 1. دو‌گانۀ «خدا و خدا»؛ 2.دوگانۀ «قرآن و قرآن» (تفکیک میان کلام شفاهی و نص قرآنی)؛ 3. دوگانۀ «قرآن و اسلام»؛ 4. دوگانۀ «اسلام و اسلام» یا اسلام بدون اسلام که مدل ارکون در این خصوص اسلام یک و دو و سه است؛ 5. دوتایی تاریخ رستگاری و تاریخ پیروزی. حقیقتی که معنادهنده به زندگی بود، مشروعیت‌بخش مناسبات سیاسی و مرجع اقتدار می­شود. حقیقت با هویت و ایمان با ایدئولوژی در هم می‌آمیزد. در پایان بحث، پرسش مطالعه این است که طرحی از نوع پروژۀ ارکون تا چه حد می‌تواند امکان‌پذیر و کارآمد باشد. در مقیاس زمانی کوچک پاسخ رضایت‌بخشی به این سؤال نمی‌یابیم. اما در چشم‌انداز بزرگ‌تر، راهی جز یک مدل درون‌ماندگار نیست. صرف نقد اثبات‌گرایانه از بیرون کارساز نخواهد بود. طومار این دین با انواع قرائت‌های متکثر، لایه به لایه گشوده می‌شود. ما بخشی از تاریخی دینی هستیم که درصدد تحلیل اوییم. بهتر است خود را از وسوسۀ اثبات جزم‌اندیشانۀ یک نقد برهانیم. درکی فضایی و گردشی تاریخی با ابزارهای تحلیل نشانه‌شناسی، به کثرتی از آرا می‌رسد که اسلامی بیرون از آن‌ها در کار نبود و نیست. آن‌ها همه و همچنین ما اکنون، همه بخش‌های مختلف یک داستان هستیم

کتاب عرفان و هنر در دورهٔ مدرن، تألیف دکتر شهرام پازوکی، در واقع مجموعهٔ چند مصاحبه با ایشان است که در قالب یک کتاب، انتشارات نشر علم منتشر کرده است.. اگرچه مؤلف فردی صاحب اعتبار است و دیگر آثار ایشان نیز حکایت از دین جامعهٔ علمی کشور به ایشان دارد، اما نقد هر اثری بر استواری آن خواهد افزود. در خصوص کتاب حاضر، نخست باید گفت نقد کتبی با این اسلوب دشوار است؛ نخستین دشواری این است که کتاب فاقد موضوعی واحد است و از میان بیش از بیست عنوان مصاحبهٔ موجود در کتاب، با بیست موضوع مواجهیم؛ این یعنی یا باید بحثی مطول در باب تک‌تک بخش‌های کتاب داشته باشیم که مجال آن در یک مقالهٔ کوتاه نیست، یا به اجمال از آن گذر کنیم. دشواری دیگر نقد این کتاب این است که مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها است و معمولاً بیان شفاهی، به دلیل عدم دقّت ذاتی‌اش کمتر قابل نقد است. با وجود این، همین بیان شفاهی می‌تواند از نقاط قوّت کتاب باشد؛ زیرا گسترهٔ مخاطبان خود را افزایش می‌دهد. معمولاً کتب حکمی و عرفانی ما، برخلاف آثاری که امروزه به عرفان‌های کاذب مشهور هستند، بیان غامضی دارند و این باعث فاصله گرفتن از این کتاب‌ها می‌شود. اما بیان شفاهی طبیعتاً فهم‌پذیرتر است و می‌تواند مخاطبان بیشتری را جذب کند

شناخت عرفانی آن سان که عین القضات زیست می کند، با زیستجهان دیگر عارفان چندان متمایز به نظر نمی رسد، اما شاید نخستین بار از رهگذر وی به شکل مدون آورده شده است. از این رو، پرسش بنیادین پژوهش این است که شناخت عرفانی از نگرگاه عین القضات چیست؟ و چگونه از دانش بازشناخته می شود؟ راه دریافت آن چگونه است؟ به نظر وی، ارزش معرفتی هر یک از دریافتهای بشری در شناخت عرفانی چگونه تعیین می شود؟ عین القضات در همه ی نوشته هایش در پی تبیین معرفت حقیقی (عرفانی) و تمایز آن از دیگر دانشهای بشری است و می کوشد تا آنها با یکدیگر درآمیخته نشوند و سالک از رسیدن به دانش ظاهری خودخواه نشده و همواره رسیدن به دانش حقیقی (معرفت) را پیش چشم داشته باشد. از نگرگاه وی، شناخت عرفانی پیامد تفکر و یا استدلال عقل بشر نیست، بلکه از سرشت خود آن معرفت مایه می گیرد و انسان تنها از راه کشف و شهود و یا وحی به شناخت آن توانا می شود