جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از نظر مقام معظم رهبری، تمدن اسلامى چشم‌انداز مشترك امت اسلامى در سطح كلان و الگوی زندگى در جوامع اسلامى در سطح خرد است. از نظر ايشان،‌ براي دستيابى به تمدن اسلامی، فرايندی قابل شناسايى است كه در آن تشكيل نظام اسلامى، دولت اسلامى و جامعه اسلامى مقدمۀ دستيابى به تمدن نوين اسلامى است. براساس نظريه تمدنى آيت‌الله خامنه‌ای، حركت تكاملى جمهوری اسلامى ايران در گرو «رویکرد تمدنی» و محقق ساختن الزامات مهم و راهبردی است، كه شايسته است نحبگان علمي و فكری به تبيين اين انديشه علمي پرداخته، درباره چگونگى كاربست آن، به پژوهش‌های كاربردی مبادرت ورزند. این مقاله، با رويكرد تحليلي و بررسي اسنادي، به واكاوي ابعاد چهارگانه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیشرفت در تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی، از منظر مقام معظم رهبری مي‌پردازد. ذيل هر بعد، شاخص‌هايي مطرح شده است. از حيث روش‌شناسانه، شكل‌گيری انديشه تمدنى رهبري، دارای ويژگی‌های اختصاصى است که عبارتند از: الف. اين انديشه تمدنى، بر بستر تحليل تاريخىِ تجربة تمدنى صدر اسلام و تطور حضور تشيع در عرصه حكومت در سده‌های اخير نمايان گشته است. ب. انديشه ايشان، بر توانمندی‌های فقهى و فلسفى و منصب‌های حكومتى ايشان مبتني است. ج. اين انديشه تمدنى، در درون تجربه انقلاب و جمهوری اسلامى ايران در عصر حاضر تكوين می‌يابد.

هدف پژوهش حاضر، تبیین مفاهیم مرتبط با معنویت در بیانیه گام دوم انقلاب است. در این پژوهش با تکیه بر بیانیه گام دوم انقلاب، چیستی، مبانی، قلمرو و منزلت معنویت و نیز وظایف حکومت در این زمینه و راهکارهای عملی مربوطه با روش توصیفی- تحلیلی بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که انقلاب اسلامی ایران به دلیل اسلامی بودن اصل آن، حضور رهبری معنوی و عارف در رأس آن و نیز دغدغه‌های دینی و معنوی انقلابیون، صبغه معنوی برجسته‌‌ای دارد. رهبر معظم انقلاب در بیانیه مذکور توصیه‌‌هایی را درباره معنویت برای گام پیش‌رو مطرح کرده‌‌اند که توجه به آنها برای صیانت از انقلاب و پیشبرد اهداف آن بسیار لازم است. درک درست این توصیه‌‌ها متوقف بر تحلیل حقیقت معنویت، آگاهی از ابعاد گوناگون معنویت و تمییز آن از معنویت‌‌های دروغین می‌باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی و احصاء نظر آیت‌الله خامنه‌ای درباره حقوق بشردوستانه است. در این راستا، سؤال اصلی پژوهش این است که دیدگاه حقوق بشردوستانه در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در مورد جنگ‌های مختلف در سطح منطقه و جهان چه جایگاهی دارد؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و پژوهش بر این فرض استوار است که دیدگاه حقوق بشردوستانه در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای جهان‌شمول و همه انسان‌ها را فارغ از جنس، نژاد، مذهب و ملّیت، دربرمی‌گیرد. نتایج پژوهش نشان داد که حقوق بشردوستانه به عنوان شاخه‌ای از حقوق بین‌الملل، حمایت از کرامات انسانی و انسانیت در اثناء مخاصمات و کاهش تلفات و خسارات و تسکین آلام بشری در زمان مخاصمات را مد نظر دارد. تأمل در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای نشان می‌دهد که دیدگاه ایشان متأثر از اسلام، به حقوق و کرامات و ارزش‌های انسانی در همه زمان‌ها و مکان‌ها توجه دارد. از این‌رو براساس مبانی فقهی ایشان، حمله به مناطق مسکونی، مدارس و بیمارستان‌ها، استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی، حمله به زنان و کودکان و... در همه زمان‌ها و مکان‌ها حرام و ممنوع است. دیدگاه حقوق بشردوستانه مقام معظم رهبری نشأت گرفته از تعالیم اسلام و فقه شیعه، متفاوت و مترقی‌تر از نوع نگاه کشورهای غربی و شرقی به انسان، شأن و کرامت انسانی می‌باشد. اصولی مانند اصل عدم تبعیض، اصل محدودیت، اصل تفکیک –که در حقوق بشر دوستانه وجود دارد –در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای به صورت مترقیانه‌تر و بدون تاثیرپذیری از حقوق بشردوستانه رایج، و البته متاثر از اندیشه‌های اسلام وجود دارد.

فرهنگ حجاب از دیرباز یکی از شعایر مهم دینی و به عنوان یک اصل منقول و معقول برای حفظ شخصیت زن و حریم خانواده در ادیان مختلف مطرح بوده است. اهمیت مسئله حجاب به گونه­ای است که علاوه بر این که جایگاه زن را در امور فردی و اجتماعی تعالی بخشیده، نقش به سزایی در کنترل غرایز جنسی و جلوگیری از تزلزل بنیان خانواده و گسترش مفاسد اجتماعی دارد؛ از این رو با توجه به نقش ارزنده حجاب و عفاف، استکبار جهانی غرب در صدد جایگزینی و ترویج فرهنگ برهنگی و بی­حجابی به بهانه آزادی و حقوق زن برآمده است. مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی ضمن جمع­آوری بیانات آیت‌الله خامنه‌ای به همراه استدلال­های نقلی و علمی به تبیین و اثبات نقش حجاب پرداخته است تا بتواند با تبیین نقش انتخاب­گرایانه معقول حجاب، هیاهوی فریب حجاب اجباری را نفی کند. مقاله حاضر معتقد است؛ آیت الله خامنه­ای حجاب را مسئله‌ای ارزشی و منطبق بر طبیعت انسان دانسته که از اختلاط بی‌قید و شرط زن و مرد در جامعه جلوگیری می‌کند و ریشه مبارزه­ی غرب را با فرهنگ حجاب «تمایل گسترش فرهنگ منحط و انحرافی خود در سطح جهان» و «نگاه ابزارگونه به جنس زن» و «مسلط شدن فرهنگ غربی در نابودی دین مردم» و «بی­دین کردن مردم» می‌دانند؛ همچنین ایشان با بر شمردن فواید حجاب و عفاف؛ از جمله «امنیت زن و مرد»، «احترام تکریم و تشخّص زن»، «کنترل غرایز جنسی» و «استحکام خانواده» بر لزوم ایستادگی در مقابل فرهنگ ابتذال و برهنگی غرب و یاوه­گویی­های غربزده­ها تأکید می‌ورزند.

نقش آموزه­های دینی در پاسخگویی به نیازهای آدمی بر کسی پوشیده نیست؛ چه اینکه خداوند متعال به عنوان خالق انسان، بهتر از هر موجودی به ساختار جسم و جان مخلوق خویش آگاهی دارد؛ بنا بر این، شناخت سیاست­های کلی شریعت یا همان اهداف و اولویت­های دینی موجب خواهد شد تا با برنامه­ریزی هرچه دقیق­تر، جامعه اسلامی به سوی سعادت و رستگاری رهنمون شود. نظریه مقاصد شریعت از برجسته­ترین نظریات ارائه شده در این زمینه است که با پیش کشیدن سیاست­های اساسی شریعت می­کوشد اولویت­های دینی را فراروی اندیشوران قرار دهد. ناگفته پیداست احاطه به مقاصد شرع به مدیران جامعه کمک می­کند تا در تعیین راهبردهای جامعه مصالح و اهداف کلی را مدنظر قرار دهند. جستار حاضر در پژوهشی توصیفی-تحلیلی درصدد بازخوانی اولویت­های دین در میراث مکتوب به جا مانده از حضرت علی­بن­موسی­الرضا (علیه السلام) و همچنین در منظومه فکری مقام معظم رهبری برآمده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد برای هریک از مقاصد و اولویت­های دینی تعریف شده، شواهد گوناگونی از سیره رضوی قابل ارائه و استخراج بوده و مقام معظم رهبری نیز در مواضع گوناگون، به مقاصد مهم دین عنایت و تأکید داشته­اند که ذیل چند محور اساسی استخراج شده و قابل شناسایی است.

فرهنگ هر ملّتی، برخاسته از شرایط منطقه‌ای، ملیتی، اعتقادی و عملی آن است و این فرهنگ­ها با توجه به انگیزه و ساختارشان نسبت به دیگر فرهنگ­ها تعامل و تزاحم دارند؛ اما برخی فرهنگ­ها از زاویه تزاحم بدون حق انتخاب و گزینش، رویکرد تهاجمی می­گیرند و فرهنگ مقابل را وادار به پذیرش یا دفاع یا هجوم می­کنند؛ از این رو نیاز است، فرهنگ مورد تجاوز، راه­کارهایی را برای غلبه بر آن برگزیند. آیت‌الله خامنه‌ای نیز با توجه به نقش فرهنگ‌ها در هویّت­بخشی و بیداری ملت­ها، در صدد دفاع از فرهنگ اسلامی و ملی ایران برآمده است و­ با توجه به نقش بی­بدیل رهبری نظام انقلاب اسلامی، باید به دنبال راه­کارهای علمی و عملی ایشان در راستای مبارزه با تهاجم فرهنگی غرب بود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ضمن گردآوری نظرات معظم له، به بازتاب این سخنان در اشعار شاعران انقلابی معاصر در راستای احیای آنها پرداخته است. پژوهش حاضر معتقد است، آیت­الله خامنه­ای به عنوان امام و مرجعِ حکیم، بصیر و شجاع، توانسته است از زوایای مختلفی با ارائه راه­کارهای مهمی از جمله؛ جهاد فرهنگی و جنگ طولانی، نبردِ فرهنگی­در قبال نبردِ فرهنگی، خودآگاهی مسئولان، گسترش رسالت‌های فرهنگ انقلاب، تعامل مشترک دولت و ملت و... در مقابل فرهنگ متخاصم غرب، مدیریت و مهندسی فرهنگی نماید و از سوی دیگر، شاعران با ذوق خود توانسته­اند این را­ه­کارها را در قالب شعر، بازتاب دهند تا تأثیر آن سخنان بیشتر شود.

یکی از مهم‌ترین مسائل علوم اجتماعی و نیز در حوزه فقه حکومتی، چیستی و ماهیت پدیده‌های اجتماعی و یا واقعیت‌های اجتماعی است. در این مقاله نگاه آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به واقعیت اجتماعی از خلال نظریه اجتماعی-حکمی ایشان اصطیاد شده است. نوشته‌ها و سخنان ایشان در یک صورت‌بندی با ادبیات مقارن علوم اجتماعی و حکمی قرار گرفته و با نشانه‌گذاری‌ها از طریق مفاهیم هم‌راستا، لازم و ملزومات واقعیت اجتماعی، آثار واقعیت اجتماعی و ...، به برخی از مؤلفه‌های اثرگذار در شکل‌گیری واقعیت اجتماعی، ویژگی‌های واقعیت اجتماعی و فرایند شکل‌گیری واقعیت اجتماعی دست یافته است. از نظر ایشان، پدیده اجتماعی، کنش‌هایی اجتماعی است اعم از ساختارهای حقیقی و حقوقی و روابطی دائماً درحال نو به نو شدن که مردم یا کنش‌گران اجتماعی، با تمسّک به بینش و نیاز فطری و با استفاده از عقل و دیگر ظرفیت‌های شناختی و کنشی، در جهت تحقق حیات طیّبه و بر اساس حرکت درون سنّت‌های الهی، خلق، احیاء و یا اصلاح می‌کنند.

هدف: در منظومة فکری رهبر انقلاب، تعصب و جمود، از آسیبهای خطرناک در پژوهشهای علمی به حساب می‌آیند. هدف از انجام این تحقیق، کشف دیدگاه مقام معظم رهبری دربارة تحجّر علمی، چیستی، ابعاد و پیامدهای آن بود. از اهداف دیگر آن، روگردانی از موانع توسعة علمی کشور و به خصوص تحول بنیادین در علوم انسانی بود. روش: در این تحقیق با روش تبیینی- تحلیلی، ضمن اکتشاف نظرات رهبر انقلاب دربارة تحجّر علمی، به بایدها و نبایدهای نواندیشی علمی اشاره شد. روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌ای و در استکشاف دیدگاه، از توصیف تبیین بهره برده شد. یافته‌ها: مبتنی بر بیانیة گام دوم انقلاب، دانش‌ آشکارترین وسیلة عزّت و قدرت یک کشور دانسته شده و نیاز کشور به جوشاندن چشمة دانش اعلام شده است. لذا برای تحقق امور یادشده باید از هنجارها و ناهنجارها، بایدها و نبایدهای لازم در حوزة علم و دانش مطلع باشیم. تحجّر علمی یکی از این ناهنجارهاست که باید از آن برحذر ماند. بر اساس یافته‌های تحقیق، تولید علم نیازمند جرأت نوآوری داشتن و رهایی از قید و زنجیرهای جزمی‌گرایی و تحجّرگرایی علمی دانسته شد. نتیجه‌گیری: از میان عناصر دخیل در اخلاق پژوهش، اجتناب از تحجّر علمی است. آسیبهای متعددی برای این ناهنجاری اخلاقی بیان شد که رکود، رخوت، سکون علمی و مقابله با هرچیز نو و بدیع از مهم‌ترین آنها بودند.

​موضوع «موسیقی» و «غنا» از مباحث چالش‌برانگیز بعد از انقلاب اسلامی بوده است. در طول چهل سال، دینداران با دغدغه حفظِ حریمِ دینداری در جامعه، بارها و بارها درباره موسیقی‌های پخش شده در صداوسیما، کنسرت‌ها و… معترض بوده‌اند و این امر باعث ایجاد کدورت میان گروه‌های مختلف جامعه می‌شده است. درواقعیت «غنا» و «موسیقی» از جمله مباحث پیچیده فقهی است و شرایط دنیای امروز بر پیچیدگیِ آن افزوده است.