جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دانش هرمنوتیک مطالعه فهم متون است. عمل رمزگشایی و فهمیدن معنای متن اعم از پدیدۀ مکتوب و ملفوظ، کانون علم هرمنوتیک است. دامنه هرمنوتیک را می‌توان به فهم هستی و طبیعت و تمام پدیده‌ها از جمله خود انسان و ماهیت فهم بشری توسعه داد. هرمنوتیک را می‌توان در سه سطح روش‌شناسی، معرفت شناسی و هستی‌شناسی به لحاظ تاریخی دسته‌بندی کرد. البته در غیر از سطح هستی‌شناسی که به هرمنوتیک فلسفی معروف است، فهم و تفسیر متن براساس ملاک و معیاری است به گونه‌ای که امکان تمایز میان تفسیر معتبر و غیر معتبر وجود دارد. مولف محوری از شاخصه‌های مهم هرمنوتیک کلاسیک و رومانتیک است. این در حالی است که در هرمنوتیک فلسفی، اعتقادی بر قصدیت و تاویل قطعی و نهایی وجود ندارد و بیشتر بر افق معنایی مفسر تاکید می‌ورزند. در این مقاله نقطه نظرات هرمنوتیست‌های برجسته به ویژه متفکران هرمنوتیکی دوره کلاسیک و رومانتیک براساس برخی مبانی اصولی محقق نائینی(ره) به اختصار مورد بررسی و تطبیق قرار گرفته است. چون محقق نائینی به عنوان یکی از استوانه‌های برجسته در دانش اصول و صاحب نقطه نظرات بدیع و کاربردی و متفکری نواندیش و ژرف نگر، پایه‌های متقن و استواری را در قلمرو فقه و اصول پی ریزی نمود که طرق روشن و راه‌های تسهیل‌کننده‌ای در استخراج و استنباط احکام شرعی برای عالمان و کارشناسان دینی ترسیم و به ارمغان گذاشته‌اند.

مشکل جبر واختیار از مسائل بسیار کهن ولی اساسی است، زیرا شبهات فراوانی در این بحث وجود دارد، ولی مرحوم نائینی با کمک از چشمه وحی توانسته با یک جواب همه آنها را مندفع سازد، که از آن به عنوان "سرّ الهی که خداوند به او روزی کرده"، نام برده است. در این مقاله، نظریه مرحوم نائینی در مورد اختیار که عبارت از توجه به حقیقت فعل وصرف القدرة می‌باشد، تبیین می‌گردد و استدلال عقلی بر آن و شواهدی از آیات و روایات ذکر می‌شود، و نظریه جبر فلسفی که تفسیر هستی در قالب تطور و انفعال می‌باشد تبیین و بررسی می‌گردد، و اثبات می‌شود که بر خلاف نگاه فیلسوفان، علیت دارای سه قسم: ایجاد، فعل و تطور می‌باشد، و نتیجه انحصار تفسیر علیت به تطور، محصور در جبر فلسفی نیست، بلکه منجر به نظریه تحقق عالم هستی بدون ایجادکننده باشد، ونتیجتاً قانون علیت نادیده انگاشته می‌شود.

«نظریه سلطنت نفس»، رهیافتی جدید در حوزه جبر فلسفی است که مکتب کلامی معاصر نجف ارائه کرده است. این دیدگاه که محقق نائینی آن‌را پایه‌گذاری کرده و با ژرف‌نگری‌های محقق خوئی و شهید صدر، رشد، تکمیل و ترمیم یافته، بر نقد دیدگاه فیلسوفان در حوزه اراده استوار است. جستار حاضر، در بخش نخست به گردآوری، دسته‌بندی، تقریر و تبیین این نظریه در اندیشه محقق نائینی، محقق خوئی و شهید صدر پرداخته و در بخش دوم، با بهره‌ گیری از میراث کلامی و فلسفی ، به ارزیابی مبانی، مؤلفه ‌ها و دستاوردهای این نظریه می‌پردازد.

کتاب تنبیه‌الأمه و مؤلف آن، نماد مکتبی فقهی- سیاسی شد که بیان دینی از آزادی و دموکراسی در مذهب شیعه فراهم می‌کرد و یا حداقل مقدمات چنین مهمی را تدارک می‌دید. به همین دلیل است که تنبیه‌الأمه در مرکز مناقشات معاصر ما، درباره استبداد و مردم‌سالاری از یک سو، و نوگرایی مذهبی و سکولار از سوی دیگر نشسته و همزمان مورد توجه علاقه‌مندان به مذهب، سیاست، تاریخ و ملیت قرار گرفت. در کتاب پیش رو نویسنده تلاش کرده تا با توضیح واژگان در کنار متن و شرح و تحشیه تنبیه‌الأمه، اندیشه مکنون در آن را بازنماید و امکانات و تنگناهای این اثر مهم را در راستای رابطه دین و دموکراسی آشکار سازد.

ترجمه ماشینی: پس از تصویب قانون اساسی جدید ایران در سال 1906 ، بین قطب های نهاد مذهبی نسبت به اقتدار حاکم و قانون اساسی و نحوه اجرای آن شکاف ایجاد شد.این موضع بین تندروی مانند شیخ فضل الله نوری ، که خواستار اعمال صحیح احکام شرع مقدس بود ، و یک دارنده موقعیت حمایتی با قید و شرط ، مانند شیخ محمدحسین نائینی ، با ادعای این که مقررات و اصلاحات قانون اساسی با شارع مقدس منافاتی ندارد. به عبارت دیگر ، دو شیخ "نوری و نائینی" کاملاً متوجه شدند که بین قانون اساسی و شرع تفاوت وجود دارد. در زمانی که شیخ نوری از دشواری هماهنگی قانون اساسی با شریعت مطمئن بود ، شیخ نائینی بر این باور بود که استقرار حکومت مشروطه از نظر شرعی ضرری ندارد.

بررسی انواع حکومت و حقوق مشترکه نوعیه یکی از مهم ترین مسائل حوزه حقوق عمومی و مرتبط با سایر علوم از جمله علوم سیاسی و اجتماعی است. با توجه به ضرورت بازخوانی، واکاوی و معرفی نظریه‌های اجتماعی، سیاسی اندیشمندان مسلمان هدف این مقاله تبیین آراء و نظرات علامه نائینی به عنوان یکی از شخصیت‌های دینی مؤثر در انقلاب مشروطه پیرامون حقوق مشترکه نوعیه و انواع حکومت است. روش این پژوهش سندکاوی است.با مراجعه به آثار و تألیفات نائینی،به شیوه، توصیفی-تحلیلی این پرسش مهم مورد بررسی قرار گرفت:1.حکومت از نظر نائینی دارای چه اقسامی بوده و کارکرد هر کدام چیست؟ 2.دراندیشه سیاسی-اجتماعی نائینی حقوق مشترکه نوعیه چیست ومصادیق آن در کدام حکومت قابل تحقق می باشد؟ نتیجه حاصل از مقاله این است که:نائینی با تألیف کتاب«تنبیه الامّه و تنزیه الملّه»و با طرح حقوق مشترکه نوعیّه، بیانی دینی از آزادی و دموکراسی در مکتب تشیع ارائه داده و در پی اتّخاد موضعی بنیادی در فقه و سیاست برآمد.از نظر وی درحکومت ولایتیّه به حقوق مشترکه نوعیّه توجه شده و دو اصل مهم در این حکومت یعنی حریّت و مساوات و دو رکن مقوّم و برپادارنده آن حکومت قانون اساسی و مجلس شورای ملّی تحقق می یابد.