جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‌یکی از نیازهای محوری تمامی رسانه‌‌های فعال در جمهوری اسلامی ایران در مسیر پیشرفت و تعالی جامعه، شناخت بایسته‌‌های عملکرد رسانه‌‌ها در منظومه گفتمان انقلاب ‌‌اسلامی است که بخش مهمی از آن ریشه در اسناد بالادستی و دیدگاه سیاست‌گذاران عالی دارد. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف کشف و صورت‌‌بندی مؤلفه‌های رسانه تراز انقلاب به مطالعه این اسناد و بیانات رهبران نظام اسلامی پرداخته است. مطالعه و تحلیل اسناد و بیانات مرتبط با موضوع رسانه و فرهنگ، براساس روش تحلیل‌ مضمون سه‌مرحله‌ای ولکات صورت گرفته و نمونه‌‌گیری نیز از نوع «نمونه‌‌گیری نظری» بوده است. داده‌‌ها در قالب 13مضمون محوری به‌عنوان اصول مبنای گزاره‌‌های هنجاری سازماندهی شد. درنهایت بررسی عمیق‌‌تر مضامین استخراج‌شده نشان داد که نگاه رهبران انقلاب و اسناد بالادستی کشور در زمینه رسانه، حداقل در چهار محور کلی رسالت‌‌ها و مأموریت‌‌ها، باید و نبایدهای محتوایی، باید و نبایدهای فرمی، و ساختار مدیریتی و نیروی انسانی طرح شده و با یکدیگر ارتباط برقرار کرده‌‌اند که مؤلفه‌‌های ذیل آن در سطوح و موضوعات مختلفی (در منابع هنجاری) لحاظ شده است که نه تنها می‌تواند به‌عنوان راهنمای عملکرد سازمان‌‌ها و فعالان رسانه‌‌ای به آن توجه شود، بلکه از قابلیت کاربست در حوزه ارزیابی برخوردار است.

در طول تاریخ درخشان اسلام، مساله ی تقریب مذاهب اسلامی مورد توجه اندیشمندان و عالمان دینی بوده است و مطالعه و بررسی اندیشه دانشمندان و نخبگان در به تصویر کشیدن جریان صحیح در مساله تقریب مذاهب اسلامی بسیار ضروری و شایسته است. مقام معظم رهبری به عنوان رهبر مقتدر حکومت اسلامی یکی از طلایه‌داران تقریب مذاهب اسلامی دارای مبانی و شاخصایی منطبق بر آموزه‌های اصیل اسلامی است که بررسی عملکرد نخبگان بر اساس این مبانی و شاخصا می‌تواند مقایسه‌ و ارزیابی دقیقی از نخبگان سیاسی و دینی ارائه نماید. از این رو در این پژوهش تلاش بر این است که تحلیلی بر اندیشه و مبانی و درستآوردهای تقریبی نخبگان سیاسی دینی جمهوری اسلامی ایران بر اساس شاخصا و مبانی تقریبی مقانم معظم رهبری داشته باشیم و نیز کنکاشی علمی در عملکرد و تحلیلی و ارزیابی تقریبی ایشان بنماییم. شاخص‌های تقریب نزد آیه الله خامنه ای را می توان به دو دسته شاخص های نظری و عملی تقسیم کرد. این مطالعه نشان داد که حضرات آیات واعظ زاده خراسانی، تسخیری و هاشمی رفسنجانی در شاخص‌های نظری همچون درک و شناخت از مفهوم تقریب مذاهب اسلامی و پایبندی پیروان مذاهب به آموزهای مذهبی و عدم انصراف از اعتقادات خویش و شاخص های عملی نظیر عدم تنازع مذهبی و حفظ قدرت اسلام در برابر دشمنان اسلام و همبستگی در محور مشترکات و هدف نگاری تقریب مذاهب اسلامی و نه وسیله دانستن آن در نزدیکترین حد ممکن به مواضع آیه الله خامنه ای بوده‌اند. آیت الله واعظ زاده خراسانی و آیت الله تسخیری نیز از معدود نخبگان دینی شیعی ایران بودند که نقشی بی بدیل در ارتباط با اندیشمندان جهان اسلام و جامعه علمی اهل سنت را داشتند و در این روابط آثار و دستاوردهای قابل ارائه ای از خود به یادگار گذاشتند و به ترتیب ذکر شده بیشترین قرابت فکری را با مقام معظم رهبری داشتند و آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از نخبگان سیاسی دوران معاصر می‌باشد و نقش تاثیر گذاری در انقلاب داشتند و همواره نقش کلیدی در روابط با کشورهای اسلامی داشته است و در اغلب مواضع با مقام معظم رهبری قرابت فکری داشتند. حاصل آنکه نخبگان دینی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران در مساله تقریب مذاهب اسلامی، طبق شاخص های تقریبی مقام معظم رهبری عمل کردند و در اقدامات خود همواره طبق سیاست های مقام معظم رهبری در مساله وحدت اسلامی را رعایت کرده اند. چه بسا دلیل این هماهنگی متوازن، منبع واحدی است که مقام معظم رهبری و نیز نخبگان سیاسی و دینی جمهوری اسلامی ایران از آن کسب معرفت کرده اند.

شاخص‌های «مدینه فاضله» همان اهداف عقلانی، پویا و واقعی‌اند که در صورت پایداری، نسبت به دو مسئله «ارائه الگوی وضع مطلوب» و «عدم مقبولیت وضع موجود» بشریت را به حیات در آرمان‌شهر رهنمون می‌سازند. این سؤال مطرح است که چگونه می‌توان با پایداری و استقامت در سه گستره معنویت، روح و روانی و سیاست زمینه‌های تعجیل حکومت آرمانی مهدوی را فراهم کرد؟ در این مقاله با روش تحلیلی _ توصیفی راهکارهای پایداری برای ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عُظمی اسلامی در بُعد معنوی از منظر مقام معظم رهبری بررسی شده که عبارت از: یاد خدا (اقامه نماز)، ایمان به وعده الهی و اعتقاد به مهدی موعود؟عج؟ می‌باشد. معرفت‌افزایی جهانیان به موعـود عدل‌گستر، ایستادگی بازدارنده از طریق حذف مدیریت دیکتاتوری و تشکیل کمپین ضد استکباری علیه آمریکا و اسرائیل، اعتلای اقتدار ایرانیان مشروط به روش دمکراسی اسلامی، تشکیلات نظامی و امنیتی، پیشرفت در بُعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری راهکارهای پایداری علیه ظلم و بی‌عدالتی است. در آخر، سرّ کامیابی پایداری در دو گستره قبلی، مزین شدن انقلابیون با روحیاتی چون برخورداری از عزت ملی، امید و قوت قلب است که با این شاخص‌ها باید آرمان‌ها را از اهداف فردی به اهداف جمعی با رویکردی جهانی مبدّل سازند.

پیش از انقلاب اسلامی ایران، زمینه سازی جهت توسعه و پیشرفت تحصیلات عالی بانوان به عنوان مصداقی از حقوق بشر در جوامع مختلف و از جمله در ایران مورد توجه قرار داشته است. پس از انقلاب اسلامی و مواجهه با رویکرد جدی‌تر قوانین ایران به مبانی اسلامی، حفظ مردان در مرکز قدرت خانوادگی و اجتماعی، فرصت‌های برابر تحصیلات عالی بانوان بخصوص در حوزه‌های علمیه که مرکز اندیشه‌سازی حقوقی ایران به شمار می‌رود را با چالش‌هایی از جمله تضعیف سطح علمی بانوان طلبه نسبت به مردان حوزوی علیرغم برخورداری از سطوح هم‌نام، روبرو کرد. چراکه اعطای فرصت‌های برابر شغلی و مدیریتی به بانوان، لازمه‌ی بهرمندی ایشان از فرصت‌های برابر علمی در سطوح عالی حوزوی و دانشگاهی است. لذا پژوهش حاضر در راستای بررسی دیدگاه امامین انقلاب در خصوص تحصیلات عالی زنان در حوزه و دانشگاه، به تبیین رویکرد آیت‌الله خامنه‌ای در این خصوص پرداخته است. یافته‌ها حاکی از الزام و ضرورت و بلکه وجوب کفایی تحصیلات عالی دانشگاهی در برخی زمینه‌ها همچون پزشکی، قضاوت، سیاستگذاری و مدیریت، همچنین تحصیلات عالی حوزوی زنان تا سطح اجتهاد بخصوص در حوزه مسائل زنان و خانواده است. نتیجه اینکه اعطای قدرت حاصل از تحصیلات عالی به بانوان مورد تاکید و بلکه مطالبه آیت الله خامنه‌ای از جامعه زنان است.

بازگشت به قرآن یکی از نظریه‌های اجتماعی اندیشمندان اسلامی است که در دو سده اخیر برای رهایی از انحطاط و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی مطرح‌شده است. برای ایجاد چنین جنبش و حرکتی در سطح جامعه اسلامی، نیازمند راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کاربست آن به معنای حقیقی به قرآن بازگردیم. رهبر معظم انقلاب در دوران معاصر به‌عنوان یکی از سردمداران این جنبش و حرکت بیدارگرانه، راهکارهایی را از جنبه علمی برای بازگشت به قرآن توصیه کرده‌اند که توجه به چنین راهکارهایی در توسعه فرهنگ قرآنی مؤثر بوده و باعث بازگشت به قرآن در سطح جامعه خواهد بود. روش تحقیق در این مقاله به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی با استفاده از اسناد کتاب‌خانه‌ای است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: راهکارهای مقام معظم رهبری (دامت‌برکاته) برای این منظور عبارت‌اند از: ارائه تفسیر صحیح و همه‌فهم از قرآن، ایجاد رشته‌هایی جهت ورود به عرصه تفسیر اجتماعی قرآن، اسلامی سازی علوم انسانی بر اساس مبانی قرآنی، ایجاد بسترهای لازم جهت نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی و ایجاد آموزش‌وپرورش قرآنی

در عصر حاضر مفهوم امنیت اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه‌های نظم اجتماعی مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته است. درمیان منابع متعدد‌، وحی ارزشمندترین منبع برای پژوهش درباره این موضوع است. اما پژوهش جدی در راستای تبیین دیدگاه وحی در این زمینه انجام نشده است. با توجه به « رابطه ارزش‌های اخلاقی و امنیت اجتماعی»‌‌، این نوشتار در پی تحلیل آ‌یات مربوطه به ارزش‌های اخلاقی است تا به رابطه آ‌نها و امنیت اجتماعی برسد. در تبیین روابط از روش‌های معنی شناسی‌، هم نشینی واژه‌ها و سیاق آ‌یات استفاده شده‌است و در روش اجرایی از دیدگاه مفسران و تفسیر مقام معظم رهبری در این موضوع استفاده شده‌است. ارزش‌های اخلاقی مانند ایمان‌، عدالت‌، خیر خواهی‌، رفتار نیک‌، ایثار‌، امانت داری‌، تواضع‌، فروتنی‌، نیکی به پدر و مادر‌، احسان‌، تقوی‌، صلح‌، اخوت‌، نرمش‌، عفو و گذشت‌، راستگویی‌، اعتدال‌، صبر و استقامت‌، و نیکوکاری‌ از جمله کارهای است که قرآ‌ن برای تامین امنیت اجتماعی به آ‌نها توصیه می‌کند. علاوه بر آ‌ن قرآ‌ن به ضد ارزش‌های نیز اشاره دارد که سبب بر هم زدن امنیت اجتماعی است. کفر‌، ظلم‌، فتنه‌، تعدی به حقوق دیگران‌، تکبر‌، عیب جویی‌، سخریه‌، گمان بد‌، تجسس‌، غیبت‌، ستمگری‌، طعنه زدن‌، حسد‌، اسراف‌، خشونت‌، قتل‌ و مقابله به مثل کردن از جمله ضد ارزش‌های است برای امنیت اجتماعی خطر محسوب می‌شوند. ایمان‌، امر به معروف و نهی از منکر‌، عدالت اجتماعی‌، اعتدال‌، عفو و گذشت‌، صدق و راست گویی‌، وحدت و همگرایی‌، صبر و استقامت‌، احسان و نیکوکاری وغیره از جمله ارزشهای است که با نهادینه سازی آ‌ن می‌شود امنیت اجتماعی را تقویت کرد.همچنین لازم است که از ظلم و تعدی‌، محیط‌های ناسالم‌، سست شدن پایه‌های ایمان‌، عدم تعادل بین طاقت و رافت‌، قضاوتهای ناسالم‌، افراد بیمار دل‌، فقدان ارزشهای اخلاقی در دانشگاهها و مراکز علمی‌، ارتجاع‌، مفاسد اقتصادی‌، تنبلی و فراری از کار‌ و عوض کردن صحنه جامعه را پاک نگه داریم تا به امنیت اجتماعی آ‌سیبی وارد نشود.

عدل و عدالت یکی از صفات الهی است که هر دو جهان بر آن استوار است. یعنی عالم تکوین بر عدالت محوری در حال سیر و حرکت است و کوچکترین ظلم و ستم از ناحیه خداوند به مخلوقات روا نشده است. در عالم تشریع نیز مقوله عدل و عدالت الهی در اتقان کامل و والا قرار دارد. از این رو به بندگان خود امر کرده است که تمام کارهای خویش را بر اساس عدالت به پیش ببرند. از انجا که عدالت آرمان حکومت اسلامی شمرده شده تا در سایه سار عدالت افراد جامعه به سعادت برسند لذا حکومت انبیاء و صالحان بر عدالت و حق محوری شکل می گیرد و افراد جامعه دینی در واقع حامیان مظلوم و ظلم ستیز می باشند، تدبیر و مدیریت این جامعه توسط حاکم عادل صورت می گیرد، و برای تحقق عدالت در جامعه همه زیر دستان خود را به عدالت، قسط، انصاف و مساوات دعوت می نماید، چرا که مهمترین غایت در تشکیل حکومت الهی برقراری عدالت است و این مهم با رفع موانع آن میسر است. در این تحقیق که با رویکرد توصیفی-تحلیلی صورت گرفته به این نتایج دست یافته ایم. موانعی همچون؛ انسان محوری، مادی گرایی، غفلت از مبانی اعتقادی، عدم شایسته سالاری، اسراف و تبذیر، توزیع ناعادلانه ثروت، نبود قانون عادلانه و نبود روحیه انتقاد پذیری می باشد. که برطرف شدن آنها گامی موثر در اجرای عدالت می باشد. تحقیق حاضر این موانع را بر اساس آموزه های اسلامی مورد تحلیل قرار داده و برای برطرف شدن موانع، راهکارهای معرفتی و مدیریتی عبور از موانع اجرای عدالت از دیدگاه قران و روایات پرداخته است. راهکارهایی همچون؛ خدا محوری، توجه به مبانی اعتقادی، تقویت روحیه انتقاد پذیری، شایسته سالاری، توزیع عادلانه ثروت ملی، ترویج روحیه قناعت و پرهیز از اسراف، حاکمیت قانون عادلانه در جامعه. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده است.

شاید بتوان گفت توجه به نظرات اندیشمندان و متفکران برجسته دینی در بحث از زمینه سازی برای قیام جهانی مهدوی و تحقق یافتن آرمان‌های متعالی آن همچون عدالت و امنیت، تحقق نیاز های فطری انسان مثل توحید پرستی و وعدهای الهی مانند حاکمیت اسلام و قرآن، از بایسته‌ترین کارهای علمی است که باید صورت پذیرد و در این بین، تأمل در این عرصه از منظر مقام معظم رهبری به عنوان عالمی برجسته که سالها سکاندار حکومت دینی بوده است، جایگاه ویژه دارد. این تحقیق درصدد پاسخ به این سؤال است که از منظر ایشان زمینه سازی برای قیام جهانی امام مهدی دارای چه عواملی بوده و چه موانعی در پیش رو دارد؛ که با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی و تحلیل پرداخته ایم. این اثر دارای چهار فصل است. فصل اول درباره کلیات و مباحث مقدماتی، فصل دوم درباره عوامل فکری از منظر رهبر انقلاب برای زمینه سازی قیام مهدوی نظیر: خدا محوری، امید به آینده روشن، فرهنگ به مثابه پشتوانه فکری و برتری حکومت اسلامی بر سایر حکومت ها، فصل سوم درباره عوامل عملی از دیدگاه رهبر انقلاب برای زمینه سازی نظیر: راهبرد فردی، اجتماعی و حکومتی و فصل آخر درباره موانع برای زمینه سازی قیام جهانی مهدوی نظیر: موانع بینشی، گرایشی و رفتاری زمینه سازی قیام جهانی، مورد بررسی قرار داده ایم. هدف بررسی قرار دادن این موضوع این است تااینکه در اندیشه رهبر انقلاب چه موانعی در تأخیر قیام و چه عواملی برای تسریع قیام جهانی مهدوی مؤثر هستند، شناخته شود. در نتیجه رهبر معظم انقلاب به عنوان حاکم شرعی یک کشور اسلامی معتقد است که این انقلاب بزرگ جهانی مهدوی همانند سایر انقلاب ها زمینه سازی می خواهد بر این اساس مردم در تسریع و تعجیل قیام مهدوی نقش مهمی را داردند و با فراهم نمون زمینه در قیام جهانی مهدوی تعجیل می گردد.

در رایج‌ترین تعریف ارائه شده از اصطلاح «روش تفسیر»، معنای منبع تفسیر و در سایر تعاریف به مفاهیمی چون مبانی، قواعد وگرایش تفسیری اشاره شده است. چنین تعاریفی، به دلیل عدم ترادف با روش، عدم ارائه دلیل برای بیان این تعاریف، خلط مفاهیم، محدودسازی مفهوم کلی روش تفسیر در مفاهیم جزئی و غفلت از شکل نظامند روش‌ها، نیازمند بازخوانی هستند. پس از بررسیِ تعریف هریک از این مفاهیم، در این پژوهش بیان شده که اصطلاح روش تفسیر به شکلی نظامند تمام اصطلاحات چهارگانه‌ی مبانی، قواعد، منابع وگرایش را در بر می‌گیرد و هریک در شکل گیری روش‌های تفسیری، نقش دارند. تفسیر عصری یکی از اقسام روش‌های ساختارمند تفسیری، به شمار می‌آیدکه همچون هر روش دیگر، مجموعه‌ای از مبانی، قواعد، منابع وگرایش را در بر می‌گیرد. روش تفسیر عصری، از مبانی مورد پذیرش مفسر، آغاز می‌گردد و بر اساس قواعد و قوانینی ثابت، کلی و کاربردی در تفسیر‌، خطا در فهم معانی آیات، مراد متن و مراد مؤلف را کاهش می‌دهد و به بهره‌گیری از منابع معتبر می-پردازد تا تفسیری روشمند ارائه ‌دهد. از ابتدا تا انتها در میان تفسیر، تمایل و تخصص مفسر در برداشت وی از آیات با تاکید بر مبنا، منبع یا قاعده‌ای، به طور پررنگی، به چشم می‌آید که همان گرایش تفسیری مفسر محسوب می-گردد. مقام معظم رهبری (حفظه اله) از مفسرانی است که در قالب این روش، به پیام گیری از آیات و تفسیر آنها پرداخته‌اند که در این پژوهش، دو بخش مهم مبانی و قواعد روش تفسیر، همراه با اقسام آنها که مورد تاکید معظم له (حفظه اله) بوده، مورد تحقیق قرارگرفته است. در نتیجه‌ی این تحقیق، بر پایه‌ی مفهوم جدید اصطلاح روش تفسیر، مبانی و قواعد روش تفسیر عصری معرفی، تبیین و اثبات شده است که مقام معظم رهبری(حفظه اله) با مبانی و قواعد مشخصی به صورت ساختارمند و علمی کلام وحی را به صورت عصری، تفسیر نمودند.

موضوع این نوشتار، بررسی نسبت توحید باوری با مشارکت سیاسی از منظر مقام معظّم رهبری و آیت اللّه مصباح یزدی می‌باشد. از آنجایی که این دو اندیشمند اسلامی، از برجسته‌ترین اندیشمندان در حوزه‌ی سیاست هستند، این تحقیق را بسیار با اهمیت نشان خواهد داد که نظر ایشان در باب مشروعیت حکومت و نقش مردم و احزاب سیاسی در باب حکومت اسلامی روشن شود. چرا که برخی قائل به اختلاف نظر این دو اندیشمند در این مسأله هستند. وقتی نقش مردم در باب حکومت روشن شد مردم و احزاب سیاسی، بهتر می‌توانند در این امر، نقش‌آفرینی کنند و این موجب می‌شود که جامعه اسلامی یک حرکت رو به جلو را طی کند که در نهایت سعادت دنیا و آخرت انسان‌ها را رقم بزند. در برخی از آثار از قبیل درآمدی بر فلسفه سیاسی مقام معظّم رهبری نوشته علی اکبر سیلانی، و منظومه‌ی فکری آیت الله خامنه‌ای نوشته عبدالحسین خسروپناه و جمعی از پژوهشگران، به برخی از سخنان مقام معظّم رهبری در باب این تحقیق اشاره شده است. و همچنین در برخی از آثار از قبیل نظریه سیاسی اسلام، و حقوق و سیاست در قرآن، هر کدام نوشته محمد تقی مصباح، به برخی از مطالبی که در این تحقیق آوردیم، اشاره شده است. ما در این پژوهش، برای مقایسه‌ی نظریه‌ی این دو اندیشمند اسلامی، به آثار نوشتاری و گفتاری ایشان مراجعه کردیم و روش تحلیلی – توصیفی را در این باب پیمودیم. ابزار ما در این تحقیق، منابع کتابخانه‌ای از جمله کتب، سایت، مقالات و نرم‌افزارهای مرتبط بوده است. ما در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که مقام معظّم رهبری و آیت اللّه مصباح یزدی معتقد به توحید و آن را پایه تمامی مسائل اجتماعی از جمله مسائل سیاسی جامعه اسلامی قلمداد کرده‌اند. هر دو اندیشمند مشروعیت جامعه اسلامی را از آنِ خداوند متعال دانسته و رأی و خواست مردم را موجب تحقّق جامعه اسلامی می-دانند. ایشان در باب تعیین نوع حکومت و ساختار آن، تعیین حاکم و کارگزاران، تعیین قانون‌گذار، مجری قانون و نظارت بر قانون برای مردم و احزاب سیاسی نقش قائل هستند. این نقش فقط به صورت تحقّق‌دهی بروز و ظهور خواهد کرد. از بیانات ایشان به این نتیجه رسیدیم که آنجایی که مردم را دخیل در مشروعیت نظام دانسته‌اند، منظور مشروعیت جامعه‌شناختی بوده است نه اینکه منظور مشروعیت فلسفی باشد.