جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متکلمان در اثبات اراده الهی، از استدلالی بر پایه مقدمات و مبانی خاص استفاده می‌کنند که اشکالاتی جدی دارد. این اشکالات متوجه حکمایی که مبانی متفاوتی دارند، اما این استدلال را پذیرفته و به آن استناد نموده‌اند نیز می‌گردد. خلاصه استدلال این است که از بین اشیاء ممکن‌الوجود تنها بعضی اشیاء ایجاد می‌گردند و این اشیاء در زمانی خاص به وجود می‌آیند. اختصاص وجود به آن‌ها و اختصاص آن‌ها به زمان خاصشان به مخصصی نیازمند است. این مخصص که نمی‌تواند علم یا قدرت باشد، بنابراین صفتی دیگر به نام اراده را برای خداوند اثبات می‌کند. این استدلال که در دامان اشاعره شکل می‌گیرد و با وجود اشکالات مبنایی و محتوایی، بعضی متکلمان معتزله، امامیه و برخی حکما نیز آن را تکرار کرده‌اند، مستلزم اشکالاتی از جمله ترجیح بلامرجح، حدوث زمانی عالم، اختصاص اراده به امور مادی و زمانی، امکانی شدن اراده الهی و... می‌باشد. به علاوه، اشکالاتی در تمامیت این استدلال نیز وجود دارد که از آن جمله می‌توان تعارض درونی، عدم انحصار مخصص در اراده، امکان تعمیم ویژگی‌های اراده به علم و قدرت و در نتیجه امکان جایگزینی این دو صفت به عنوان مخصص و... را برشمرد. در این جستار برآنیم که با بررسی اشکالات و نقد این استدلال، مانع از ابتلا به خطاهای ناشی از آن شویم.

پیوند هستی و معرفت به روشنی در مسئله ارتباط علم و عمل صورت گرفته است. پژوهش حاضر به دنبال تبیین نسبت آن دو بر اساس آراء ارسطو و ابن‌سینا و بیان تأثیرات آن در فلسفه ایشان است. ارسطو و ابن‌سینا بر اساس عقل عملی و آراء جزئی حاصل از آن، که باعث انگیزش و شوق به عمل می‌گردد، نسبت علم و عمل در انسان را تبیین می‌نمایند؛ ارتباط میان قوای مدرکه و محرّکه در انسان، به وسیله همین عقل توصیف گشته است. کاربرد متفاوت اصطلاح «عقل»، دیدگاه ارسطو و ابن‌سینا را درباره خداوند، عقول و افلاک متمایز می‌سازد. تأثیرپذیری شیخ از فلسفه یونان و نواندیشی وی در توضیح پیدایش خلقت نسبتی نو میان علم و عمل ایجاد کرده است که این نوشتار به تحلیل آن نیز پرداخته است.