جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الجاحظ ابوعثمان عمرو بن بحر بن محبوب کنانی لیثی است که در سال 160 هجری قمری / 775 میلادی در شهر بصره به دنیا آمد و در سال 255 هجری قمری / 868 میلادی در همان جا درگذشت. او به دلیل برآمدگی چشمانش به الجاحظ معروف بود. جاحظ به دلیل هوش و قدرت تفکر فوق العاده اش به یکی از بزرگترین ادیبان تبدیل شد. او در بصره که در آن زمان پر از ادیبان، نحویان و زبان شناسان بود، رشد کرد و در همه این زمینه ها نبوغ یافت. آثار جاحظ بزرگترین شاهد بر فرهنگ و عشق او به علم و دانش است، و به دلیل اینکه او به ادیبان دوره عباسی تعلق داشت، آثار او دایره المعارفی از دانش های پیشینیان و معاصرانش بود. جاحظ ه مانند دیگر ادیبان آن دوره، خطبه های امام علی (علیه السلام) را مطالعه میکرد ت ا بتواند از واژگان و کلمات ایشان ب هره برده و نوشته هایش را زیبا و عاری از خطاهای بلاغی کند و هر ترکیب ن ادرست را اصلاح کند. مطابق فرضیه مطالعه ما، دیدگاه جاحظ درباره امام علی (علیه السلام) به دو تجش تقسیم میشود: دیدگاه او درباره شخصیت امام علی (علیه السلام) و فضائل و سیره سیاسی و اجتماعی و دیدگاه های اعتقادی و کلامی ایشان. در این بجث از روش پژوهش، توصیفی-ثحلیلی و ترکیبی استفاده شده که هر دو را در بررسی نظر جاحظ درباره شخصیت امام علی (علیه السلام) به کار گرفته است، در فصل اول به زندگی جاحظ، رشد و تربیت او، و مدارسیکه در آنها ثجصیل کرده است، پرداخته ایم. در فصل دوم به زهد امام علی بن ابی طالب (علیه السلام) در دنیا، شجاعت او، فقه و بلاغت او، قضاوت او، حکمت و تدبیر و درستی نظر امام علی (علیه السلام) و رشد او در بیت نبوت پرداخته ایم. در فصل سوم به موضع و نظر جاحظ درباره سیاست امام علی (علیه السلام)، سیاست اداری او، و نظر جاحظ درباره سیره اجتماعی امام علی (علیه السلام) پرداخته ایم. در فصل چهارم و آخر، دیدگاه جاحظ درباره مسائل و آرای اعتقادی و کلامی امام علی بن ابی طالب (علیه السلام)، بهویژه در زمینه توحید، عدالت و امامت مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با توصیف نتایج خود با تأکید بر چگونه بودن مسئله، به علاوه دنبال کردن دلایل آن و ثحلیل نظریات و مقایسه آنها، نتایج خود را اثبات کردهایم. و در پایان به برخی نتایج رسیدیم که عبارتند از: جاحظ نسبت به سیره امام علی بن ابی طالب موضع متناقضی دارد؛ از یک سو سخنان او را زیاد ذکر کرده و از سوی دیگر اهمیت آن را کاهش داده و برخی از آنها را ناقص بیان کرده است.

کـلام و جامعه در سده های دوم و سوم هجری، اثر جاودانِ یوزف فان اس مشتمل بر شش جلد است. مجلدات این اثـر بـه تـدریج طی سال های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۵ به چاپ رسیده است. این کتاب از سه بخش عمده مقدماتی، تاریخی و تبیین نظام های کلامی اندیشمندان قرون دوم و سوم هجری در جـهان اسـلام تشکیل شده است. جلد نخست به مقدمات تاریخی و ملاحظات روشی مـؤلف اخـتصاص یافته است. مجلدات دوم تا بخشی از جلد چـهارم بـیانگر مـسائل تاریخی و توصیف تحول و تطور کلام با مـحور قـرار گرفتن مناطق مختلف جهان اسلام در این مقطع تاریخی است. بخش دیگر جلد چـهارم، تـبیین نظام های کلامی و شرح و بیان مـسائل آنـها است. مجلدات پنجم و شـشم هـم به متون کلامی این دوره اخـتصاص یـافته است و غرض از نقل این متون بیان مصادیق و نمونه هایی است از آنچه به طور خـاص در جـلد چهارم در خصوص نظام های کلامی آورده شـده اسـت. این متون جـمع آوری شده منابع و مـواد مـناسب برای خوانندگانی است کـه مایلند به طور مستقل در این مقطع و مسائل آن کنکاش کنند و حتی آراء و استنباط مؤلف را مورد جـرح و نـقد و تعدیل قرار دهند. فان اِس مؤکدا تـوصیه کرده کـه متن های جـلدهای پنـجم و شـشم به طور پیوسته بـا توصیفی که از نظام های کلامی در سایر مجلدات آمده است، خوانده و مقایسه شود. ترجمه جلد اول این مجموعه زیر عنوان تاریخ اندیشه دینی در صدر اسلام منتشر شده است. جلدهای دیگر نیز ترجمه شده و به مرور منتشر خواهد شد.