مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اين کتاب را عبد الله آل عبد المحسن، در یک جلد نگاشته است.در اصل اين کتاب تاريخ، فرهنگ و هويت شيعيان عربستان را در منطقه قطيف و أحساء توصيف کرده و به ذکر قبایل، آداب و رسوم، سرگذشت نامه ها، نسب شناسی آنان شرح لغوی مکان ها و درج نقشه های این دو مکان می پردازد. در پایان کتاب نیز اشاره ای به باورهای شیعه از قبیل شرک، توسل، سب صحابه و ... می کند و به شبهه زدایی از آن می پردازد.

الهجرة العاملية إلى إيران في العصر الصفوي، به زبان عربى، اثر شيخ جعفر مهاجر است كه در آن پديده بسيار مهم مهاجرت عالمان و فقيهان جبل عامل لبنان به ايران - در دوران صفوى - را به‌صورت مستند و تحليلى بررسى كرده است. نام كامل اين كتاب عبارت است از: «الهجرة العاملية إلى إيران في العصر الصفوي: أسبابها التاريخية و نتائجها الثقافية و السياسية»؛ «مهاجرت دانشمندان شيعى از جبل عامل به ايران در دوران صفويه: عوامل تاريخى و نتايج فرهنگى و سياسى آن» مطالعه اين اثر مى‌تواند پژوهشگران را در شناخت و تحليل بهتر تحولات فرهنگى، اجتماعى و سياسى دوران صفويان و نقش دانشمندان شيعه، به‌ويژه فقيهان شيعى در آن، يارى رساند. كتاب حاضر از مقدمه نويسنده و چهار باب (قلمرو تاريخى، نهضت شيعى در جبل عامل»، وضعيت مقصد مهاجرت (ايران)، مهاجران در ايران) و خاتمه و سه ضميمه (دو فرمانى كه شاه طهماسب اول صفوى صادر كرد، اسامى فقهاى مهاجران و اطلاعاتى مختصر در مورد آنان، شجره‌نامه آل ابى‌جامع و خاندان علوى كركى) تشكيل شده است. زبان و ادبيات اين اثر، زبان عربى جديد و البته رسا و شيواست. نويسنده از كتاب‌هاى مهمّ و متعددى (عربى، فارسى و انگليسى) از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد و همچنين دو تا نشريه علمى - يكى فارسى و ديگرى عربى - براى توليد اثر حاضر بهره برده است. متأسفانه نويسنده، تاريخ آغاز و انجام نگارش كتاب حاضر را مشخص نكرده است. نويسنده قبل از ورود به بحث اصلى، اختصاراتى كه در اين اثر به كار برده و معانى آن را بيان كرده است. كتاب حاضر، مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پى‌نوشت در پايان هر بحث آورده است. در اين پى‌نوشت‌ها به‌صورت عموم منابع بحث با ذكر نام كتاب و شماره جلد و صفحه مورد نظر آمده است و گاه توضيحاتى تاريخى و... مطرح كرده است

تاريخ الشيعة في لبنان، از آثار سعدون حماده، در دو جلد است كه در آن، مباحث تاريخ شيعيان لبنان را به‌صورت مستند و علمى - تحليلى بررسى كرده است. بى‌ترديد مطالعه اين اثر مى‌تواند پژوهشگران را در شناخت و تحليل بهتر اوضاع فرهنگى، اجتماعى و سياسى و... شيعه در لبنان از قرن‌ها قبل تاكنون، يارى رساند. زبان و ادبيات اين اثر، زبان عربى جديد و رسا و شيواست، ولى البته براى كسانى كه عادت به عربى قديمى و سنتى دارند، مشكل است و چندان گويا نيست. نويسنده از كتاب‌هاى مهم و متعدد تاريخى، رجالى، تراجم و... از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد به زبان عربى و همچنين زبان انگليسى و فرانسه و... و چند نسخه خطى، براى توليد اثر حاضر بهره برده است. يكى از ابتكارات نويسنده اين است كه مجموعه‌اى متناسب از نقشه‌هاى جغرافيايى، جداول، تصاوير اشخاص و امكنه و اسناد خطى و دست‌نوشته‌ها و... را در مباحث گوناگون كتاب، به‌مناسبت آورده است . متأسفانه نويسنده، تاريخ آغاز و انجام نگارش كتاب حاضر و ساير مشخصات آن و نيز انگيزه و اهداف خودش را مشخص نكرده است و نيز در فهرست منابع، در بسيارى از موارد به ذكر نام كتاب و مؤلف و ناشر اكتفا كرده و ساير مشخصات كتاب‌شناختى (مانند سال انتشار، نوبت چاپ، مكان نشر و...) را بيان نكرده است . كتاب حاضر مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى در پايان هر صفحه آورده است. در اين پاورقى‌ها به‌صورت عموم، منابع بحث با ذكر نام نويسنده و كتاب (يا نام كتاب و نويسنده) و شماره جلد و صفحه مورد نظر آمده است . كتاب حاضر از دو جلد به ترتيب ذيل تشكيل شده است: "جلد دوم" شامل مقدمه و دو باب: 1. حكومت شيعى در جبل لبنان؛ 2. كوچاندن شيعه از جبل لبنان.

عصر الشيعه، اثر علی کورانی، بررسی مختصری از تاریخ شیعه و تبیین برخی از اعتقادات آن می‌باشد که به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1430ق، نوشته شده است. درخواست بعضی از دوستان نویسنده در کشورهای غربی مبنی بر تألیف کتابی آسان در تعریف شیعه، انگیزه تدوین اثر حاضر بوده است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دوازده فصل، تنظیم شده است. نویسنده ابتدا به مباحث کلی پیرامون معنی تشیع و تأسیس آن در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخته و سپس به غصب دولت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) توسط قریش و آزار و اذیت‌های آن‌ها نسبت به اهل‌بیت (علیهم السلام) اشاره نموده است. در ادامه، به عصر غیبت و دوران سفرای اربعه پرداخته شده و سپس جایگاه مرجعیت دینی نزد شیعه در عصر غیبت تبیین شده است. از دیگر مباحثی که نویسنده بدان پرداخته، عبارتند از: بررسی مصادر مهم شیعه و ارزش علمی آن‌ها؛ اهمیت مشاهد مشرفه نزد شیعه و اعتقادات شیعه پیرامون توحید، عدل الهی، انبیاء، امامت، معاد و آخرت.

اقلیم بحرین، شامل بحرین امروزی به همراه منطقه احساء و قطیف، تشیع خود را از قرن اول هجری داشته و هیچ ربطی هم به تشیع ایرانی و صفوی نداشته است. به شهادت معجم البلدان در اواخر قرن ششم، حتی یک غیر شیعی در این نواحی نبوده است. این اثر تاریخ تشیع را در این ناحیه بررسی کرده است. منطقه بحرین قدیم، یعنی از زیر بصره تا سرزمین برابر بحرین امروزی و از آنجا تا نزدیکی عمان، روزگاری همه شیعه مذهب بوده و از قدیمی ترین نواحی شیعه نشین به شمار می آمده؛ این تاریخ مسلم است و بس. هر کسی که به مدخل بحرین در معجم البلدان یاقوت حموی ـ که خود متهم به ناصبی گری است ـ مراجعه کند، خواهد دید که این شخص در اواخر قرن ششم هجری نوشته است که حتی یک سنی در این بلاد زندگی نمی کند. یک بخش عمده کتاب، حاوی شمارش و شرح اماکن مسکونی اقلیم بحرین (ایضا شامل الاحساء) هم که بسیار مفصل نوشته شده است. بخش احساء و قطیف و همین طور جزائر که شامل بحرین امروزی هم می شود، به تفصیل و بر اساس ترتیب الفبایی شهرها و قریه ها و مناطق مسکونی آنها، نام برده شده و معلوماتی ارائه شده است. (تا ص 188). زان پس در باره انتشار تشیع در قبایل ربیعه، تشیع عبدالقیس، قبایل مضری و یمینی در بحرین قدیم (مانند ازد و تمیم و همین طور بنوسعد، بنویربوع، بنودارم، بنوعمرو بن تمیم) و قبایل عُقیل در ادامه آمده است (تا ص 426). بحث پایانی در باره تصریحات مورخان در باره تشیع بحرین است که به ترتیب از مصادر قدیمی شروع شده و تا ابن بطوطه آمده است. بحثی هم در باره اصطلاح بحارنه دارد. آخرین نکته کتاب در باره آغاز آمدن اهل سنت در این دیار است (ص 458). لازم به ذکر است ورود این کتاب به بحرین ممنوع است!

التشيع المصري الفاطمي، كه نام كامل آن در جلدهاى 4 تا 6، «التشيع المصري الفاطمي: إشعاع حي و حضاري: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» و در جلد 1 و 2، «حضارة مصر في ظل الإسلام الشيعي: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» است، تأليف حسن محمد صالح مى‌باشد كه 250 سال حكومت فاطميان مصر را با استفاده از منابع تاريخى مورد بررسى قرار داده است. كتاب در شش جلد به زبان عربى منتشر شده است. نويسنده از منابع متعددى در نگارش اين اثر استفاده كرده كه آثار مقريزى از مهم‌ترين آنهاست. وى گاه تنها نام شخص را در متن ذكر كرده و گاه به كتاب او نيز اشاره كرده است. نويسنده در مقدمه كتاب به تشابه فقهى و اعتقادى فاطميان شيعه مصر، زيديه و اماميه اثناعشريه اشاره كرده و تفاوت آنها را در بحث امامت دانسته است. "جلد اول" در سه باب تدوين شده است. اولين باب كتاب با تبيين معناى شيعه آغاز شده است. نويسنده، بنيان‌گذار تفكر شيعى را شخص پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دانسته است. پس از آن به واقعه اصحاب كساء كه هر سه فرقه اماميه، زيديه و فاطميه به آن معتقدند و برخى وقايع صدر اسلام، مانند: جنگ جمل، صفين و اسامى ائمه اطهار (علیهم السلام) و ائمه اسماعيليه اشاره كرده است. در باب دوم اين جلد، اسامى ائمه فرقه فاطميه از زمان عبيدالله مهدى به‌عنوان اولين حاكم مغرب تا زمان الظافربأمرالله و حوادث زمان آنها ذكر شده است. در باب سوم حوادث زمان چهاردهمين خليفه فاطمى العاضدلدين‌الله ذكر شده است. اين جلد با قصيده‌اى كه در آن اسامى خلفاى فاطمى ذكر شده و بحثى در اسباب سقوط دولت فاطميه به پايان رسيده است.

«جهاد الشيعة في العصر العباسي الأول» از آثار علمى دكتر سميره مختار الليثى است كه در آن، فعاليت‌هاى مجاهدانه شيعيان را از دوره پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تا پايان دوره اول خلافت عباسى (سال 232ق) بررسى كرده است. اين اثر، از نظر استناد و تحليل قابل توجه است و البته نقدهايى نيز بر آن وارد است كه در ترجمه فارسى آن به قلم جناب آقاى محمد حاجى تقى تحت عنوان «جهاد شيعه در دوره اول عباسى» به برخى از آن موارد اشاره شده است. اين كتاب از يك مقدمه و پنج بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1- موضع شيعيان نسبت به برپايى دولت عباسى، 2- جهاد شيعه زيديه و اماميه در عصر منصور، خليفه عباسى، 3- جنبش‌هاى شيعه در عهد خلافت مهدى و هادى، 4- جنبش‌هاى شيعه در دوره هارون الرشيد و 5- قيام‌هاى شيعيان در دوران مأمون و معتصم. خاتمه كتاب نيز مرورى بر عوامل تداوم نهضت‌هاى شيعيان در دوران‌هاى مختلف است.

الانتفاضات الشيعيّة عبر التاريخ، به زبان عربى، تأليف نويسنده لبنانى، هاشم معروف الحسنى است كه چهره راستینی از تاریخ تشیّع ارائه و نمودارهایی از جریان خلافت اسلامی و آراء شیعه و دیگران درباره حکّام جائر، جنایات امویان و تلاش های آنان در تحریف اسلام را نشان می دهد. نويسنده، پس از طرح مباحث مقدماتى، به تبيين مراحل جنبش‌هاى شيعى مى‌پردازد. وى نخستين جنبشى را كه در اسلام بر ضد فرمانروايان وقوع يافته، قيام مهاجر و انصار در زمان خليفه سوم عثمان بن عفان مى‌داند. اين انقلاب داراى ويژگى‌هاى شيعى بود؛ زيرا عمار بن ياسر و ابوذر و ساير دوستان على (علیه السلام) در ضديت با انحراف و سلطه و سوء استفاده مروانيان و ديگر امويان و ياران آنها كه در طول خلافت عثمان ادامه داشت، بيش از ديگران سختگير و استوار بوده‌اند. بخش انتهايى كتاب به واقعه كربلا و حوادث و قيام‌هاى پس از آن پرداخته است. قيام مردم مدينه، قيام توّابين، قيام مختار ثقفى و قيام زيد بن على و مانند آن در ادامه مورد بررسى قرار گرفته است. در فهرست مطالب این کتاب، این عناوین به چشم می خورند: اصالت تشیّع، سرنوشت خلافت، موضع مسلمانان در برابر حکمرانان ستمگر، سلاح جبر، عدالت صحابه، روش امامان شیعه در برابر سلاح های امویان، مراحل جنبش های شیعی، کشته شدن حجر و یارانش، قیام امام حسین علیه السلام ، پس از کشتار کربلا، قیام مردم مدینه، توّابین، مختار، زید، یحیی بن زید، عبداللّه بن معاویه و ابومسلم خراسانی.

تاريخ الشيعة في لبنان، از آثار سعدون حماده، در دو جلد است كه در آن، مباحث تاريخ شيعيان لبنان را به‌صورت مستند و علمى - تحليلى بررسى كرده است. بى‌ترديد مطالعه اين اثر مى‌تواند پژوهشگران را در شناخت و تحليل بهتر اوضاع فرهنگى، اجتماعى و سياسى و... شيعه در لبنان از قرن‌ها قبل تاكنون، يارى رساند. زبان و ادبيات اين اثر، زبان عربى جديد و رسا و شيواست، ولى البته براى كسانى كه عادت به عربى قديمى و سنتى دارند، مشكل است و چندان گويا نيست. نويسنده از كتاب‌هاى مهم و متعدد تاريخى، رجالى، تراجم و... از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد به زبان عربى و همچنين زبان انگليسى و فرانسه و... و چند نسخه خطى، براى توليد اثر حاضر بهره برده است. يكى از ابتكارات نويسنده اين است كه مجموعه‌اى متناسب از نقشه‌هاى جغرافيايى، جداول، تصاوير اشخاص و امكنه و اسناد خطى و دست‌نوشته‌ها و... را در مباحث گوناگون كتاب، به‌مناسبت آورده است . متأسفانه نويسنده، تاريخ آغاز و انجام نگارش كتاب حاضر و ساير مشخصات آن و نيز انگيزه و اهداف خودش را مشخص نكرده است و نيز در فهرست منابع، در بسيارى از موارد به ذكر نام كتاب و مؤلف و ناشر اكتفا كرده و ساير مشخصات كتاب‌شناختى (مانند سال انتشار، نوبت چاپ، مكان نشر و...) را بيان نكرده است . كتاب حاضر مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى در پايان هر صفحه آورده است. در اين پاورقى‌ها به‌صورت عموم، منابع بحث با ذكر نام نويسنده و كتاب (يا نام كتاب و نويسنده) و شماره جلد و صفحه مورد نظر آمده است . كتاب حاضر از دو جلد به ترتيب ذيل تشكيل شده است: "جلد اول" شامل مقدمه و پنج باب: 1. شيعه در دولت عثمانى؛ 2. لبنان شيعى در قرن شانزدهم؛ 3. حكومت شيعى در لبنان؛ 4. حكومت شيعى در بقاع؛ 5. حكومت شيعى در جبل عامل.

التشيع في طرابلس و بلاد الشام، تأليف شيخ على ابراهيم طرابلسى، اثرى است كه نويسنده آن به بررسى تاريخ تحولات مذهب تشيع در طرابلس و سرزمين‌هاى شام پرداخته است. اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد منتشر شده است. كتاب، مشتمل بر مقدمه شيخ قبلان (نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان) و مقدمه نويسنده و پنج فصل است. نويسنده در بسيارى از مباحث، به منابع مورد استفاده اشاره نكرده است، اما به گفته شيخ قبلان، مهم‌ترين كتاب مورد استناد وى، آثار مورخ بزرگ، ناصر خسرو است كه گزارش كرده كه در سال 428ق، مردم طرابلس شيعه بوده‌اند و بنى عمار بر مذهب شيعه اماميه اثناعشريه بوده‌اند خلاصه مطالب فصول كتاب بدين شرح است: فصل اول: نويسنده در ابتداى اين فصل از كتاب به اهميت استراتژى طرابلس و اوضاع آن در ابتداى قرن پنجم هجرى اشاره كرده است. برخى مورخين به وجود شيعيان در طرابلس شام در عصر عباسى اشاره كرده‌اند فصل دوم: نويسنده در ابتداى اين فصل به تبيين معناى لغوى و اصطلاحى شيعه با استناد به منابع مختلف مى‌پردازد. ادامه اين فصل، به ذكر تعداد ائمه و خلفاى برحق رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و تاريخ ائمه اطهار (علیهم السلام) تا زمان شهادت امام حسين (علیه السلام) اختصاص دارد فصل سوم كتاب به مطالعه حكومت فاطميان در شام اختصاص دارد. فصل چهارم: اين فصل به شرح دولت «بنى عمار» در طرابلس اختصاص دارد. فصل پنجم: علاقه ويژه حكما و وزراى فاطمى به علم سبب شده بود كه در تشويق مردم به علم‌آموزى و نيز ايجاد مراكز علمى براى نشر مذهب تشيع تلاش كنند.