جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفى اجمالى‏: « بناء المقالة الفاطمية في نقض الرسالة العثمانية»، نوشته ابو الفضائل، احمد بن موسى بن طاووس، متوفاى 673 ق، است. اين كتاب، به زبان عربى و در باره اثبات شايستگى حضرت امير المؤمنين، على علیه السلام براى امر امامت و رد پاره‏اى از شبهاتى است كه توسط برخى از بزرگان اهل سنت در اين مورد و هم در مورد مذهب تشيع مطرح شده است./ ساختار: كتاب، فاقد باب‏ بندى و فصل‏ بندى است./ گزارش محتوا: جاحظ، عمرو بن بحر، متوفاى 255 ق، كتابى را به نام« الرسالة العثمانية»، در رد بر شيعه و ايراد و اشكال بر اصول اعتقادات آنها نوشته و بسيارى از اصول مسلّم و مورد قبول تمام فرقه‏ هاى اسلام را انكار كرده است. مهم‏ترين هدف او در كتاب، شكستن مقام و منزلت مولاى متقيان امير المؤمنين، علی علیه السلام در نظر خوانندگان است و به هر وسيله ممكن، قصد مخدوش كردن آن سيماى الهى را دارد. در كنار اين هدف، دائما سعى در توجيه كارهاى خلفاى سه‏گانه دارد و آنها را با امير المؤمنين علیه السلام مقايسه مى‏كند و با ادله سست مى‏ خواهد افضليت آنها را اثبات كند. «يريدون ليطفؤوا نور اللّه بأفواههم و الله متم نوره و لو كره الكافرون» شايد بتوان كتاب حاضر( بناء المقالة الفاطمية...) را از بهترين رديه ‏ها بر رساله جاحظ شمرد كه از مؤلفى گران‏قدر از سادات آل طاووس به يادگار مانده است. اين كتاب، دومين كتاب سيد احمد بن طاووس- برادر بزرگوار على بن طاووس- در رد مخالفان است. ابو الفضائل، احمد بن طاووس با قلم شيواى خويش در سراسر اين كتاب گران‏قدر، با ادله عقلى و نقلى فراوان، شبهات و القاءات جاحظ را پاسخ داده است. گر چه جاحظ، در كتاب خود، به هيچ اصلى پاى‏بند نيست و از هر راه ممكن، قصد مخدوش كردن چهره تشيع را دارد، اما ابن طاووس با حوصله فراوان به سطر سطر كتاب او جواب‏هاى محكم و قاطع و مستدلّ داده است./ وضعيت كتاب‏: چاپ این کتاب با تحقيق و تصحيح و تعليقات سيد على عدنانى همراه است. در پايان كتاب، فهرست‏هاى متنوع با دقت فراوان ضبط شده است. ضمنا در پاورقى كتاب، تحقيق گسترده‏اى شامل نسخه‏ بدل‏ها، آدرس آيات و روايات، ترجمه و توضيح كلمات مشكل متن و شرح حال كسانى كه در متن نامى از آنها برده شده يا اشاره‏اى به آنها شده، صورت گرفته است.

ازجمله شبهاتی که دربارۀ نهج‌البلاغه مطرح شده، اعتبار مطالب و استناد آن به امیرالمؤمنین علی (ع) است که اندکی بعد از تدوین نهج‌البلاغه ادعا شده است و افرادی آگاهانه یا ناآگاهانه به آن دامن زده‌اند. در این مقاله، با تکیه بر شواهد درون‌متنی نهج‌البلاغه بر این نکته تأکید شده است که اگر هیچ سند معتبری هم در این باره پیدا نشود، باز هم می‌توان ادعا کرد که این جملات و سخنان از آن امام همام (ع) صادر شده است؛ زیرا شواهدی چون علو محتوا و جامعیت، بداعت کلام، تأثیرگذاری و جاذبۀ عجیب، فصاحت و بلاغت، سخن از رؤیت ملائکه، شنیدن و دیدن نشانه‌های آفاقی و انفسی، اخبار غیب و خبردادن از آینده، تحدی‌طلبی در باب علم و آگاهی و هماهنگی وقایع در نهج‌البلاغه با تاریخ، ثابت می‌کند که حقایق و معارفی که در این مجموعۀ عظیم در قالب‌ گفتارهای بدیع و جذاب مطرح شده، از عهدۀ بشر عادی خارج است و این متن در عین صامت ‌بودن، به استنادش به علی (ع) گواهی می‌دهد.

این مقاله درپی کشف و ترسیم گوشه ای از مسائل تربیتی و کمابیش اخلاقی ره یافته در آثار پرشمار جاحظ است. این مهم از رهگذر پژوهشی بنیادی ـ تاریخی، با بهره گیری از روش پژوهشی توصیفی ـ تحلیلی و با استناد بی واسطه به آثار جاحظ رقم خورده است. از این پژوهش برمی آید که نگرش های تربیتی و اخلاقی جاحظ که نیک درخور توجه اند، در آثار پرشمار او به صورت پراکنده منکعس شده است و با کاوش در آثار او می توان به دیدگاه ها و گاه نوپردازی های وی درباره مسائل مهمی چون چیستی، هدف ها، اصول، مراحل، عوامل، روش ها، حوزه های تعلیم و تربیت دست یافت و نیز دریافت که تنها پس از گذشت کمتر از یک سده از برآمدن طلعت تاریک سوز اسلام، عالمانش در زمینه تعلیم و تربیت و اخلاق تا چه مایه نیک پردازی کرده اند و چه طرفه ها آورده اند.

کتاب مورد بحث این مقاله در سال 1376 ه.ش برای اولین بار توسط یکی از موسسات فرهنگی چاپ و منتشر گردید. بیشتر کارهای تحقیقاتی عیون الحکم در مجمع احیاء فرهنگ اسلامی صورت گرفت و پیشنهاد چاپ توسط مجمع به آن موسسه محترم داده شد، ولی هنگام چاپ، هنوز کارهای تحقیقاتی کتاب به پایان نرسیده و چهرۀ کتاب کاملا مشخص نشده بود، و تنها ظاهر کتاب با مقدمۀ جالب آن باعث اقدام به تحقیق و چاپ آن شده بود، و بنا به وعده ای که در امر تحقیق کتاب و بررسی نهایی آن به محقق آن داده بودم، کار بازنگری و تطبیق بر نسخه ها و نوشتن مقدمه را آغاز نمودم، و برای تخریج احادیث کتاب از معجم الفرس غررالحکم استفادۀ فراوان نمودم، و از این طریق رازهای نهان کتاب آشکار شد.